شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
رئیس قوه قضاییه ضمن بازدید سرزده از مجتمع قضایی خانواده شماره یک استان تهران، خطاب به قضات و کارکنان این مجتمع گفت: امیدواریم حداکثر ظرف مدت سه ماه، با نگاه به سیاست‌های جدید نظیر تقویت بخش‌های قبل از دادگاه نظام حکمیت و احیای نقش مشاورین و قضات زن، شرایط متفاوتی برای مجموعه‌های دادگاه‌های خانواده داشته باشیم.
به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین سید ابراهیم رئیسی در بازدید سرزده از مجتمع قضایی خانواده شماره یک استان تهران، پس از بازدید از این مجتمع و دیدار رو در رو با مراجعه کنندگان، کارکنان و قضات، با حضور در جمع کارکنان و قضات این مجتمع نکات مهمی را در رسیدگی به پرونده‌های مربوط به مسائل خانواده مطرح کرد.
رئیسی ضمن قدردانی از زحمات کارکنان و قضات مجتمع قضایی خانواده شماره یک استان تهران، با بیان اینکه طبق آیات و روایات، اساس و بنیان خانواده بر مودت، رحمت و عشق‌ورزی بنا شده است، گفت: رابطه زوجیت یک ارتباط حقوقی است اما اساس و پایه آن را دلدادگی تشکیل می‌دهد.
رئیس قوه قضاییه با تاکید بر این نکته که تمام تلاش‌ها باید معطوف به استحکام بنیان خانواده باشد، گفت: عدم گسست خانواده یک اصل اساسی است و تمام تلاش‌های فرهنگی، اجتماعی، قضایی و سیاسی ما باید برای حفظ بنیان خانواده باشد.
دادگاه راه حل آسیب‌های خانواده نیست؛ دادگاه آخرین مرحله در این فرایند است
رئیسی ضمن تاکید بر لزوم آسیب‌شناسی دقیق مشکلات موجود در بنیان خانواده که باید توسط دانشگاهیان، حوزویان و مسئولان بخش‌های مختلف کشور انجام شود، تاکید کرد: اگر نظام خانواده به هر شکلی دچار آسیب و تزلزل شود، دادگاه راه حل این آسیب‌ها نیست، بلکه دادگاه آخرین مرحله رفع این آسیب و مشکل است.
رییسی با تاکید بر لزوم تقویت نظام حکمیت برای مسائل خانواده، آن را راهکاری عنوان کرد که قرآن کریم برای مسائل و دعاوی خانوادگی مطرح کرده است.
رئیس قوه قضاییه با بیان اینکه قرآن کریم راهکار حل مسائل خانواده را حکمیت عنوان کرده است، خطاب به قضات گفت: اهمیت حکمیت در اینجاست که ممکن است شما یک حکم طلاق صادر کنید و یک روز بعد سازش صورت گیرد یا بالعکس یک حکم سازش صادر کنید ولی هرگز این سازش اتفاق نیافتد.
رئیسی تاکید کرد: آنچه در موضوع حکمیت اهمیت فراوانی دارد این است که وابستگان و پیوستگان زوجین که شاهد عقد بودند، برای حکمیت و سازش زوجین در هنگام بروز مشکل نیز وارد میدان شوند و با کدخدامنشی و ریش‌سفیدی موضوع را فیصله دهند.
لزوم احیای نقش قاضی مشاور زن در مجتمع‌های قضایی
رئیسی، احیای نقش قاضی مشاور زن در مجتمع‌های قضایی را یکی از ضرورت‌های مهم برای حل مشکلات مجتمع‌های خانواده و حرکت به سمت اصل حکمیت در این پرونده‌ها عنوان کرد و افزود: از کارهای مهمی که در این دوره باید انجام شود، استفاده از ظرفیت بانوان در قضاوت است.
رئیس قوه قضاییه سازوکارهای حل اختلاف، داوری و مشاوره را از مهم ترین سازوکارهای پیش از دادگاه عنوان کرد که باید فعال شوند و در مجموع راهبرد حکمیت در موضوع پرونده‌های خانواده را تقویت کند تا کار به دادگاه‌ها و محاکم نرسد.
رئیسی با بیان اینکه مسائل مربوط به خانواده و زن، مسائلی چند ساحتی است که نباید آن را صرفا یک مسئله حقوقی دانست، عنوان کرد: موضوعات مربوط به خانواده و زن، از جمله مباحث چند رشته‌ای هستند و به همین دلیل مطالعات و راهکارهایی که درباره آنها ارائه می‌شود باید چند رشته‌ای باشند.
