شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
برخی اعتراض می‌کنند که گاهی عناوین مطالب، غیرواقعی است. این نقد به نظر من وارد است. دوستان گاهی در انتخاب تیتر، اجتهاد می‌کنند. دنبال عناوینی هستند که چالش‌برانگیز باشد کما اینکه در عکس‌ها، به دنبال عکسی هستند که یک‌جور ماجراجویی را صورت بدهد و جذاب‌تر بشود. گاهی میز مطلبی را تلخیص می‌کنند و بر آن پیش‌درآمد می‌گذارند. این کار مقدار برای شبکه اجتهاد مناسب نیست. عناوین را یا با مشورت بگذارند یا موضع اصلی را دربیاورند. گاهی مطلبی را تقطیع می‌کنند و از سیاق آن درمی‌آورند ولو متکلم در سیاق خود، درست گفته است؛ اما وقتی جدا می‌شود، قابل‌قبول نیست. گاهی فرد آن حرف را نزده یا در مقام نقل‌قول بوده است و مطلب به‌گونه‌ای نقل‌شده که گویا حرف خودش بوده است. این مطالب آفت است.
اختصاصی شبکه اجتهاد: بیش از ده سال، از عمر بزرگ‌ترین سایت فقهی حقوقی کشور می‌گذرد. در پایان سال ۹۷، فرصت مناسبی است تا موفقیت‌ها و ضعف‌های اجتهاد را به بحث بگذاریم. استاد سید منذر حکیم که همواره مطالب سایت را رصد و پیگیری می‌کند در گفتگوی اختصاصی با شبکه اجتهاد، از نظرات خود در رابطه با این سایت می‌گوید. گفته‌های صریح این استاد درس خارج حوزه علمیه قم و رئیس موسسه الذریه النبویه، بی کم‌وکاست، از نگاه شما می‌گذرد:
اجتهاد: با توجه به اینکه سایت شبکه اجتهاد به‌عنوان تنها سایت تخصصی کشور در زمینه فقه و اصول مشغول به فعالیت است، اولاً بفرمایید ضرورت این کار تا چه مقدار است و ثانیاً روند پیشرفت این سایت را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
حکیم: ازلحاظ اینکه ما به یک شبکه اخبار تخصصی حوزوی، خصوصاً در زمینه فقه و اصول که در جامعه و حتی در خود حوزه‌ها مظلوم واقع‌شده است، نیاز داریم، این کار کاملاً ضروری به نظر می‌رسد. مخصوصاً با این سبکی که گزارشی می‌دهند و بعد متن‌ها هم قابل‌دسترسی است، بسیار خوب است. با وجود این سایت، انسان با یک ساعت وقت، کلیه اخبار سراسر کشور را در زمینه فقه و اصول به دست می‌آورد، گویا سفرکرده و از نزدیک دیده است. این مطلب، برای پژوهشگران و محققین بسیار خوب است؛ اما چند نکته‌ای می‌تواند در این زمینه مکمل باشد.
یکی اینکه اخبار موضوع‌بندی شود؛ یعنی در درون خود فقه و اصول هم بحث‌های تاریخی فقه و اصول داریم، بحث‌های نظریه‌پردازی داریم، بحث‌های متعارف داریم و نوآوری داریم؛ لذا مناسبت است این‌ها دسته‌بندی شوند. چون گاهی اطلاعات به‌قدری زیاد می‌شود که مطالعه دوباره آن‌ها وقت‌گیر است. این‌ها اگر موضوع‌بندی یا باکس بندی و طبقه‌بندی شود و طوری باشد که مثل یک بانک اطلاعات باشد، خیلی مفید است.
نکته دیگر، اینکه جایی هم برای نقد و نظرات و آراء دیگران قرار داده شود.
الآن ما باواسطه این کار را می‌کنیم. شما را به‌عنوان یک خبرنگار این شبکه زحمت می‌دهیم تا فلان اشتباه موجود در سایت را تصحیح کنید. اگر در خود شبکه جایی باشد که بتوان دیدگاه‌ها را مطرح کرد، بسیار خوب است. حتی در شبکه‌های اجتماعی که شبکه اجتهاد فعالیت دارد، باید جایی وجود داشته باشد که افراد بتوانند نظر و دیدگاه خود و یا استدراکات و اصلاحیات خود را بیان کنند تا سهولت در کار ایجاد شود.
