شیوه حکمرانی امام علی علیه‌السلام

این کتاب، به شیوه‌ای علمی با رویکرد تاریخی و استفاده گسترده از منابع اولیه تاریخ اسلام، نهج‌البلاغه و آثار تحقیقی موجود در این زمینه در قالب تجزیه و تحلیل افکار امام علی (علیه‌السلام) به مسأله حکومت‌داری می‌پردازد.

به گزارش شبکه اجتهاد، امام علی (علیه السلام) نفس نفیس خاتم الانبیاء (صلی الله علیه و آله و سلم) شخصیتی غیر قابل وصف و نزد تمام فرق، مذاهب و ادیان مورد پذیرش است. از سوی دیگر ایشان یکی از بزرگترین شخصیت‌های اسلامی در عرصه سیاست و تفکر هستند. آن حضرت فضیلت‌های بسیار و ویژگی‌های مختلفی دارند که سبب شده قرن‌ها نام، یاد و افکارشان در تاریخ ماندگار بماند. ایشان در صحنه نبرد، رزم‌آوری شجاع و در میدان سیاست و حکومت‌داری، انسانی برجسته بودند و با این که فرمان ایشان بر همه جاری بود، مانند عارف و حکیمی بزرگ، چنان بر دنیا و مظاهر آن تسلط داشتند که گویی پیشوای از دنیاگذشتگان هستند.

به گواهی تاریخ، به غیر از حوادثی که در طول حیات امام علی (علیه السلام) به وقوع پیوسته است، ایشان به لحاظ فکر و عملی نیز در قالب متفکر و سیاست‌مداری بزرگ، با طرح نکات ارزشمند در حوزه مسایل انسانی و اخلاقی، به خصوص با ارائه شیوه‌ای مناسب در حکومت‌داری، از شخصیت‌های مشهور جهان بودند که آشنایی با افکارشان برای همگان مفید است.

هدف اصلی نوشتار حاضر، بررسی دقیق شیوه حکم‌رانی امام علی (علیه السلام) و بیان ویژگی‌های حکومت‌داری آن حضرت است. در این کتاب، مطلبی درباره زندگی شخصی آن حضرت و آنچه از بدو تولد تا شهادت برایشان اتفاق افتاده است، نخواهیم آورد، بلکه موضوع محوری این نوشته، تجزیه و تحلیل تفکر امام علی (علیه السلام) در حوزه‌های مختلف مرتبط با حکومت‌داری ایشان است تا با اتخاذ الگوهای مناسب حکمرانی حاصل از اندیشه‌های امام علی (علیه السلام) زمینه‌های رضایت‌مندی و سعادت بیش‌تری برای انسان‌های دوران جدید فراهم گردد.

مدل نگارش کتاب، شیوه‌ای علمی با رویکرد تاریخی و استفاده گسترده از منابع اولیه تاریخ اسلام، نهج البلاغه و آثار تحقیقی موجود در این زمینه در قالب تجزیه و تحلیل افکار امام علی (علیه السلام) در مسأله حکومت‌داری است. اثر حاضر شامل هفت فصل است:

فصل اول با عنوان نگاه امام علی (علیه السلام) به حکومت، ضمن ذکر شواهد تاریخی، در پی بررسی نظریه آرمانی، اصولی و اعتباری ایشان در خلافت است. البته آرمانی نگریستن قدرت از منظر حضرت، به منزله نادیده گرفتن واقعیت‌های سیاسی نبوده، بلکه ایشان در عین آرمان‌گرا بودن، واقع‌گرا هم بوده‌اند که این امر با مصلحت‌گرایی صرف که برخی به آن حضرت انتساب داده‌اند، تفاوت دارد.

فصل دوم، با نام مبانی مشروعیت حکومت امام علی (علیه السلام) بعد از تبیین مختصر مفهوم مشروعیت و بیان اساس مشروعیت حکومت پیامبر و خلفای اولیه، مبانی مشروعیت خلافت علی (علیه السلام) را با کمک سخنان ایشان در قالب چهار نظریه نص الهی، انتخاب مردمی، شایستگی و لیاقت و حق و حقیقت بررسی می‌نماید.

