کجاست چشم بینا و گوش شنوا ! / تأملی در نامه اخیر بسیج دانشجویی به مراجع/ محمد باقری

اختصاصی شبکه اجتهاد: روز سه‌شنبه نامه انتقادی و کم‌سابقه‌ای از شورای تبیین مواضع بسیج دانشجویی کشور در رسانه منتشر شد مبنی بر اینکه انتظار نداریم مراجع به اوضاع کشور بی‌تفاوت باشند!

در این بیانیه آمده است: “متأسفانه در سال‌های اخیر شاهد نقش کمرنگ مراجع عظام تقلید در عمده بحران‌های اقتصادی و سیاسی بوده‌ایم، به این‌گونه که گا‌هاً امر بر این مشتبه می‌شود که آقایان یا از اوضاع کف جامعه بی‌اطلاع هستند و یا ورود در مسائل این‌چنینی را خلاف شأن مرجعیت شیعه دانسته و اصل اتخاذ این مواضع را نادرست می‌دانند. در حالی که به‌زعم دانشجویان بسیجی در مورد اول اتفاقاً ماجرا برعکس است و همان‌طور که در بالا ذکر شد ورود آقایان مراجع به مسائلی که عموم مردم با آن دست به گریبان هستند و استفاده از تریبون فراگیر مرجعیت در تبیین مشکلات مردم و مطالبه از مسئولین امر نه تنها تضعیف کننده جایگاه مرجعیت نیست بلکه تقویت کننده آن و چه‌بسا از ملزومات حضور در این جایگاه است.

برخی حضرات آیات در بسیاری از مسائل سیاسی و جناحی مانند برجام ورود داشته‌اند و به صورت آشکار به ابراز نظر پرداخته‌اند که از نظر بسیج دانشجویی برخی از این مواضع از اتقان کافی برخوردار نبوده‌اند و این نکته مؤید آن است که آقایان اصل ورود در موارد اینچنینی را باطل نمی‌دانند. علی‌ای‌حال آنچه فرزندان بسیجی شما را بر نگارش این وجیزه ترغیب کرد، معضلات متعددی است که در حوزه معیشت و اقتصاد گریبان گیر بخش اعظمی از مردم شده است. بحران ارز و طلا، بالا رفتن بی‌حساب قیمت برخی اجناس، کاهش قدرت خرید مردم و فشار‌های متعددی که بر گرده تولیدکنندگان داخلی وارد می‌شود تنها بخشی از دورنمای اوضاع اقتصادی کشور است. آنچه از مراجع عظام تقلید توقع می‌رود آن است که نسبت به اوضاع جاری کشور بی‌تفاوت نبوده و با اتخاذ مواضع درست و اصولی و مطالبه از مسئولین امر پیگیر مطالبات مردم باشند”.

۱- در ابتدا باید گفت جای بسی‌ شُکر دارد که بسیج دانشجویی کماکان در مسلک مطالبه‌گری گام برمی‌دارد و راه خود را ادامه داده و هرازگاهی تیری از کمان رها می‌سازد، گرچه در اینجا خوب نشانه‌گیری نکرده و به هدف نخورده است! بله نیت آن‌ها خیر و مشفقانه است، منتهی این‌که مراجع به مسائل و چالش‌های جامعه آنارشیسمی و ژورنالیستی ورود کنند، عاقلانه و شایسته نیست. باید توجه داشت «مطالبه‌گری» با «تاختن» به جایگاه مرجعیت کاملاً متفاوت است.

این‌که باید مطالبه‌گر و عدالت‌خواه بود و برای حل معضلات اجتماع گام برداشت دغدغه تحسین برانگیزی است، اما اینکه چشم و گوش خود را بسته و صدا و نظر مراجع بزرگوار را نسبت به مسائل مختلف جامعه نشنوند و این‌گونه در بیانیه منتشره اعلام نمایند، به هیچ‌وجه جالب نیست و حتی موجب وهن مکتب و جایگاه مرجعیت خواهد بود.

مطالبه‌گری آدابی دارد؛ درخواست از مراجع برای ورود به بحران‌‌های جاری کشور شاید مناسب باشد، ولی اتهام عدم ورود به‌خاطر شأن مرجعیت و یا عدم مواضع از اتقان کافی، هرگز!

۲- عنوان شده است “نقش مراجع عظام تقلید در عمده بحران‌های اقتصادی و سیاسی کمرنگ شده است”. این ادعایی بیش نیست و هرازگاهی، برخی روشنفکرها و سکولارها مطرح می‌کنند که مراجع، روحانیت و اساساً دین و مذهب، گروه مرجع جامعه را از دست داده‌اند. باید یادآور شد، این مراجع بودند که در طول ۱۴۰۰ سال با حضور و اثرگذاری به موقع خود در میان جامعه و دولت‌ها توانستند دین، شأن و جایگاه مرجعیت را حفظ کنند، نمونه‌های آن فروان است.

۳- اگر نوسندگان نامه، نظرات مراجع معظم را  در چندماه اخیر نسبت به مسائل جاری کشور از طریق رسانه‌های جمعی و یا پایگاه‌های خبری دنبال می‌کردند، یقیناً این‌گونه سخن نمی‌راندند و متهم نمی‌کردند.

