شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
اختصاصی شبکه اجتهاد: برای رؤیت هلال در شب اوّل ماه، عواملی چون «زمان غروب خورشید و ماه» و «اختلاف زمان غروب آن دو» و «مختصّات خورشید و ماه و جدایی زاویه‌ای ماه و خورشید که از اختلاف ارتفاع ماه و خورشید، و نیز اختلاف سمت آن دو نشئت می‌گیرد» و «درصد روشنایی هلال و به اصطلاح فاز ماه» و … مؤثّرند. امروزه، برنامه‌هایی تهیّه شده‌اند که با محاسبات رایانه‌ای و طبق معیارهای ریاضی و تجربی، این عوامل را برای بیشترِ نقاط زمین در نظر می‌گیرند و الگوهای رؤیت‌پذیری هلال ماه را پیش‌بینی و ترسیم می‌کنند. (معیارها برای محدودۀ عرض جغرافیایی ۶۰ درجۀ جنوبی تا ۶۰ درجۀ شمالی است و برای عرض‌های بیشتر از ۶۰ درجه پاسخ‌گو نیست.)
به تصاویر زیر بنگرید:
نقشۀ یک: نقشۀ رؤیت‌پذیری هلال ماه شعبان ۱۴۴۵ قمری، در غروب جمعه ۲۰ بهمن ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۹ فوریۀ ۲۰۲۴ میلادی، بر اساس معیار «یالوپ»:
نقشۀ دو: نقشۀ رؤیت‌پذیری هلال ماه شعبان ۱۴۴۵ قمری، در غروب شنبه ۲۱ بهمن ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۱۰ فوریۀ ۲۰۲۴ میلادی، بر اساس معیار «یالوپ»:
نقشۀ سه: نقشۀ رؤیت‌پذیری هلال ماه شعبان ۱۴۴۵ قمری، در غروب یکشنبه ۲۲ بهمن ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۱۱ فوریۀ ۲۰۲۴ میلادی، بر اساس معیار «یالوپ»:
توضیحات رنگ در نقشۀ با معیار «یالوپ»:
در مناطقی که در رنگ سبز قرار دارند، هلال به‌سادگی با چشم غیر مسلّح دیده می‌شود.
در مناطقی که در رنگ زرد (شبیه نارنجی) قرار دارند، هلال در اوضاع جوّی مناسب، با چشم غیر مسلّح دیده می‌شود.
در مناطقی که در رنگ ارغوانی (شبیه صورتی) قرار دارند، رؤیت هلال ممکن است نیاز به ابزار و چشم مسلّح داشته باشد؛ یعنی پس از رؤیت با ابزار، ممکن است هلال با چشم غیر مسلّح نیز دیده شود.
در مناطقی که در رنگ آبی قرار دارند، هلال فقط با چشم مسلّح دیده می‌شود.
در مناطقی که بی‌رنگ هستند، رؤیت هلال ناممکن و نشدنی است. (زیرا مقارنه پیش از غروب آفتاب رخ می‌دهد و ماه نیز پس از غروب آفتاب، غروب می‌کند؛ امّا روشنایی هلال به اندازه‌ای نیست که حتّی با چشم مسلّح دیده شود!)
در مناطقی که در رنگ قرمز قرار دارند، رؤیت هلال ممتنع و غیر قابل تحقّق است. (زیرا ماه پیش از غروب آفتاب، غروب می‌کند یا اینکه مقارنه پس از غروب آفتاب رخ می‌دهد.)
نتیجه‌گیری:
مقارنۀ ماه و خورشید در ساعت ۲۳:۰۰ UTC جمعه ۹ فوریۀ ۲۰۲۴ میلادی یا ۲:۳۰ IRST شنبه ۱۰ فوریۀ ۲۰۲۴ میلادی رخ می‌دهد؛ امّا حدود ۱۲.۵ ساعت برای امکان نخستین رؤیت هلال با چشم مسلّح، و حدود ۱۶ ساعت برای امکان نخستین رؤیت هلال با چشم عادی زمان لازم است.
با پوزش از خوانندگان و به‌علّت کمبود وقت نگارنده، رؤیت‌پذیری هلال بنا بر مبانی مختلف فقهی، تنها برای کشور ایران چنین پیش‌بینی می‌شود:
(کافی است مبنای مرجع تقلید خویش را بیابید و فقط بندهای همان مبنا را بخوانید.)
مبنای یکم: مبنای «لزوم رؤیت هلال با چشم عادی» و «اشتراط اتّحاد افق» (مبنای فقهی مشهور فقهاء مانند حضرات آیات عظام امام‌خمینی(ره)، گلپایگانی(ره)، اراکی(ره)، سیّدمحمّد صدر(ره)، سیستانی، شبیری زنجانی، مکارم شیرازی، سبحانی، جوادی آملی، سیّدمحمّدتقی مدرّسی)
۱- رؤیت هلال با چشم عادی در غروب شنبه ۲۱ بهمن ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۱۰ فوریۀ ۲۰۲۴ میلادی، در سراسرِ ایران، ناممکن است.
