اصطلاحات اصولی: انما

انما لفظ دلالت کننده بر حصر و استثنا می باشد.

فهرست مندرجات
۱ – کاربرد
۲ – نظرات علما
۳ – نکته
۴ – پانویس
۵ – منبع

کاربرد
«انما» از ادات حصر و استثنا است. مشهور اصولیون معتقدند که «انما» بر حصر دلالت می‌کند (به دلیل تبادر)، چه حصر موصوف بر صفت، مثل: «و ما محمّد اِلاّ رسول، انّما انت منذر»، و چه حصر صفت بر موصوف، مانند: ﴿اِنَّمَا الصَّدَقاتُ لِلْفُقَراءِ وَالْمَساکِینِ… ﴾ (توبه: ۶۰) که در آن، مصرف زکات به افراد مذکور در آیه منحصر شده است. [۱]

نظرات علما
در مقابل، عده‌ای مانند «فخر رازی» اعتقاد دارند «انما» بر حصر دلالت نمی‌کند.
کسان دیگری هم چون مرحوم «شیخ انصاری» معتقدند دلالت «انما» بر حصر، به اختلاف موارد فرق می‌کند و ضابطه کلی وجود ندارد.

نکته
در این که دلالت «انما» بر حصر، به مفهوم است یا به منطوق، اختلاف وجود دارد؛ بیشتر اصولیون آن را به مفهوم می‌دانند، ولی کسانی مثل مرحوم « میرزای نایینی » این دلالت را به منطوق دانسته‌اند. [۲] [۳] [۴] [۵] [۶]

پانویس
۱. ↑ اصول الفقه، مظفر، محمد رضا، ج۱، ص (۱۲۷- ۱۲۸).
۲. ↑ محاضرات فی اصول الفقه، خویی، ابوالقاسم، ج۵، ص (۱۴۰- ۱۴۱).
۳. ↑ کفایه الاصول، آخوند خراسانی، محمد کاظم بن حسین، ص۲۱۱.
۴. ↑ فوائد الاصول، نائینی، محمد حسین، ج۱، ۲، ص۵۱۰.
۵. ↑ انوار الاصول، مکارم شیرازی، ناصر، ج۲، ص (۷۵- ۷۶).
۶. ↑ دررالفوائد، حایری، عبدالکریم، ص۱۷۷.
منبع:

فرهنگ‌نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۲۶۹، برگرفته از مقاله «انما».