شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
محقق و پژوهشگر حدیث حوزه در نشست علمی «اعتبارسنجی روایات سهل بن زیاد» تاکید کرد: غالب روایات سهل توسط «عده من اصحابنا» به دست کلینی رسیده است و در این روایات مطالب منکر و غلوآمیز، دیده نمی‌شود.
به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام حیدر مسجدی، معاون پژوهشی گروه علمی تربیتی حدیث مرکز تخصصی علوم حدیث در نشست علمی «اعتبارسنجی روایات سهل بن زیاد» از سلسله نشست‌های السنه الشریفه در مؤسسه مجمع الفکرالاسلامی قم گفت: حدیث دارای جایگاه والا است و پس از قرآن کریم به عنوان مهم‌ترین منبع جهت دریافت معارف اسلامی به شمار می‌رود.
مسجدی اظهار کرد: اما با توجه به اینکه حدیث قطعی‌الصدور نیست، نمی‌توان به تمام احادیث تکیه کرد، بلکه باید بررسی‌های مختلف صورت گیرد تا اطمینان به صدور حاصل شود.
وی افزود: یکی از راویان پرروایت جناب سهل بن زیاد است، او تنها در کتاب کافی بیش از هزارو ۷۰۰ روایت دارد که با هزار و ۹۱۲ سند آمده است؛ ضمن اینکه روایات وی در غالب ابواب کافی آمده است و به ابواب خاصی منحصر نمی‌شوند تا از آنها صرف نظر کنیم. از طرف دیگر میان علما بحث‌های زیادی درباره وثاقت یا عدم وثاقت سهل مطرح شده است.
این پژوهشگر حوزوی با اشاره به این مطلب که در این نشست تلاش داریم با ارائه آمار مختلف، قراین اعتماد مرحوم کلینی بر روایات سهل را آشکار کنیم، گفت: کلینی روایات فراوانی از سهل بن زیاد را نقل کرده است، مجموع اسانید وی از سهل هزار و ۹۱۸ سند است که ۳۹۲ سند از آنها در اصول کافی است.
ارزش این روایات
وی بیان کرد: با توجه به اینکه میراث حدیثی شیعه به شکل مکتوب منتقل شده است و اعتبارسنجی نزد قدما، براساس متون حدیثی نه اسانید آن است، اعتبارسنجی این میراث با دو دیدگاه قابل بررسی است.
مسجدی ادامه داد: با توجه به تفاوت بررسی فهرستی با رجالی ممکن است راوی از لحاظ رجالی مشکل داشته باشد ولی روایات او قابل پذیرش هستند؛ چنانچه شیخ طوسی در مقدمه فهرست تصریح کردند: « … و أبین عن اعتقاده و هل هو موافق للحق أم هو مخالف له لأن کثیراً من مصنفی أصحابنا و أصحاب الأصول ینتحلون المذاهب الفاسده و إن کانت کتبهم معتمده».
نگاه رجالی به مشایخ سهل بن زیاد در کافی
وی با بیان این که مجموع مشایخ سهل در کافی ۱۲۷ استاد است که ۴۶ استاد، معادل ۳۷٪ درصد اساتید او توثیق صریح دارند، بیان کرد: ۱۱ نفر از اساتید سهل معادل ۸/۶۶٪ درصد اساتید او نیز به صراحت تضعیف شدند و بقیه اساتید وی که ۷۰ نفر و معادل ۵۴/۳۴٪ درصد هستند توثیق و یا تضعیف صریح ندارند. با اینکه درصد مشایخ سهل که ثقه هستند ۳۷% درصد است اما تعداد اسانید او از آنها بالغ بر هزار و ۲۸۰ سند است که معادل ۶۶/۷٪ درصد اسانید اوست.
معاون پژوهشی گروه علمی تربیتی حدیث مرکز تخصصی علوم حدیث ادامه داد: با اینکه مشایخ ضعیف سهل ۱۱ نفرند و تعداد اسانید سهل از آنها ۲۲۳ سند است، ولی تعداد روایات آنها کمتر از ۹۰ روایت است(چون هر کدام با دو یا سه یا چهار سند نقل شده است)؛ ولی با نگاه دقیق تر به این عناوین روشن می‌شود که تعداد ۱۰۴۷ سند، تنها از ۷ نفر از این افراد است که معادل ۵۴/۶٪ درصد از کل اسانید است و این نشانگر این است که سهل تنها طریقی به کتب آنها است.
وی با اشاره به این که از مجموع ۱۲۷ استاد سهل بن زیاد، ۷۷ نفر صاحب کتاب هستند، که معادل (۶۰٪) اساتید اوست و تعداد اسانید سهل از آنها بالغ بر ۱۷۴۶ سند است که معادل ۹۱/۳۵٪ درصد از مجموع اسانید است، افزود: تعداد ۵۰ استاد سهل نیز صاحب کتاب نیستند که معادل ۳۹/۳۷٪ درصد مشایخ و اساتید اوست، ولی تعداد اسانید سهل از آنها بالغ بر ۱۷۲ سند یعنی معادل ۸/۶۵٪ درصد از کل اسانید او است.
مسجدی تصریح کرد: با نگاه به روایات کلینی از سهل بن زیاد معلوم می‌شود که غالب روایات او توسط این عناوینی همچون «عده من اصحابنا؛ ۱۵۵۴ سند که معادل ۸۱٪ درصد اسانید است(مراد از عده: علی بن محمد علان ، محمد بن الحسن طائی، محمد بن جعفر الاسدی الکوفی و محمد بن عقیل کلینی) است»، «علی بن محمد(علان کلینی)؛ ۲۰۱ سند که معادل ۱۰/۵٪ درصد اسانید است»، «محمد بن الحسن طائی؛ ۹۷ سند که معادل ۵٪ اسانید است(البته بسیاری از روایات محمد بن الحسن طائی با روایات علی بن محمد مشترک است)» و «متفرقه» آمده است.
وی گفت: از نکات مطرح شده، روشن می‌شود که اولا روایات سهل با دو دیدگاه رجالی و فهرستی قابل بررسی است و نتیجه این بررسی‌ها متفاوت است، ثانیا هر چند ممکن است این روایات از دیدگاه رجالی قابل طعنه باشد، ولی از دیدگاه فهرستی و براساس مبنای وثوق قابل اعتماد هستند چون نقش سهل در آنها نقش نقل نسخه است و با توجه به تعدد نسخ این کتب، مقایسه نسخه‌ها و اطمینان از دقت آنها امکان‌پذیر است، ضمن اینکه دست بردن در نسخه‌های مشهور امکان‌پذیر نیست.
بنابر گزارش مجمع الفکر الاسلامی، این نویسنده حوزوی ادامه داد: همچنین روایات سهل همسو با روایات دیگری است که توسط راویان دیگر نقل شده و مهم‌تر این که مشایخ کلینی بر آنها اعتماد دارند و غالب روایات سهل توسط «عده من اصحابنا» به دست کلینی رسیده است و همین طور در روایات سهل مطالب منکر و غلوآمیز، دیده نمی‌شود.
