صدایی که از حوزه علمیه شنیده می‌شود جهان را جذب نمی‌کند/ مرجعیت گفتمان جدیدی در میان متفکران روحانی به وجود آورند

استاد حوزه و دانشگاه و قرآن پژوه معاصر با بیان اینکه امروز صدایی که از حوزه علمیه شنیده می‌شود، صدایی نیست که بتواند جهان را جذب کند، گفت: گاهی وقتی صحبت از حوزه قم می‌شود، مشخص می‌گردد که در تصورات اروپایی‌ها یک مرز روشنی میان اسلام و تشیع با جریان سلفی، وهابیت، خشونت و داعش وجود ندارد، متاسفانه گاهی رفتارها یا برخی از برخوردها و صداهایی که از ائمه جمعه منعکس می‌شود، صدایی نیست که جهانیان را به وحدت وادار و تشویق کند. اولین اصلاحی که باید در حوزه علمیه انجام شود این است که حوزه قم استقلال خود را حفظ کند و از دخالت‌های عوامل بیرونی به شدت پرهیز کند.

به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمحمد علی ایازی در مورد مهم ترین رسالت و وظیفه حوزه علمیه قم در شرایط فعلی ایران و جهان تشیع، اظهار کرد: تشیع، امروز باید یک گفتمانی را آغاز کند که بتواند با استفاده از آن با جهانیان صحبت کند و حرفی برای گفتن داشته باشد، بسیاری می‌خواهند بدانند که تشیع چه می‌گوید و چه نکات مهمی دارد، اگر حوزه‌های علمیه بتوانند یک چنین گفتمانی را برقرار کنند که متناسب با ادبیات و زبان مردم امروز باشد، می‌تواند زمینه‌های ارتباط متقابل با دیگر مسلمانان و غیر ادیان را فراهم کند.

این استاد حوزه و دانشگاه ادامه داد: امروز جریانی به نام داعش چهره‌ای از اسلام را نشان می‌دهد که حقیقی نیست لذا ضروری است که نهادی مانند حوزه علمیه معنای حقیقی انسان، رحمانیت دین و نفی خشونت را به جهانیان معرفی کند؛ دوری از ظاهرگرایی دینی و حفظ عقلانیت می‌تواند یک نوع تشیع عقلانی که به دور از خرافات و بدعت‌ها باشد را عرضه کند.

او در پاسخ به اینکه تا به امروز حوزه علمیه به کدام دسته از انتظارات پاسخ نداده و نقاط ضعف آن مربوط به چه مسایلی است؟ به شفقنا گفت: وقتی به مراکز علمی جهان بروید، یکی از خلاء‌های حوزه علمیه بسیار به چشم می‌خورد، در این مراکز علمی می‌گویند که منابع شیعی به زبان‌های آنها وجود ندارد، منابع شیعه هم تنها صرفاً کتاب حدیث و تفسیر نیست بلکه تبدیل کردن آن به مباحث زنده‌ای است که به زبان‌های مختلف باشد و همه انسان‌ها بتوانند در کتابخانه‌هایشان از این منابع استفاده کنند. به دلیل نگاه تاریخی اهل سنت در حوزه منابع خودشان، در کتابخانه‌های اروپایی بسیار کار کردند و منابع بسیار گسترده‌ای دارند، به همین دلیل هم هست که وقتی می‌خواهند نظریات و دیدگاه‌های خود را مطرح کنند به منابع خود رفرنس می‌دهند چون آن منابع به وفور پیدا می‌شود و بسیار در دسترس است، ولی در فرهنگ شیعه ما، متأسفانه این کمبود وجود دارد البته سال‌های اخیر یکسری کارهایی شده ولی به نظر من بسیار کارهای کوچکی است، ما ادبیات غنی در فرهنگ خودمان داریم و حرف برای گفتن بسیار هست، ولی منابع آن منتقل نشده است.

صدای ائمه جمعه نتوانست جهانیان را به وحدت تشویق کند

ایازی افزود: متأسفانه امروز صدایی که از حوزه علمیه شنیده می‌شود، صدایی نیست که بتواند جهان را جذب کند، گاهی وقتی صحبت از حوزه قم می‌شود، مشخص می‌گردد که در تصورات اروپایی‌ها یک مرز روشنی میان اسلام و تشیع با جریان سلفی، وهابیت، خشونت و داعش وجود ندارد، آنها نمی‌دانند که مکتب اهل بیت(ع) یک مکتب عقلانیت، عدلیه و انسانیت است و معارفی که در اهل بیت هست، چیزهایی است که می‌تواند امروز یک گفتمان خوبی را ایجاد کند. متاسفانه گاهی رفتارها یا برخی از برخوردها و صداهایی که از ائمه جمعه منعکس می‌شود، صوت و صدایش، صدایی نیست که جهانیان را به وحدت وادار و تشویق کند، برعکس چیزهایی است که فکر می‌کنند تمام تشیع و اهل بیت(ع) در صحبت‌هایشان می‌گویند و این صحبت‌هاست که برجسته می‌شود و متاسفانه کسانی هستند که آنها را به جاهای دیگر منتقل می‌کنند و این مساله برای مکتب اهل بیت(ع) و تشیع بسیار زیان بار است.