۲- در غروب یکشنبه ۲۲ بهمن ۱۴۰۲ شمسی (و ۳۰ رجب ۱۴۴۵ قمری در ایران) برابر با ۱۱ فوریۀ ۲۰۲۴ میلادی، هلال در سراسر ایران به‌راحتی با چشم عادی دیده می‌شود و دوشنبه ۲۳ بهمن ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۱۲ فوریۀ ۲۰۲۴ میلادی، روز اوّل ماه شعبان ۱۴۴۵ قمری خواهد بود.
***
مبنای دوم: مبنای «لزوم رؤیت هلال با چشم عادی» و «کفایت رؤیت در نقاطی که در بیشترِ شب با هم مشترک‌اند» (مبنای فقهی حضرت آیت‌الله وحید خراسانی)
۱- رؤیت هلال با چشم عادی در غروب شنبه ۲۱ بهمن ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۱۰ فوریۀ ۲۰۲۴ میلادی، در سراسرِ ایران، ناممکن است؛ امّا در محدودۀ سبزرنگ نقشۀ دو (از جمله: غرب آفریقا) هلال با چشم عادی به‌راحتی دیده می‌شود و در محدودۀ نارنجی‌رنگ نقشۀ دو (از جمله: بیشتر قارّۀ آفریقا) نیز، رؤیت هلال با چشم عادی ممکن است و ایران هم، در بیشترِ شب با آنجا مشترک است؛ در نتیجه، در سراسر ایران، یکشنبه ۲۲ بهمن ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۱۱ فوریۀ ۲۰۲۴ میلادی، روز اوّل ماه شعبان ۱۴۴۵ قمری خواهد بود.
***
مبنای سوم: مبنای «لزوم رؤیت هلال با چشم عادی» و «کفایت رؤیت در نقاطی که در بخشی از شب با هم مشترک‌اند» (مبنای فقهی حضرات آیات عظام خویی(ره)، تبریزی(ره)، لطف‌الله صافی گلپایگانی(ره)، محمّداسحاق فیّاض)
۱- رؤیت هلال با چشم عادی در غروب شنبه ۲۱ بهمن ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۱۰ فوریۀ ۲۰۲۴ میلادی، در سراسرِ ایران، ناممکن است؛ امّا در محدودۀ سبزرنگ نقشۀ دو (از جمله: غرب آفریقا) هلال با چشم عادی به‌راحتی دیده می‌شود و در محدودۀ نارنجی‌رنگ نقشۀ دو (از جمله: بیشتر قارّۀ آفریقا) نیز، رؤیت هلال با چشم عادی ممکن است و ایران هم، در بخشی از شب با آنجا مشترک است؛ در نتیجه، در سراسر ایران، یکشنبه ۲۲ بهمن ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۱۱ فوریۀ ۲۰۲۴ میلادی، روز اوّل ماه شعبان ۱۴۴۵ قمری خواهد بود.
***
مبنای چهارم: مبنای «لزوم رؤیت هلال با چشم عادی» و «کفایت رؤیت در هر نقطه‌ای برای همۀ نقاط زمین» (مبنای فقهی حضرت آیت‌الله بشیرحسین نجفی)
۱- رؤیت هلال با چشم عادی در غروب شنبه ۲۱ بهمن ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۱۰ فوریۀ ۲۰۲۴ میلادی، در محدودۀ سبزرنگ نقشۀ دو (سراسر اقیانوس آرام و آمریکای مرکزی، بیشتر آمریکای شمالی و جنوبی، بخشی از اقیانوس اطلس، و غرب آفریقا) به‌راحتی محقّق می‌شود؛ از این‌رو، برای ایران و همۀ نقاط زمین، یکشنبه ۲۲ بهمن ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۱۱ فوریۀ ۲۰۲۴ میلادی، روز اوّل ماه شعبان ۱۴۴۵ قمری خواهد بود.
