شهید صدر به ولایت فقیه حاکم بر شریعت معتقد است

از دیدگاه آیت‌الله شهید صدر نظریه مردم سالاری دینی نزدیک به نظام ریاستی و راس آن ولایت فقیه است. خود شهید صدر هم بخاطر اعتقاد به ولایت فقیه دست از مرجعیت خود برداشت و خودش را سرباز امام نامید. رکن دیگر نظام ریاستی رئیس جمهوری است. از نظر شهید صدر رئیس جمهور کاندیدای ولی فقیه است و مردم از بین کاندیدای پیشنهادی ولی فقیه یکنفر را انتخاب می‌کنند.

به گزارش شبکه اجتهاد، همایش بزرگداشت شهید آیت‌الله محمدباقر صدر در موسسه فرهنگی شهدای هفتم تیر برگزار شد. در این همایش آیت‌الله عباس کعبی نماینده مردم خوزستان در مجلس خبرگان گفت: به دلیل اینکه در آستانه انتخابات قرار داریم، می‌خواهم در زمینه مردم سالاری از منظر از منظر شهید صدر سخنرانی کنم. واژه مردم سالاری به طور مستقیم در ادبیات و مفاهیم شهید صدر نیامده اما ایشان در نوشته‌ها و مطالب خود گفته‌اند؛ حکومت انسان بر سرنوشت خویش بر پایه خلافت الله است و استفاده از این تعبیر بسیار به اصطلاح مردم سالاری دینی و اسلامی نزدیک است. اصطلاح مردم سالاری را اولین بار رهبر معظم انقلاب برای تبیین حقیقت جمهوری اسلامی استفاده کردند.

وی افزود: از نظر شهید صدر نظریه مردم سالاری اسلامی دارای چهار رکن است. رکن اول بینش و نگرش توحیدی است، به این معنا که بر پایه نظام احسن الهی حاکم بر جهان هستی انسان، جهان و طبیعت با یکدیگر در ارتباط هستند. بر این پایه از منظر شهید صدر جهان هدفدار، قانون مند و نظامند مبتنی بر شعور و ادارک است. رکن دوم حاکمیت مطلق انسان بر جهان است که خود حاکمیت به دو گونه حاکمیت تدوینی و تشریعی تقسیم می‌شود.

این عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در ادامه توضیح ارکان نظریه مردم سالاری از دیدگاه شهید صدر تصریح کرد: رکن سوم، رکن حاکمیت سنن الهی بر جهان هستی و انسان بر اساس قانون‌مندی‌های حاکم بر انسان و جهان هستی است و رکن آخر هم اصل کرامت ذاتی، فطری و عمومی انسان بر پایه نیروی عقل، تدبیر، اراده و اختیار است. بر این اساس قدرتی که خدا به انسان داده برای تغییر و تفسیر جهان است. به عبارت دیگر حاکمیت انسان بر سرنوشت خویش از طرف خدا به انسان داده شده است. همچنین اصل ۵۶ و ۵۷ قانون اساسی در اندیشه شهید صدر به نوع دیگری مطرح شده است. بر این اساس حاکمیت انسان بر سرنوشت خویش با قید خلافت الله آمده یعنی بر پایه خلافت الهی و عمومی انسان بر سرنوشت خویش حاکمیت دارد و نه مطلق. لذا نباید متوهم بشویم که حاکمیت الهی به انسان تفویض شده است.

کعبی تصریح کرد: شهید صدر تاکید می‌کند که خلافت الهی تکوینی و فطری بر پایه سنت الهی عمومی و همگانی با گستردگی و شمول همراه است ولی قابل تفویض نیست چون صفات الهی تجزیه ناپذیر است. خداوند به انسان قدرت مدیریت و استعداد برای مدیریت زندگی اجتماعی داده و انسان را واجد حقوقی مثل آزادی، حق حیات، مالکیت خصوصی و… کرده است. خداوند ویژگی‌های فطری حق سرنوشت انسان را داده است و این استعداد را خلافت به معنای جانشینی نامیده است. این خلافت یک خلافت جعلی و عرضه شده بر انسان است و نه یک خلافت اکتسابی و تشریعی. خلافت الله یعنی اینکه انسان ظرفیت و قابلیت این را دارد که با رعایت قانون استخلاف جانشین خدا شود و همین موضوع باعث اعتراض فرشتگاه هم شد. از دیدگاه شهید صدر خلافت عامه بر پایه نظریه استخلاف است.

وی افزود: استخلاف بر پایه امانت و یکی از پایه‌های مردم سالاری که شهید صدر به آن اشاره کرده است. به عقیده او پذیرش حکومت بر پایه امانت و امانت بر پایه علم و عدالت است. نظریه عمومی خلافت دو وجهه الهی و تکوینی و وجهه زمینی که همان حکومت مبتنی بر امانت است دارد همچنین نظریه استخلاف یک نظریه چند وجهی است که در عین حال هم مردم را رشد می‌دهد و هم به آنها مسئولیت. مردم سالاری اسلامی در شکل گیری نظام سیاسی رشد و ارتقای فرهنگی، رشد اجتماعی و پیشرفت اقتصادی باید خودش را نشان بدهد. در نظریه دموکراسی غربی مردم تنها در بعد سیاسی حضور دارند اما بر اساس نظریه خلافت عمومی مردم سالاری اسلامی همه ابعاد زندگی بشر را در برمی گیرد. بدین ترتیب نظریه شهید صدر مردم صاحب حق و مکلف به حمل حق الهی هستند براین اساس همه مردم در مشارکت همگانی مسئولند و اداره امور بر پایه مشورت است لذا هنگامی که از امامت بحث می‌کنیم، امامت بر پایه خلافت شکل گرفته است. بدین ترتیب تنها راه کنترل قدرت امانت، علم، عدالت، تقوا و زهد نسبت به قدرت است و این فرهنگ خلافت عمومی باید فراگیر شود. لذا امام یعنی انسانی که مراتب کمال را طی کرده است.

آیت‌الله کعبی در پایان سخنان خود گفت: شهید صدر به ولایت فقیه حاکم بر شریعت معتقد است. بر این اساس ولایت فقیه عرصه را بر مدیریت علمی و حضور اجتماعی مردم فراخ می‌کند. از دیدگاه شهید صدر نظریه مردم سالاری دینی نزدیک به نظام ریاستی و راس آن ولایت فقیه است. خود شهید صدر هم بخاطر اعتقاد به ولایت فقیه دست از مرجعیت خود برداشت و خودش را سرباز امام نامید. رکن دیگر نظام ریاستی رئیس جمهوری است. از نظر شهید صدر رئیس جمهور کاندیدای ولی فقیه است و مردم از بین کاندیدای پیشنهادی ولی فقیه یکنفر را انتخاب می‌کنند./ مهر