ایازی در پاسخ به اینکه برای رفع و اصلاح نقاط ضعف حوزه چه انتظاری از مرجعیت وجود دارد؟ گفت: اولین کاری که مرجعیت می‌تواند انجام دهد این است که یک سر و سامانی به این گفتمان‌ها دهد تا یک نظم و شکل خوبی پیدا کند و در مقابل صداهایی که احیاناً موجب تضعیف فرهنگ تشیع می‌شود، صداهای خوبی را از نواندیشان دینی و متفکران جدید روحانی به وجود آورند تا این صداها در جهان بازتاب پیدا کند و تنگ نظری‌ها جایی پیدا نکنند.

بدون شک حوزه قم یک حوزه قوی است

او به نقاط قوت حوزه علمیه قم که باید بیشتر تقویت شود نیز اشاره و خاطر نشان کرد: مسلماً اگر حوزه علمیه قم را با برخی از حوزه‌های دیگر مانند نجف یا شام مقایسه کنیم، بدون شک حوزه قم یک حوزه قوی است که آرا و افکار متنوع در آن مشغول فعالیت و کار هستند و از این جهت ما آثار خیلی متنوعی را شاهد هستیم. مراکزی هستند که اخیراً شروع کردند این آثار را برای جهان عرب به زبان عربی ترجمه کردند که بسیار هم مورد استقبال قرار گرفته است، ولی به نظر من این آثار و سایر نوشته‌ها باید به زبان انگلیسی، فرانسه، آلمانی نیز عرضه شود.

این استاد حوزه و دانشگاه ادامه داد: برخی از مطالب و آثاری که ترجمه شده تناسبی با فرهنگ سنتی ما و فرهنگی که بتواند یک ارتباط خوبی با جهان دیگر برقرار کند، ندارد لذا باید به این نکته توجه کنیم تا نوشته‌های ما بازتاب خوبی در سطح جهان پیدا کند. به نظر من در حوزه، ظرفیت‌های بسیار خوبی وجود دارد، محققین و مراکز بسیار خوبی داریم، برای اقدامات زیربنایی مانند سازماندهی اطلاعات تفسیری، قرآنی و تاریخی به صورت نرم افزاری یا به صورت کتابخانه‌های دیجیتالی پایه‌های بسیار خوبی ریخته شده، اما اینکه از این ظرفیت‌ها استفاده می‌شود یا اینکه درست استفاده می‌شود، بحث دیگری است.

اولین اصلاح لازم در حوزه جلوگیری از دخالت عوامل بیرونی است

او در پاسخ به اینکه اصلاحات در چه بخش‌هایی از حوزه علمیه قم را اولویت می‌داند؟ گفت: حوزه قم از گذشته یک حوزه چند صدایی بوده و افکار و ایده‌های مختلف در آن رونق داشته است و همین مساله، هم باعث تداوم ارتباط مردمی بوده و هم توانسته بالندگی و پویندگی پیدا کند، برخی این نوع تنوع صداها را خیلی بر نمی‌تابند و متاسفانه به دلیل دخالت برخی از جریان‌ها و نیروهایی است که در کار حوزه احیانا دخالت‌هایی دارند که این دخالت‌ها باعث می‌شود آن تنوع فکری به شکل خودش به وجود نیاید. من فکر می‌کنم اولین کاری که باید انجام شود این است که حوزه قم باید یک حوزه مستقلی باشد و استقلال خود را حفظ کند و از دخالت‌های عوامل بیرونی به شدت پرهیز کند و جلوی آن را بگیرد. این کاری است که می‌تواند به لحاظ ساختاری صورت گیرد. اقدام دومی که باید اتفاق بیفتد این است که نیازسنجی کند و سوم اینکه ظرفیت‌های موجود خود را شناسایی کند و براساس این ظرفیت‌ها به تولید کردن آنچه در کل جهان مورد نیاز است، بپردازد.

ایازی با توجه به تحولات فکری جاری در جامعه ایران در مورد آینده حوزه علمیه قم، گفت: من در مجموع خوش بین هستم، البته فکر می‌کنم که یک فراز و نشیب‌هایی هست و مشکلاتی وجود دارد، گاهی سطحی نگری‌ها و مسایل و تنگ نظری‌ها را می‌بینم ولی در مجموع به نظر من در آینده حوزه علمیه قم باز هم حوزه پر نشاطی خواهد بود به ویژه اگر بتواند ارتباط مردمی خود را همچنان حفظ کند. یک تفاوتی که بین حوزه قم و نجف اشرف از گذشته‌ها بوده، این است که بدنه اصلی حوزه قم با مردم بوده، حوزه علمیه قم همچنان هم باید این ارتباط مردمی و مردم داری خود را حفظ کند و تنها به یک بخش و قسمت‌هایی توجه نکند؛ اگر چنین رویکردی را در پیش گیرد مسلماً در آینده هم رونق بیشتری پیدا خواهد کرد.