شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
شبکه اجتهاد: از جمله مشکلاتی که کشور با آن روبرو است مسألۀ کاهش جمعیت کشور است[۱]، در حالی که اصل اولیه بر فزونی جمعیت است و آیات و روایات مختلفی بر آن دلالت دارد؛ لذا می‌گوییم بر مسلمانان واجب است ازدیاد نفس کنند و مسلمین سایر نقاط هم باید در این راستا حرکت کنند.[۲]
ضرورت رشد جمعیت با تاکید بر آیات و روایات
از نظر اصولى ظاهر روایات در میان شیعه و سنى این است که افزایش جمعیت مسلمین مطلوب است، به مقتضاى [۳]«تناکحوا تناسلوا فإنى أباهی بکم الأمم یوم القیامه و لو بالسقط؛[۴] ازدواج کنید و فرزندان خود را افزایش دهید. روز قیامت من به شما مردم حتّى به بچّه سقط شده بر سایر امّتها افتخار می‌کنم» و امثال آن دلیل روشنى است که افزایش نفوس مطلوب شارع است. [۵]
در قرآن کریم نیز آیات فراوانی بر مطلوبیت مسألۀ افزایش نفوس اشاره کرده است؛ به عنوان مثال در سوره نور [۶]، افزایش نسل در میان باران‌هاى پربرکت و جنات و باغ‌ها قرار گرفته است و معلوم می‌شود که افزایش نسل از نعمت‌هاى الهى است.[۷]
هم چنین خداوند در سوره اسراء می‌فرماید:«ثم رددنا لکم الکره علیهم و أمددناکم بأموال و بنین و جعلناکم أکثر نفیرا؛[۸]سپس شما را بار دیگر بر آنها چیره می‌کنیم; و شما را بوسیله اموال و فرزندان کمک خواهیم کرد; و نفرات شما را بیشتر (از دشمن) قرار می‌دهیم». مطابق این آیه خداوند دو بار بر بنى اسرائیل به خاطر کثرت نفرات منت می‌گذارد.[۹]
در سوره شعرا که مخاطب در آن تمام امتهاست، انبیا می‌فرمودند:«و اتقوا الذی أمدکم بما تعلمون أمدکم بأنعام و بنین و جنات و عیون؛[۱۰]خداوند شما را با چهارپایان و بنین و جنات و چشمه‌ها امداد کرد» که این سه نمونه از آیات در مورد افزایش نسل است و آیات دیگرى هم مشاهده می‌شود که اقوام پیشین در مقابل مؤمنین به اموال و اولاد افتخار می‌کردند و این را نشانه قرب به خدا می‌دانستند.[۱۱]،[۱۲]
پس آیات و روایات دلیل روشنى است که افزایش نسل به عنوان یک اصل مطرح شده است.[۱۳]
از اعراب جاهلی تا جاهلیت مدرن؛ سقط جنین در سایۀ جمعیت زدایی
گفتنی است وضع اقتصادى اعراب جاهلى آنقدر سخت و ناراحت کننده بوده که حتى گاهى فرزندان دلبند خود را اعم از پسر و دختر از ترس عدم توانایى اقتصادى به قتل می‌رساندند.[۱۴]
البته همین جنایت در شکل دیگرى در عصر ما و حتى به اصطلاح در مترقى ترین جوامع انجام می‌گیرد، و آن اقدام به سقط جنین در مقیاس بسیار وسیع به خاطر جلوگیرى از افزایش جمعیت و کمبودهاى اقتصادى است.[۱۵]
لذا این قول که روزى دهنده فرزندان، پدر و مادرند توهمی بیش نیست، بلکه خداوند اعلام می‌کند که این پندار شیطانى را از سر به در کنند و به تلاش و کوشش هر چه بیشتر برخیزند، خدا هم کمک نموده، زندگى آنها را اداره می‌کند.[۱۶]