***
مبنای پنجم: مبنای «کفایت رؤیت هلال با چشم مسلّح» و «اشتراط اتّحاد افق» (مبنای فقهی حضرت آیت‌الله خامنه‌ای)
۱- در غروب شنبه ۲۱ بهمن ۱۴۰۲ شمسی (و ۲۹ رجب ۱۴۴۵ قمری در ایران) برابر با ۱۰ فوریۀ ۲۰۲۴ میلادی، رؤیت هلال با چشم مسلّح در نیمۀ پایینی ایران (تقریباً نیمۀ پایینی استان‌های کرمانشاه و اصفهان و سیستان و بلوچستان، بیشترِ استان کرمان به‌جز شمال‌شرقی آن، جنوب‌غربی استان یزد، و سراسر استان‌های لرستان، ایلام، چهار محالّ و بختیاری، خوزستان، کهگیلویه و بویراحمد، فارس، بوشهر، هرمزگان)، امکان‌پذیر است؛ پس در این مناطق، یکشنبه ۲۲ بهمن ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۱۱ فوریۀ ۲۰۲۴ میلادی، روز اوّل ماه شعبان ۱۴۴۵ قمری خواهد بود؛ امّا در نیمۀ بالایی ایران (تقریباً نیمۀ بالایی استان‌های کرمانشاه و اصفهان و سیستان و بلوچستان، شمال‌شرقی استان کرمان، بیشترِ استان یزد به‌جز جنوب‌غربی آن، نیمۀ پایینی استان اردبیل، سراسر استان‌های مرکزی، همدان، کردستان، آذربایجان غربی به‌جز شهر پلدشت در شمال آن، آذربایجان شرقی به‌جز شمال‌شرقی آن و شهر کلیبر، زنجان، گیلان به‌جز شهرهای حویق و لوندویل و آستارا در شمال آن، قزوین، البرز، تهران، قم، سمنان به‌جز شمال‌شرقی آن و شهرهای دامغان و شاهرود، مازندران به‌جز شهرهای نکا و بهشهر و گلوگاه در شمال‌شرقی آن، خراسان جنوبی) رؤیت هلال با چشم مسلّح، بسیار دشوار و در بخشی از شمال‌غربی کشور (شهر پلدشت در شمال استان آذربایجان غربی، شهر کلیبر و شمال‌شرقی استان آذربایجان شرقی، نیمۀ بالایی استان اردبیل، شهرهای حویق و لوندویل و آستارا در شمال استان گیلان) و در شمال‌شرقی کشور (شهرهای نکا و بهشهر و گلوگاه در شمال‌شرقی استان مازندران، شهرهای دامغان و شاهرود و شمال‌شرقی استان سمنان، و سراسر استان‌های گلستان و خراسان شمالی و خراسان رضوی) ناممکن است.
۲- در نتیجه، استهلال، تعیین‌کننده است: اگر گزارش معتبری از رؤیت هلال با چشم مسلّح در نیمۀ بالایی ایران (نام‌برده در بند پیشین) به دست آید، تنها در منطقۀ رؤیت هلال و مناطق هم‌افق با آن و جنوبی‌تر از آن، یکشنبه ۲۲ بهمن ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۱۱ فوریۀ ۲۰۲۴ میلادی، روز اوّل ماه شعبان ۱۴۴۵ قمری خواهد بود [زیرا با توجّه به «شرط اتّحاد افق» و دقّت در نقشه‌های هم‌افقی، صِرف تحقّق رؤیت با چشم مسلّح در مناطق میانی ایران، برای اثبات اوّل ماه در مناطقِ شمالی‌تر از آن، مفید نیست]؛ و در مناطق شمالی‌تر از منطقۀ رؤیت هلال و به‌ویژه در بخشی از شمال‌غربی کشور (نام‌برده در بند پیشین) و در شمال‌شرقی کشور (نام‌برده در بند پیشین)، دوشنبه ۲۳ بهمن ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۱۲ فوریۀ ۲۰۲۴ میلادی، روز اوّل ماه شعبان ۱۴۴۵ قمری خواهد بود.
***
مبنای ششم: مبنای «کفایت رؤیت هلال با چشم مسلّح» و «کفایت رؤیت در نقاطی که در بخشی از شب با هم مشترک‌اند» (مبنای فقهی حضرات آیات عظام فاضل لنکرانی(ره)، سیّدکاظم حائری، نوری همدانی)
۱- در غروب شنبه ۲۱ بهمن ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۱۰ فوریۀ ۲۰۲۴ میلادی، رؤیت هلال با چشم مسلّح در نیمۀ پایینی ایران (نام‌برده در بند اوّل مبنای پنجم)، امکان‌پذیر است؛ ولی در نیمۀ بالایی ایران (نام‌برده در بند اوّل مبنای پنجم) رؤیت هلال با چشم مسلّح، بسیار دشوار و در بخشی از شمال‌غربی کشور (نام‌برده در بند اوّل مبنای پنجم) و در شمال‌شرقی کشور (نام‌برده در بند اوّل مبنای پنجم) ناممکن است؛ امّا چون این مناطق در بخشی از شب با محدوده‌های رؤیت هلال مشترک‌اند، در سراسر ایران، یکشنبه ۲۲ بهمن ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۱۱ فوریۀ ۲۰۲۴ میلادی، روز اوّل ماه شعبان ۱۴۴۵ قمری خواهد بود.
***
یادآور می‌شود آغاز ماه شعبان، در پایان‌بخشی به «ماه حرامِ رجب و بحث تغلیظ و افزایش دیه» نقشی تعیین‌کننده دارد. / محسن فصاحت
برای مطالعه مبانی فقهی مربوط به «رؤیت هلال» و «اتّحاد افق»، خواندن مطالب زیر پیشنهاد می‌شود:
http://aasemaan25.blog.ir/post/Royat-Helal-Ofoq
همان طور که مستحضرید هلال در خراسان شمالی با تلسکوپ رویت شد در حالیکه مطابق نقشه قرار داده شده رویت هلال در این نقطه حتی با چشم مسلح ناممکن شمرده شده. لطفا توضیح میفرمایید؟؟؟
سلام علیکم . براستی به چه دلیل نظر فقهی آیت الله العظمی روحانی که اتفاقا تظراتشان در کتاب عظیم « فقه الصادق » یا کتاب حاشیه منهاج الصالحین و……. به ثبت رسیده است ، بیان نشده است ؟؟؟؟!!