حجاب زنان عاشورا؛ یک درس برای زنان مسلمان و یک تذکر به مداحان/ محمد عشایری منفرد

اختصاصی شبکه اجتهاد: حجاب زنان اهل بیت (علیهم‌السلام) سه مرتبه داشت: مرتبه اول همان پوشش واجب اسلامی بود (پوشاندن همه بدن به استثنای وجه و کفین)، مرتبه دوم پوشش مستحبشان بود (یعنی همان وجه و کفین را نیز می‌پوشاندند) و سوم حضور دائمی در خانه و عدم خروج از منزل جز در موارد بسیار ضروری. در خانه هم پشت پرده می‌نشستند و نامحرم آنها را حتی با حجاب کامل هم نمی‌دید. این همان احتجاب در منزل بود که فقط بر زنان پیامبر (ص) واجب شده بود اما در خانه اهل بیت (ع) نیز رعایت می‌شد.

در حادثه عاشورا به حجاب واجب زنان اهل حرم تعرضی نشده است، بلکه آن‌چه طبق نقل مقاتل، به آن تعرض شده همان مرتبه دوم و سوم از حجاب آنها است. تعابیری مانند «بارزات» که در مقاتل به کار رفته به معنای خروج از خیمه‌ها و اشاره به نقض مرتبه سوم از حجاب است. تعابیری مانند «ناشرات الشعور: موهای برهنه» نیز چون به صورت مبهم به کار رفته، استنادش به زنان سرشناسی مانند حضرت عقیله زینب کبری (س) و دیگر زنان سرشناس منتسب به اهل بیت (ع)، محرز نیست. با این حال این عمل نیز در میان خیام حرم و در هنگام خلوت زنان با ذوالجناح روی داده و ممکن است در حضور نامحرمان نبوده باشد^(۱)

البته نقض همین دو مرتبه از حجاب (یعنی باز شدن صورت زنان اهل بیت (ع) و کشاندن آنها به کوی برزن) نیز برای چنان زنان متستّر و باحیایی یک مصیبت عظما است که باید قرنها بر آن گریست.

بنابراین نقل قابل اعتنایی از برهنه شدن سر، مو، گردن، دست و پای زنان عاشورا بویژه زنان سرشناس اهل بیت (ع)، در دست نداریم اما تعابیری مانند «مکشفات الوجوه» یا «مکشوفه الوجه» همان حجاب مرتبه دوم را نشان می‌دهد، یعنی نشان می‌دهد که در یک مقطعی تنها صورت برخی از زنان عاشورایی باز شده است.

 با این حال در لهوف^(۲) آمده است که ام‌کلثوم (س) وقتی خطبه معروفش را در کوفه ایراد می‌کرد، پوشیه بر صورت داشت (خَطَبَتْ أُمُّ کُلْثُومٍ بِنْتُ عَلِیٍّ ع فِی ذَلِکَ الْیَوْمِ مِنْ وَرَاءِ کِلَّتِهَا). اصلا در هنگام شروع غارت خیمه‌ها وقتی عمر سعد به خیمه‌ها رسید، زنان حرم از او خواستند اموال به غارت رفته را از غارتگران بستاند و به آنان بازگرداند تا با آن خودشان را بپوشانند: «سَأَلَتْهُ النِّسْوَهُ لِیَسْتَرْجِعَ مَا أُخِذَ مِنْهُنَّ لِیَتَسَتَّرْن»^(۳)

رعایت حجاب توسط زنان عاشورا در چنان لحظات دشوار و غیرقابل تحمّلی، درس بزرگی است برای زنان و تلنگری است برای مداحان و ذاکران که در هنگام عرض ادب، در انتخاب کلمه‌ها و جمله‌ها مواظب باشند.

————————

۱. مزار ابن المشهدی؛ ص: ۵۰۴

۲. لهوف، ص: ۹۸

۳. ارشاد شیخ مفید‌، ج۲‌، ص۱۱۳