مهریه نباید به سلاحی بین دو طرف برای کشمکش آنها تبدیل شود
رئیس قوه قضاییه همچنین به مسئله مهریه اشاره کرد و افزود: از مهریه در متون دینی به عنوان صداق یاد شده که صداق به معنای نشانه صداقت طرفین است. برهمین اساس مهریه نباید به سلاحی بین دو طرف برای کشمکش آنها تبدیل شود. گاهی زوج به واسطه مهریه بر زوجه ظلم می‌کند و گاهی این ابزار توسط زوجه علیه زوج استفاده می‌شود.
وی با بیان اینکه مهریه حقی بر جانب زوجه است که حتما باید پرداخت شود، گفت: مهریه برعهده زوج است و اگر زوج توانایی پرداخت آن را نداشته باشد، باید مهریه را تقسیط کرد ولی این موضوع به معنای ساقط شدن دِین از او نیست. از سوی دیگر هم اگر افرادی برای فرار از پرداخت دِین اموال خود را به نام کس دیگری کنند، این خود مجددا یک جرم دیگری است که نباید با آن مماشات کرد.
رئیس قوه قضاییه با اشاره به ضرورت وجود سازوکار پشتیبانی و اطلاعاتی برای قاضی گفت: وقتی یک زن برای مهریه یا نفقه خود به عدلیه و دستگاه قضایی پناه می‌آورد، قاضی باید به اطلاعات و حساب‌های طرف مقابل دسترسی داشته باشد تا اگر ظلمی به او روا شده، بتواند از این ظلم جلوگیری کند.
رئیسی با بیان اینکه مهریه دِینی است که باید پرداخت شود و کسی نگفته این دِین نباید پرداخته شود، تاکید کرد: ما گفته‌ایم اگر احراز شود که زوج توانایی پرداخت مهریه را ندارد، راهکار پرداخت مهریه توسط او «زندان رفتن» نیست.
وقتی یک زن برای مهریه یا نفقه یا مساله حضانت به دستگاه قضایی پناه می‌آورد، باید از او رفع ظلم شود
رئیس قوه قضاییه با اشاره به جدی گرفتن موضوع «عاطفه مادری» توسط قضات خانواده، گفت: من از مردانی که رحم و مروت ندارند و بعضا برای هفته‌ها و ماه‌ها، مادر را از دیدن فرزندشان محروم می‌کنند، تعجب می‌کنم. مگر می‌شود به عاطفه مادری بی‌توجه بود؟ مادران در این مواقع به عدلیه پناه می‌آورند تا اجازه ندهند نسبت به عاطفه مادری آنها این ظلم فاحش انجام شود. حتما باید جلوی این نوع روحیات که بخواهد حق فرزند را نادیده گرفت، گرفته شود.
رئیس قوه قضاییه با بیان اینکه خانمی که به عدلیه پناه می‌آورد، حتما باید از او رفع ظلم شود، گفت: ما باید سازوکاری در دادگستری ایجاد کنیم که اجازه داده نشود ظلم جدایی طولانی‌مدت فرزند از مادر اتفاق بیفتد. ما باید دسترسی قاضی به اسناد و اطلاعات را به نحوی ایجاد کنیم که به دسترسی افراد به حقوق‌شان کمک کند.
نباید اجازه داد که طلاق توافقی به سهولت انجام شود
رئیسی همچنین با بیان اینکه نباید اجازه داد که طلاق توافقی به سهولت انجام شود، گفت: طلاق توافقی عموما مربوط به ماه‌های اول زندگی است و ما در اینجا باید ارزیابی کنیم که آیا این طلاق درست است یا درست نیست. نقش حکمیت، مشاوره و ریش‌سفیدی در موضوع طلاق‌های توافقی بسیار موثر است.
رئیس قوه قضاییه ضمن انتقاد از آن دسته دفاتر مشاوره‌ای که در مرحله اول مراجعه یکی از زوجین، آنها را سریعا به طلاق توصیه می‌کنند، گفت: دعاوی حوزه خانواده، وکلای خاصی را می‌طلبد. درست است که وکلا از موضوعات حقوقی مطلع هستند اما این کافی نیست و وکلای مربوط به دعاوی خانواده باید با مسائل این حوزه آشنا باشند. مشاهده می‌شود که برخی دفاتر مشاوره در همان مرحله اول مراجعه خانواده، به جای آنکه طرفین را به سازش دعوت کنند آنها را به جدایی توصیه می‌کنند. این کار نه شرعی، نه حقوقی و نه متناسب با سیاست‌های نظام است. هر کس که مشاور روانشناسی بود لزوما نمی‌تواند مشکلات خانواده‌ها را حل کند.