قابل توجه اینکه ما از این جنایت زشت و ننگین وحشت می‌کنیم، در حالى که همین جنایت در شکل دیگرى در عصر ما و حتى به اصطلاح در مترقى ترین جوامع انجام گیرد، و آن اقدام به سقط جنین در مقیاس بسیار وسیع به خاطر جلوگیرى از افزایش جمعیت و کمبودهاى اقتصادى است.[۱۷]
در این زمینه در قرآن کریم می‌خوانیم: «و لا تقتلوا اولدکم خشیه املق نحن نرزقهم و ایاکم ان قتلهم کان خطا کبیرا؛ و فـرزنـدانـتان را از ترس فقر به قتل نرسانید، ما آنها و شما را روزى می‌دهیم ، مسلما قتل آنها گناه بزرگى است»[۱۸] که تعبیر به «خشیه إملاق » نیز اشاره لطیفى به نفى این پندار شیطانى است، در واقع می‌گوید این تنها یک ترس است که شما را به این خیانت بزرگ تشویق می‌کند، نه یک واقعیت.[۱۹]
ضمناً باید توجه داشت که جمله«کان خطأ کبیرا» با توجه به اینکه«کان» فعل ماضى است اشاره و تاکید بر این موضوع است که قتل فرزندان گناهى است بزرگ که از قدیم در میان انسانها شناخته شده، و زشتى آن در اعماق فطرت جاى دارد، لذا مخصوص به عصر و زمانى نیست.[۲۰]
ضرورت آسیب شناسی کاهش آمار جمعیت کشور
کاهش جمعیت یک فاجعه بزرگ اجتماعی است که مسائلی مانند بی مسئولیتی اجتماعی، انتحار و خود کشی ، از جمله آثار شوم این فاجعه عظیم به شمار می‌رود.[۲۱]
رشد جمعیت هم اکنون در کشور کمتر از دو درصد است که جای نگرانی دارد.[۲۲] لذا عواملی که جامعه را به اینجا کشانده باید آسیب شناسی و بررسی شود، در همین راستا عوامل تشویقی برای تغییر این روش و افزایش جمعیت در نظر گرفته شود.و به مردم اعلام شود و دولت نیز باید با برنامه ریزی صحیح برای افزایش جمعیت کشور تلاش کند.[۲۳]
بدیهی است اگر همیشه درد را بیان می‌کنیم، در ادامه باید ریشه‌های درد و درمان را نیز در نظر گرفته و مورد توجه قرار داد، لذا الان در این خصوص وظیفه شرعی بر عهده ماست.[۲۴]
افزایش جمعیت جوان کشور در گرو مقابله با فرهنگ غربی «فرزند کمتر، زندگی بهتر»
لازم به ذکر است ترویج فرهنگ غرب در قالب راحت طلبی در جامعه یکی از مهمترین دلایل کاهش جمعیت است، غربی‌ها می‌گویند «فرزند کمتر زندگی بهتر»، و برای رهایی از مسئولیت و مخارج بچه‌ها اقدام به نگهداری حیوانات در منزل می‌کنند.[۲۵]
حال جای بسی تأسف است که شعار «فرزند کمتر، زندگی بهتر» به فرهنگ تبدیل شده است، در صورتی که باید آن را به شعار «فرزند بیشتر زندگی بهتر، جامعه قوی‌تر و کشوری آبرومندتر» تبدیل کرد تا بتوان بر چالش کاهش جمعیت فائق آمد .[۲۶]
لیکن حقیقت آن است که این شعار غلط غربی در اعماق دل برخی نفوذ کرده است و این کاهش جمعیت را به دنبال داشته است، اما باید دانست در صورت ادامه این روند جمعیت جوان کشور کم می‌شود و جمعیت کشور را بزرگسالان تشکیل می‌دهند؛ در حالی که بارهای سنگین هر جامعه ای بر دوش جوانان است و اگر جمعیت جامعه‌ای پیر شود آن جامعه آسیب پذیر خواهد بود.[۲۷]
لذا برای برون رفت از این نقیصه باید شخصیت‌های مختلف و محافل گوناگون، مردم را ترغیب کنند که این وضع عوض شود؛ شرایط امروز شرایطی است که اگر کاهش جمعیت همین گونه پیش رود آسیب‌های گوناگون و خطراتی جامعه را تهدید می‌کند.[۲۸]