روی منابعی که استفاده می‌کنید و عناوینی هم که به افراد داده می‌شود، جای بحث است. هم در عنوان دادن و هم در اطلاعاتی که گرفته می‌شود باید دقت شود. گاهی اطلاعات دقیق نیست یا باواسطه است. اگر بشود که منابع به‌گونه‌ای مورداطمینان باشد که صاحب‌فکر و صاحب‌نظر، مطلع بشود که درباره او چه چیزی گفته می‌شود بهتر از این است که باواسطه نقد کنیم و یک‌چیز ناقصی را مطرح کنیم و بعد دنبال اصلاحش باشیم. گاهی در پوشش نشست‌ها، گزارشگر شبکه با دیدگاه خودش و زاویه دید خودش، مطلبی را به صورت ناقص منعکس می‌کند. این‌ها از نقاط ضعف کار است.
اجتهاد: در مورد طبقه‌بندی مطالب، نسبت به برخی از موضوعات مثل فقه نظام، فقه پوشش، فقه بازی‌های رایانه‌ای، کاملاً تفکیک و طبقه‌بندی صورت گرفته است.
حکیم: اگر این کار صورت گرفته که بسیار خوب است. من به سایت کمتر مراجعه کرده‌ام. بیشتر از طریق شبکه‌های اجتماعی رجوع داشته‌ام.
اجتهاد: میزان موفقیت این شبکه را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
حکیم: در بسیاری از اهدافی که باید اطلاع‌رسانی بشود، این شبکه بسیار موفق بوده است. خود اطلاع‌رسانی بسیار برای محققین تأثیرگذار خواهد بود؛ افق‌های فکری را باز می‌کند و زمینه را برای نقد آراء به وجود می‌آورد. اگر کسی اهل مطالعه و تحقیق باشد و حوصله کند و مطالب را مرور کند، اطلاعات این شبکه بسیار مفید است، یعنی سهولت زیادی را برای دسترسی به اطلاعات برای انسان فراهم می‌کند.
البته برخی اعتراض می‌کنند که گاهی عناوین مطالب، غیرواقعی است. این نقد به نظر من وارد است. دوستان گاهی در انتخاب تیتر، اجتهاد می‌کنند. دنبال عناوینی هستند که چالش‌برانگیز باشد کما اینکه در عکس‌ها، به دنبال عکسی هستند که یک‌جور ماجراجویی را صورت بدهد و جذاب‌تر بشود. گاهی میز مطلبی را تلخیص می‌کنند و بر آن پیش‌درآمد می‌گذارند. این کار مقدار برای شبکه اجتهاد مناسب نیست. عناوین را یا با مشورت بگذارند یا موضع اصلی را دربیاورند. گاهی مطلبی را تقطیع می‌کنند و از سیاق آن درمی‌آورند ولو متکلم در سیاق خود، درست گفته است؛ اما وقتی جدا می‌شود، قابل‌قبول نیست. گاهی فرد آن حرف را نزده یا در مقام نقل‌قول بوده است و مطلب به‌گونه‌ای نقل‌شده که گویا حرف خودش بوده است. این مطالب آفت است.
اجتهاد: برخی می‌گویند سطح افراد مصاحبه‌شونده، سطح بالایی نیست. آیا شما این حرف را قبول دارید؟
حکیم: به نظر من این حرکت علمی، موردنیاز است. ما در حوزه خودمان باید همه جور آدم را در سطوح مختلف پرورش بدهیم. با همین تفاوت فکری، افراد رشد می‌کنند. یک‌وقت می‌گویند شما چرا مطلب فلان آقا را منتشر می‌کنید؟ این افراد شایستگی ندارند. به نظر من این حرف، حرف درستی نیست. «تنظر الی ما قیل و لا تنظر الی من قال». بله، بعضی وقت‌ها خود گوینده موضوعیت دارد. مثلاً مقام معظم رهبری مطالباتی دارند که در اینجا فرق می‌کند. کسی ممکن است مطالباتی داشته باشد که پیشنهادهای خوبی داده است ولو آن شخص، خیلی معروف یا سطح بالا نیست. چه اشکالی دارد؟ به نظر من از همه باید استفاده شود و همه احساس کنند در این دریای مواج باید شنا کنند. البته گاهی حرف‌های بسیار غریب و شاذ و سؤال‌برانگیز و مشکل‌ساز منتشر می‌شود. در اینجا باید عقل مدبر به میدان بیاید. رئیس هیئت تحریریه باید کسی باشد که پخته باشد و به شرایط اجتماعی، اقتصادی و سیاسی و شرایط علمی و حوزوی، آن‌قدر مسلط باشد که مواظب باشد مطالبی که می‌خواهند منتشر بشود، آسیبی به وجود نیاورد.
