نظریه خلاقانه ‌آیت‌الله بروجردی در عرصه مراتب احکام

استاد حوزه بیان کرد: آیت‌الله بروجردی(ره) بیان کردند که شی اگر بخواهد دارای مراتب باشد باید ذات شی در جمیع مراتب حضور داشته باشد که این مطلب ظریف و بی‌نظیر است.

به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین سید صادق محمدی در پیش نشست کنگره نکوداشت آیت‌الله بروجردی(ره) در قم گفت: اولین دیدگاهی که در زمینه مراتب حکم مطرح شده است، دیدگاه چهار مرتبه‌ای مرحوم آخوند است که شامل اقتضا، انشا، فعلیت و تنجز است.

استاد حوزه علمیه قم افزود: تضاد بین احکام در مرحله فعالیت است؛ مرحوم آخوند مرحله تضاد احکام را در فعلیت می‌برد.

رئیس انجمن اصول فقه حوزه بیان کرد: امام راحل و بسیاری از محققین با تفاسیر متفاوت، مراتب حکم را دو مرتبه می‌دانند؛ امام راحل بیان می‌کنند که مرتبه الاقتضا و تنجز از مراتب حکم نیست؛ اقتضا مرتبه ملاکات و علت غایی حکم است.

او اظهار کرد: حکم انشایی و حکم فعلی باقی می‌ماند، ولی تفسیر فعلیت امام با مرحوم آخوند متفاوت است؛ امام بیان می‌فرمایند حکمی که مجعول باشد به شکل قانون کلی باشد و در مرحله فعلیت وقتی که مخصصات و مقیدات حکمی می‌آید آن وقت حکم فعلی می‌شود.

محمدی ادامه داد: محقق اصفهانی، بیان می‌کند که تقوم فعلیت به وصول است؛ یعنی قبل از وصول به مکلف فعلیتی نداریم؛ ایشان بین فعلیت و تنجز قائل به وحدت است.

رئیس انجمن اصول فقه حوزه عنوان کرد: مرحوم نائینی و شاگردان ایشان و میرزا جوادآقا تبریزی و مرحوم آیت‌الله خویی قائل به دو مرحله حکم انشایی و فعلی هستند که در این زمینه نظیر این حضرات نظرات خاصی دارند.

استاد حوزه اظهار کرد: ایشان می‌فرماید، مقام اقتضا مقامی نیست که بتوانیم از مراتب ثابت کنیم چون در مراتب چون نطفه که مرحله استعداد انسان شدن است و خود این نطفه در مراتب وجود انسان وجود دارد، ولی مرتبه الاقتضا که علت غایی حکم است.

حجت‌الاسلام محمدی در پایان سخنان خود خاطرنشان کرد: هیچ‌گونه محفوظیتی نسبت به اصل حکم نیست؛ ایشان می‌فرمایند که تنجز نیز یک وصف اعتباری عقلی است که از مراتب حکم نیست؛ حکم انشای صرف نیز از منظر ایشان، حکم نیست./ حوزه