فصل سوم، با عنوان جایگاه مردم در حکومت امام علی (علیه السلام) پس از تجزیه و تحلیل جایگاه مردم در حکومت‌های مختلف و نقش و حقوق مردم از دیدگاه اسلامی، در قالب اصولی با محوریت دو موضوع کلی نقش و حقوق مردم، به بیان جایگاه مردم در حکومت ایشان می‌پردازد. در پایان نیز موقعیت و منزلت زنان در حکومت حضرت بررسی می‌گردد.

فصل چهارم با نام اهداف امام علی (علیه السلام) در حکومت پس از توضیح نظریه‌های مختلف درباره اهداف حکومت‌ها و تشریح اهداف حکومت از دیدگاه قرآن کریم و علمای اسلامی، به مهم‌ترین اهداف آن حضرت در خلافت چون: عدالت، سعادت، امنیت، وحدت، تعلیم و تربیت و … اشاره دارد.

فصل پنجم، با عنوان شیوه‌های حفظ قدرت در حکومت امام علی (علیه السلام) به بررسی اصول حفظ قدرت از نگاه آن امام می‌پردازد و نشان می‌دهد که بر مبنای نظریه‌ای که ایشان به حکومت داشتند، به دست آوردن، حفظ و انتقال قدرت، در صورت نادیده گرفتن اصول انسانی، اسلامی و اخلاقی، ارزشی ندارد.

فصل ششم، با نام توزیع قدرت و ثروت در حکومت امام علی (علیه السلام) بعد از تبیین قدرت و ثروت در حکومت‌های مختلف، خصوصا حکومت‌های پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ ابوبکر، عمر و عثمان، با ذکر اصولی، به بیان نحوه توزیع ثروت و قدرت در خلافت حضرت علی (علیه السلام) اشاره می‌کند.

فصل هفتم، با عنوان نقد و نظارت قدرت در حکومت امام علی (علیه السلام) پس از توضیح چگونگی نقد و نظارت قدرت در انواع حکومت‌ها و تشریح مفهوم قدرت و آزادی و اهمیت نقد و نظارت حکومت آن حضرت می‌پردازد و نشان می‌دهد که توجه جدی به این موضوع، راز اصلی سلامت و بقای هر حکومتی است.

حسن ختام کتاب نیز با عنوان سیره امیر مؤمنان (علیه السلام) وصف مختصر سجایا و فضایل نیکوی حضرت علی (علیه السلام) از زبان یکی از اصحاب آن حضرت به اسم حبه بن جوین عرنی است که چون گزارش زیبایی از سبک زندگی، اخلاق و رفتار ایشان را شامل می‌گردد، به عنوان فرجام این نوشتار تقدیم خوانندگان گرامی می‌شود.

فهرست مطالب کتاب: مقدمه/ فصل اول: نگاه امام علی (علیه السلام) به حکومت/ فصل دوم: مبانی مشروعیت حکومت امام علی ـ علیه السلام / فصل سوم: جایگاه مردم در حکومت امام علی ـ علیه السلام ـ/ فصل چهارم: اهداف امام علی (علیه السلام) در حکومت/ فصل پنجم: شیوه‌های حفظ قدرت در حکومت امام علی ـ علیه السلام ـ/ فصل ششم: توزیع قدت و ثروت در حکومت امام علی ـ علیه السلام ـ/ فصل هفتم: نقد و نظارت قدرت در حکومت امام علی ـ علیه السلام ـ/ حسن ختام/ منابع و مآخذ.

گفتنی است، چاپ اول کتاب «شیوه حکمرانی امام علی علیه‌السلام» به قلم علی کریمی در ۳۶۰ صفحه و از سوی نشر شیعه شناسی به‌تازگی در قم منتشر شده است.