رئیسی دادگاه را آخرین مرحله رسیدگی به مشکلات خانواده دانست و در همین زمینه بر نقش شوراهای حل اختلاف در بخش خانواده و حوزه مشاورت قبل از دادگاه خانواده، تاکید کرد
رئیس قوه قضاییه با بیان اینکه یکی از شاخص‌های تلاش در مجتمع‌های قضایی خانواده، وقت گذاشتن قضات بر روی یک پرونده برای صلح و سازش است، گفت: همانطور که شورای حل اختلاف کارآمد آن شورایی است که صلح و سازش بیشتری داشته باشد، مجتمع قضایی کارآمد هم آن مجتمعی است که صلح و سازش بیشتری در آن دیده شود. خانمی که مسئول شعبه شورای حل اختلاف بودند گفتند که ما ۵۰ درصد مسائل خانواده را در شعبه شورای حل اختلاف حل می‌کنیم که این آمار، آمار خیلی خوبی است.
موضوع دادگاه‌های خانواده یکی از محورهای مهم تحولی در دوره جدید قوه قضاییه است
رئیس قوه قضاییه مسئله دادگاه‌های خانواده را یکی از محورهای مهم تحولی در دوره جدید قوه قضاییه برشمرد و تأکید کرد: امید است با اقدامات در نظر گرفته شده تحول قابل توجهی در حوزه دادگاه‌های خانواده صورت بگیرد. امیدواریم حداکثر ظرف مدت سه ماه، با نگاه به سیاست‌های جدید نظیر تقویت بخش‌های قبل از دادگاه و احیای نقش مشاورین و قضات زن، شرایط متفاوتی برای مجموعه‌های دادگاه‌های خانواده داشته باشیم.
بناگزارش اداره کل روابط عمومی قوه قضاییه، رئیسی در پایان خاطرنشان ساخت: کاهش احکام مربوط به بازداشت در دادگاه‌های خانواده، کار بسیار خوبی است چرا که هم دوره کروناست و هم اینکه با صرف بازداشت فرد، پول تهیه نمی‌شود.
طرح حکمیت برای سازش وقتی مؤثر است که دقیقا با طرح قرآنی آن صد در صد تطابق داشته باشد؛ یعنی یک حکم از خانواده زوج و یکی از خانواده زوجه که شدیدا عاشق ایجاد اصلاح زوجین باشند انتخاب شوند و با اخلاص اقدام به سازش زوجین که شقاقی بین آنان ایجاد شده است نمایند. نتیجه ی چنین اقدامی را خدا تضمنین نموده است. پس کار پیش قضایی (حکمیت) اطرافیان زوجین در فرایند قضا شریک نموده و می تواند راهی برای نجات خانواده ها باشد. با وجود این، حکمیت با از بین رفتن بنیان اخلاق در بین مردم عصر حاضر چندان راه به جای نمی برد؛ زیرا اکثر دختران جامعه به قدری پررو و بی اعتقاد به مسایل اخلاقی و اسلامی هستند که هیچ تلاشی را در مورد تشیید خانواده نمی پذیرند و برای گرفتن سکه و نفقه و اجرت المثل به سوی دادگاه ها می تازند و به قول خودشان پوست مردان را می خواهند زنده زنده بکنند. از طرف دیگر برخی از مردان بی باور به مسایل عاطفی و اخلاقی نیز هستند که نسبت به زن قلدری می کنند و انواع ظلم را در حق او روا داشته و نسبت به دین و تعهدی که نسبت به خانواده دارد، هیچ اعتنایی نمی کنند. بنابراین، پایه های حکمیت احیای اخلاق مداری و پایبند بودن به آبروی خانواده و فامیل است که باید قبل از حکمیت در میان خانواده ها نهادینه گردد. نکته قابل ذکر اینکه قوانین راجع به خانواده و رویه قضایی در این زمینه همیشه یک طرفه غش می کند؛ زیرا زنان جامعه مثل قبل دیگر مظلوم نیستند که قواعد قانونی به هدف جلوگیری از ظلم یا رفع آن از آنها وضع گردد. بلکه زنان امروزی اکثرا با سوء استفاده از حقوق مکتسبه شان در صدد ظلم به مردانند و با چند روز نامزدی و یا اندک زمان همسرداری، تمام دارایی مرد را به نفع خود مصادره می کنند. در حالی که نفقه، مهریه و… به هدف تداوم زندگی زناشویی وضع شده است نه وسیله تخریب خانواده.
به هرحال، اگر امکان دارد به سئوال زیر پاسخ بفرمایید:
زنی از کشور افغانستان که بیست و چهار سال با شوهرش زندگی کرده و سه تا فرزند دارد، چندین و چند بار کتک خورده و اینکه توسط شوهرش از منزل مشترک بیرون انداخته شده است. او عقد نامه دارد و یک پاسپورت سفید فاقد پروانه اقامت؛ وقتی به دادگاه مراجعه کرد تا مهر، نفقه و اجرت المثلش را دادخواست بدهد، به علت نداشتن برگ اقامت از دادن دادخواست منع و محروم شد. آیا راهی برای احقاق حق و یاری این زن وجود دارد؟