اجتهاد: در مورد اینکه می‌فرمایید مطالب غریب منتشر می‌شود، گاهی همان حرف غریب باعث می‌شود که در نقد آن مطلب، مطالب خوبی بیان شود.
حکیم: اگر این‌گونه مطالب به‌گونه‌ای منتشر شود که اشخاص بفهمند این مطلب، برای نقد و ایراد در سایت گذاشته‌شده است، در این صورت این اشکال نیز مرتفع خواهد شد. برای این مطلب، می‌توان از رنگ‌های مختلف نیز استفاده کرد. مثلاً از مطالب قطعی و مسلم، می‌توان از رنگ سبز و در مورد مطالب مشکوک، می‌توان از رنگ زرد که احتیاط است، استفاده کرد. در کانال‌های اجتماعی شبکه اجتهاد نیز باید این مسئله را رعایت کرد.
اجتهاد: پیشنهاد حضرت‌عالی برای ارتقای کیفی سایت چیست؟
حکیم: بحث قرآنی خیلی در شبکه اجتهاد به چشم نمی‌آید. فقه القرآن مهم است. قرآن یکی از منابع استنباط است. بعضی از نظریات از قرآن استفاده می‌شود. بعد قرآنی در فقه، اگر خوب موردتوجه قرار می‌گرفت، بسیار خوب بود و جای آن بسیار خالی است. ما در این جهت خیلی عقب هستیم.
فقه جامع قرآنی را باید در حوزه فقه و اصول مطرح کرد تا شاهد تحولات باشیم. در مباحث فقهی، وقتی مستندات قرآنی داشته باشیم، مطلب بسیار قوی‌تر خواهد شد.
اجتهاد: راجع به پوشش اخبار اهل‌سنت چه نظری دارید؟
حکیم: در این صورت کار خیلی وسیع خواهد شد. باید یک شاخه برای فقه‌مقارن، ایجاد کنید. ما در این جهت، اطلاعات زیادی نداریم. اگر آن‌ها هم وارد بشوند و فعالیت‌هایشان را مطرح کنند و حرکتی در فقه و حوزه‌های آن‌ها ازلحاظ فقهی انجام بگیرد، به نظر می‌رسد کار بسیار خوبی خواهد بود. اگر این مقارنه و مقایسه باب بشود و صرف نقل اخبار نباشد، در این صورت، کار به‌خوبی پیشرفته است. به‌طورکلی فقه‌مقارن مفید است. یکی هم‌افزایی و یکی استفاده از ظرفیت‌ها و یکی هم فضای رقابتی است که در این عرصه ایجاد می‌شود که باعث تکامل می‌شود.
اجتهاد: نسبت به فقه مضاف، آیا فقهی هست که کمتر به آن پرداخته‌شده است و نیاز هست به آن بیشتر پرداخته شود؟
حکیم: نسبت به فقه الصحه که اعم از درمان و پیشگیری است، کمتر کارشده است و جای آن خالی است. فقه آموزش که آقای اعرافی در آن مقداری کارکرده است نیز باید کار شود. حوزه فقه تربیت نیز جای کار دارد. فقه روابط اجتماعی که اخیراً آقای اعرافی شروع کرده است هم خیلی خوب است. فقه مدیریت نیز خیلی کم مطرح‌شده است.
فقه دنیای مجازی که اخیراً برخی شروع کرده‌اند نیز مهم است. حتی در فقه اجتماعی، ما هنوز در اول راهیم و هنوز ندیدیم کسی به جدّ، وارد این عرضه شود.