من از منابع معتبر آمار گرفته ام، وضعیت جمعیت در کشور ما به شدت رو به ضعف و خطر می‌رود و سال به سال آمار جمعیت کشور ما کمتر می‌شود.[۲۹]
پیش بینی می‌شود اگر به همین صورت پیش برویم جمعیت ما تبدیل به نصف و حتی کمتر می‌شود؛ در این صورت جامعه ما به یک جامعه پیر تبدیل و مشکلات بسیاری برای کشور ایجاد خواهد شد.[۳۰]
افزایش جمعیت در گرو تسهیل و ترویج ازدواج
باید انقلاب اسلامی را از آفات، بلاها و دشمنان حفظ کنیم، حال یکی از مشکلاتی که کشور ما با آن روبرو است مسألۀ کاهش جمعیت کشور و کاهش ازدواج است، از سویی دیگر سن ازواج بالا رفته و علاقه به داشتن فرزند نیز کم شده که این کاهش جمعیت را به دنبال دارد.[۳۱]
نباید فراموش نمود فلسفه نکاح، افزایش نسل و جلوگیرى از انقراض نسل است، بلکه اگر روزى به عللى خوف انقراض نسل انسان باشد نکاح واجب می‌شود، اگر چه در حال عادى مستحب است. حتى در جائى که موازنه جمعیت به ضرر اسلام و به نفع کفار است نکاح و ازدیاد نسل واجب است ، همچنین اگر به زیان شیعه باشد، جلوى ازدیاد نسل را گرفتن جایز نیست زیرا نباید موازنه جمعیت به ضرر شیعه به هم بخورد در حالى که در عمل شیعیان را تشویق به فرزند کمتر می‌کنند.[۳۲]
فرهنگ‌سازی ازدواج آسان؛ زمینه ساز افزایش جمعیت در کشور
باید فرهنگ اسلام را در مساله ازدواج زنده و شرایط ازدواج جوانان را آسان کرد، در آموزه‌های نبوی تک فرزندی و دو فرزندی سنت اسلام نیست؛ در دین مبین اسلام و تأکیدات ائمه اطهار(ع) ازدواج رمز آبادانی و طلاق عامل ویرانی یاد شده است.[۳۳]
لذا والدین نباید نسبت به فرزندان خود به ویژه در امر مهم و مقدس ازدواج سخت گیری کنند، سخت گیری‌های بیهوده و بی جا سبب ایجاد مشکلاتی در جوان شما و همچنین جامعه می‌شود. [۳۴]امروز با سن بالای ازدواج و شعار فرزند کمتر، مواجه هستیم که اگر با همین وضعیت پیش برویم با چالش‌های عدیده مواجه خواهیم شد.[۳۵]
دولت شرایط ازدواج آسان در جامعه را فراهم کند
بی تردید مساله ازدواج جوانان، مساله‌ای شخصی نیست که تنها خوشان مسؤول باشند، بلکه مساله ای اجتماعی است و همه مسلمانان وظیفه دارند برای ازدواج همه جوانان کوشش کنند. در این میان دولت باید کمک به ازدواج جوانان را جزو بودجه‌های رسمی خود قرار دهد.[۳۶]
به راستی نباید مسائل مربوط به ازدواج و کار جوانان درست شود و جوانان در زمینه مسکن مطمئن باشند تا سبب شود، فکرشان راحت شده که اگر بچه دار شوند، مشکل ندارند.[۳۷]
از این رو برخی از مسائل جنبه ضروری دارند و دولت اکنون باید به این موضوعات توجه داشته باشد؛ امیدواریم در شرایط فعلی دولت این مطالبه را با مدیریت صحیح محقق سازد.[۳۸]
مسئولیت دولت؛ رسانه‌ها و مبلغان دینی در فرهنگ سازی افزایش فرزندآوری