کافی است در آرشیو «اخبار مرجعیت» شبکه اجتهاد، رسانه‌ها و نیز پایگاه‌‌های دفاتر مراجع همچون حضرات آیات مکارم شیرازی، وحید خراسانی، نوری همدانی، سبحانی، صافی گلپایگانی، شبیری زنجانی، جوادی آملی، علوی گرگانی و دیگر بزرگان و فقها ملاحظه و مشاهده کنند که چگونه در مسائل گوناگون سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و حتی بین‌المللی مواضع شفاف، صریح، متقن و به‌‌هنگام بیان کرده‌اند؛ خصوصاً در موضوعاتی مثل اصلاح اقتصاد و فرهنگ و روابط خارجی، نشر کتاب، حجاب و رسیدگی به محرومین و مستضعفین و حذف ربا از بانک‌ها و ده‌ها موضوع ریز و درشت دیگر که نه تنها در چند ماه اخیر، بلکه در زمان دولت‌های قبل نیز همین رویه را داشته‌اند.

آیت‌الله مکارم شیرازی روز گذشته درباره FATF (گروه ویژه اقدام مالی) نظری راسخ دادند و بیان کردند “چنین قراردادی یک قرارداد استعماری است و هدف تنظیم کنندگان، سلطه بر امضا کنندگان این قرارداد و نفوذ در امور اقتصادی آن‌هاست و در تضادّ با قوانین اسلامی و مخالف منافع مسلم ماست و جای تعجّب است که چگونه بعضی بدون مراجعه به مجلس و تصویب آن و تأیید از طرف شورای نگهبان اقدام به چنین کار خطرناکی کرده‌اند”.

یا اینکه معظم‌له در دیدار با رئیس سازمان صداوسیما به «سند ۲۰۳۰» مفصلاً انتقاد کردند و آن را استعماری به تمام معنا دانستند و با گوشزد به آن سازمان، گفتند “این برنامه به صورت خزنده در برخی از وزارتخانه‌ها اجرا می‌شود که به وزیر تذکرات لازم را دادیم، برخی معتقدند که ممکن است که سند ۲۰۳۰ در برخی برنامه‌های صداوسیما به صورت خزنده نفوذ کند مانند بخشی از برنامۀ ماه عسل که باید مراقب و هوشیار بود. سند ۲۰۳۰ سندی استعماری به تمام معنا است که اگر انسان دقت کند بسیار مشخص می‌شود که هدف بیگانگان چیست، خارجی‌ها قانع نیستند که آشکارا حقوق ملت‌ها را پایمال کنند، بلکه با انواع حیله‌ها می‌خواهند مخصوصاً بر جمهوری اسلامی سلطه پیدا کنند.

آیت‌الله وحید خراسانی چندی قبل در دیدار با وزیر کار، با اشراف به اوضاع جامعه به حل معضل «اشتغال و ازدواج جوانان» تأکید ویژه کردند و گفتند “برای جوان‌های بیکار، به فکر کار باشید، این‌ها آواره شدند، زندگی گرفتاری دارد، ازدواج می‌خواهند بکنند، اما چیزی ندارند؛ هر چه کمک بشود کم است. درد مردم پیش ماست؛ ان‌شاء‌الله سعی کنید برای بیکارها کار درست کنید و وسیله ازدواج این جوان‌ها را فراهم کنید؛ اجرتان حساب ندارد”.

آیت‌الله نوری همدانی نیز هفته گذشته در دیدار جمعی از اساتید سطوح عالی حوزه علمیه قم، تأکید کردند “تمام همت مسئولان رفع مشکل مردم باشد، مشکلات اقتصادی مردم مایه شرمندگی می‌شود و عده‌ای هم بجای اینکه مرهم باشند، نمک به زخم می‌زنند، مردم وقتی می‌بینند که یک مسئول می‌آید مشکلات آن‌ها را کتمان می‌کند، به ناراحتی آن‌ها افزوده می‌شود. درست است دشمن جنگ اقتصادی را آغاز کرده و بی‌رحمانه هم مشغول است، اما باید توجه داشت مدیریت مسئولین کشور ما هم ضعیف است؛ هیچ اشراف و نظارتی بر خدمات و کالا وجود ندارد؛ مسئولان نباید از تذکر و انتقاد دلسوزانه برآشفته شوند؛ روزانه افراد زیادی برای ما نامه می‌نویسند یا به دفتر مراجعه می‌کنند و بسیار ناراحت و نگران از معیشت و اقتصاد هستند و از علما و مراجع و حوزه می‌خواهند حداقل وضع موجود را تذکر دهند.