بی شک ترویج تک فرزندی و حتی دو فرزندی شعاری نامطلوب است؛ تک‌فرزندی به‌عنوان بلایی برای خانواده‌های جامعه ماست، که به گفته روان‌شناسان، این قبیل فرزندان، خشن و پر توقع بار می‌آیند که در آینده هم سرکش و خشن می‌شوند و بعضاًبرای جامعه مضر خواهند بود.[۳۹]؛لذا به هیچ وجه یک فرزندی و دو فرزندی نباید ترویج شود.بلکه همگان باید به عنوان وظیفه شرعی و وظیفه اجتماعی این مساله را مورد توجه قرار دهیم.[۴۰]
بسیاری از کشورها سیاست‌های تشویقی برای فرزند آوری بیشتر در پیش گرفته اند، اما بر اثر تبلیغات دشمنان در کشورهای جهان سوم، به کاهش فرزندآوری اقبال می‌شود.[۴۱]لذا مساله عقیم کردن مردان و زنان پیشنهاد شد و الان بسیاری از کشورها با این مشکل مواجه هستند؛ متاسفانه ما نیز در دام آنها افتاده‌ایم.[۴۲]
حال برای خروج از این وضعیت باید افزایش فرزند را در دستور کار قرار دهیم، بدین نحو که هر خانواده باید حداقل سه فرزند داشته باشد.[۴۳]
بدین نحو که باید عوامل ترغیبی فرزند آوری بیشتر تبیین شود و به مردم اعلام شود ؛[۴۴]دولت باید برای تبیین فرهنگ فرزندآوری بیشتر، برنامه‌ها و سیاست‌های مشخصی داشته باشد. فعالیت‌هایی که برای عقیم نمودن افراد صورت می‌گیرد، نوعی جنایت است که هر کس مرتکب آن شود باید تحت تعقیب قرار گیرد.[۴۵] دولت در این زمینه مسؤول است.[۴۶]
نقش رسانه‌ها در ترویج فرهنگ فرزندآوری نیز بسیار مهم است باید فرهنگ سازی کنند به ویژه رسانه ملی در این زمینه نقش تاثیر گذاری دارد.[۴۷]
از سوی دیگر روحانیت نیز باید رسالت خود را انجام دهد، آقایان این مسائل را به اطلاع مردم برسانند، وظیفه شرعی خود را انجام دهند تا افرادی نگویند از کجا می‌خواهیم روزی و خوراک آنها را تامین کنیم؛ خداوند رزاق انسان است و خودش روزی فرزندان را می‌دهد.[۴۸]
سخن آخر
در خاتمه باید گفت جمعیت کشور باید افزایش پیدا کند،[۴۹] زیرامسئله جمعیت مسئله مهمی است و تنها با سمینارها نمی‌توان جواب گوی مشکل شد، بلکه مقداری نسبت به این موضوع دیر شده است ، لیکن اگر در سمینارها برنامه‌هایی تنظیم شود که عملیاتی باشد می‌توان با قوت بیشتری شروع کرد و پیش رفت، تا بتوان گذشته را جبران نمود.[۵۰]
از سوی دیگر، نباید با بهانه‌هایی همچون درس خواندن، خرج و مخارج و دیگر مسائل که رفاه طلبی بیش نیست، نسبت به فرزند آوری بیشتر بی توجه باشیم، امیدواریم جامعه ما بیدار شود و به وظیفه شرعی و اجتماعی خود عمل کند.[۵۱]
—————————————————————————–
[۱] بیانات آیت‌الله مکارم شیرازی، درس تفسیر موضوعی قرآن کریم؛ حرم کریمه اهل بیت(ع)؛۱۷/۵/۱۳۹۱٫
[۲] بیانات آیت‌الله مکارم شیرازی، درس خارج فقه(مسائل مستحدثه)؛ مسجد اعظم قم؛۷۴-۱۳۷۳؛ http://www.eshia.ir.
[۳] کتاب النکاح ؛ ج ۵ ؛ ص۶۱٫
[۴] بحارالانوار، ج ۴۴، ص ۱۷۰٫
[۵] کتاب النکاح ؛ ج ۵ ؛ ص۶۱٫
[۶] سورۀ نور؛آیات ۱۲- ۱۰٫
[۷] کتاب النکاح ؛ ج ۵ ؛ ص۶۱٫
[۸] سوره إسراء؛آیۀ۶٫
[۹] کتاب النکاح ؛ ج ۵ ؛ ص۶۱٫
[۱۰]. سوره شعرا؛ آیه ۱۳۴- ۱۳۱٫
[۱۱] سوره سبأ؛آیۀ۳۵٫
[۱۲] کتاب النکاح ؛ ج ۵ ؛ ص۶۲٫
[۱۳] همان.
[۱۴] برگزیده تفسیر نمونه ؛ ج ۲ ؛ ص۶۳۳٫
[۱۵] همان.
[۱۶] تفسیر نمونه ؛ ج ۱۲ ؛ ص۱۰۱٫
[۱۷] برگزیده تفسیر نمونه ؛ ج ۲ ؛ ص۶۳۴٫
[۱۸] سورۀ اسراء؛ آیۀ۳۱٫
[۱۹] تفسیر نمونه ؛ ج ۱۲ ؛ ص۱۰۲٫
[۲۰] همان.
[۲۱] مشکلات جنسى جوانان ؛ ص۲۲٫
[۲۲] بیانات آیت‌الله مکارم شیرازی، درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛۲۱ /۷/۱۳۹۰٫
[۲۳] بیانات آیت‌الله مکارم شیرازی، درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛۲۷/۹/۱۳۹۲٫
[۲۴] همان.
[۲۵] بیانات آیت‌الله مکارم شیرازی، درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛۲۱ /۷/۱۳۹۰٫
[۲۶] بیانات آیت‌الله مکارم شیرازی در دیدار جمعی از اعضای برگزار کننده سمینار افزایش جمعیت؛۲۴/۹/۱۳۹۳٫
[۲۷] بیانات آیت‌الله مکارم شیرازی، درس تفسیر موضوعی قرآن کریم؛ حرم کریمه اهل بیت(ع)؛۱۷/۵/۱۳۹۱٫
[۲۸] همان.
[۲۹] بیانات آیت‌الله مکارم شیرازی، درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛۲۷/۹/۱۳۹۲٫
[۳۰] همان.
[۳۱] بیانات آیت‌الله مکارم شیرازی، درس تفسیر موضوعی قرآن کریم؛ حرم کریمه اهل بیت(ع)؛۱۷/۵/۱۳۹۱٫
[۳۲] کتاب النکاح ؛ ج ۱ ؛ ص۹٫
[۳۳] بیانات آیت‌الله مکارم شیرازی، درس تفسیر موضوعی قرآن کریم؛ حرم کریمه اهل بیت(ع)؛۱۷/۵/۱۳۹۱٫
[۳۴] بیانات آیت‌الله مکارم شیرازی، درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛۲۷/۹/۱۳۹۲٫
[۳۵] بیانات آیت‌الله مکارم شیرازی، درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛۲۵/۳/۱۳۹۴٫
[۳۶] بیانات آیت‌الله مکارم شیرازی، درس تفسیر موضوعی قرآن کریم؛ حرم کریمه اهل بیت(ع)؛۱۷/۵/۱۳۹۱٫
[۳۷] بیانات آیت‌الله مکارم شیرازی در دیدار جمعی از اعضای برگزار کننده سمینار افزایش جمعیت؛ ۲۴/۳/۱۳۹۳٫
[۳۸] همان.
[۳۹] بیانات آیت‌الله مکارم شیرازی، درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛۲۷/۹/۱۳۹۲٫
[۴۰] همان.
[۴۱] همان.
[۴۲] همان.
[۴۳] بیانات آیت‌الله مکارم شیرازی، درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛۲۵/۳/۱۳۹۴٫
[۴۴] بیانات آیت‌الله مکارم شیرازی، درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛۲۷/۹/۱۳۹۲٫
[۴۵] بیانات آیت‌الله مکارم شیرازی، درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛۲۵/۳/۱۳۹۴٫
[۴۶] بیانات آیت‌الله مکارم شیرازی، درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛۲۷/۹/۱۳۹۲٫
[۴۷]بیانات آیت‌الله مکارم شیرازی در دیدار جمعی از اعضای برگزار کننده سمینار افزایش جمعیت؛ ۲۴/۳/۱۳۹۳٫
[۴۸] بیانات آیت‌الله مکارم شیرازی، درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛۲۷/۹/۱۳۹۲٫
[۴۹] بیانات آیت‌الله مکارم شیرازی، درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛۲۱ /۷/۱۳۹۰٫
[۵۰] بیانات آیت‌الله مکارم شیرازی در دیدار جمعی از اعضای برگزار کننده سمینار افزایش جمعیت؛۲۴/۹/۱۳۹۳٫
[۵۱] بیانات آیت‌الله مکارم شیرازی، درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛۲۷/۹/۱۳۹۲٫