آیت‌الله جوادی آملی چندی قبل در دیدار با علی لاریجانی رئیس مجلس شورای اسلامی بیان کردند “آنکه روسری خود را بر سر چوب‌ می‌کند با قرآن مخالف نیست، بلکه با این شرایط کشور مخالف است. پیغمبر فرمود، کشوری که مشکل مالی داشته باشد، دینش در خطر است! این را پیغمبری‌ می‌فرماید که سه سال را در شعب ابیطالب گذرانده، در نتیجه این دعای حضرت برای مردم جامعه است که از خدا‌ می‌خواهند بین مردم و نان مردم فاصله نیندازد. لذا اگر سهل‌انگاری در بخش‌های مدیریتی و اقتصادی کشور صورت بگیرد آسیب دیدن دین مردم قطعی است!”.

یا اینکه معظم‌له در دیدار با نماینده ولی‌فقیه در وزارت جهاد کشاورزی تصریح کردند “چند سال است که می‌گوییم ربا و دیرکرد حرام است اما متأسفانه توجهی نمی‌شود همان‌گونه که نسبت به موضوع حجاب تأکید می‌کنیم اما گوش شنوایی وجود ندارد”.

آیت‌الله سبحانی نیز چندی پیش در درس خارج خود، وجود قناعت در مسئولان را امری ضروری دانسته و بیان داشته است “گاهی می‌شنویم که مسئولان حقوق‌های بالا می‌گیرند که صحیح نیست چون قانون اساسی می‌گوید مسئولان کشور از نظر زندگی در حداقل دیگران باشند و در سطح مردم جامعه زندگی کنند. اگر قناعت کنیم بسیاری از مشکلات اقتصادی جامعه حل می‌شود. تقاضا باید در حد توان باشد، اگر تقاضا بیشتر از توان باشد کشور را به مشکلات روبه‌رو می‌کند. اقتصاد مقاومتی این است که زندگی افراد، خانواده‌ها و جامعه بر مبنای قناعت بوده و بر اساس توان آن‌ها باشد.

۴- در اینجا نمی‌توان به بازکاوی ابعاد و نحوه چگونکی ورود مراجع دینی به مسائل جاری کشور پرداخت، منتهی می‌توان «واکنش صریح مراجع و علما به خروج آمریکا از برجام» و نیز مطالبات جدی مراجع از وزیر کار نسبت به «اشتغال، معیشت، تقویت تولید داخلی و ترویج فرهنگ کار» را به عنوان نمونه بارز رصد کرد، و دید این بیانیه به‌اصطلاح مطالبه‌گر چگونه با چشم بسته به‌سوی مراجع تقلید تاخته است.

مراجع بزرگوار بارها درباره‌ی «مسائل و آسیب‌های اجتماعی»، «وضعیت اقتصاد و بانکداری بدون ربا»، «معیشت خانواده»، «استکبار ستیزی»، «برجام»، «علوم انسانی و وضعیت دانشگاه‌ها»، «سلامت مردم و جامعه»، «حقوق شهروندی» و… تذکرات جدی دادند و بعضاً با مسئولان ‌ذی‌ربط در جلسات خصوصی در این باره  سخن گفتند و خواستار توجه جدی و فوری به درد دل‌های مردم شدند که در این مجال فرصت پرداختن به تمامی آن‌ها نیست.

۵- باید بررسی نمود آیا لازم است مراجع معظم درباره‌ی هر مسئله‌ای اظهار نظر و به آن ورود کنند؟ لازم است کمربند فشنگ را بسته و به میدان رزم با کسانی که نمی‌خواهند بشنوند، بیایند؟ آیا اصولاً مراجع جایگاه اجرایی دارند؟ آیا باید نسبت به ضعف‌های قانونی و اهمال‌کاری‌‌ها، به‌جای مسئولان پاسخگو باشند؟ و انتظارتی از این دست …

شاهدیم سیستم اجرایی مجلس، قضایی و دولت به راه و تشخیص خود عمل می‌کند و بی‌رودربایستی به صورت تشریفاتی به محضر مراجع می‌رسند. دولت و مجلس به توصیه‌های شفاف و صریح رهبر انقلاب هم بعضاً عمل نمی‌کنند تا چه برسد به مراجع که حرفشان ضمانت اجرایی ندارد. ملاحظه نمایید که آن مرجع بزرگوار چقدر ناراحت و گلایه‌مند و معترض بودند که از لفظ “دیاثت” درباره بعضی از آن‌ها استفاده کرد؛ ولی آیا تأثیری داشت؟

۶- اگر مرجعی به دلایل مختلفی چون رعایت حرمت ولی امر و فقیه مبسوط الید جامع الشرایط و یا عدم اخلال و دخالت در کار ایشان و یا مصالح شخصی در مسئله‌ای ورود نکرد، نباید آن را به تمام مراجع و نهاد مرجعیت شیعه تعمیم داد، بلکه بایسته است حفظ حرمت مراجع را به نسل‌های آینده مطالبه‌گر آموخت.

۷- پُرواضح است، آرزوی دشمنان اسلام و نظام بی‌مقدارشدن مرجعیت دینی نزد مردم است. یقیناً آدرس غلط دادن به مردم، کمک به پاسخگو نشدن دولت است. بیانیه مذکور متأسفانه ضعف فاحش شورای به‌اصطلاح تبیین مواضع بسیج دانشجویی بود و از مصادیق «گل به خودی» است.