شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
عضو فقهای شورای نگهبان با بیان اینکه برخی موسیقی‌های صداوسیما حرام است، گفت: اگر نفس انسان به صداهای حرام و شبهه‌ناک عادت کند، موجب قساوت دل می‌شود و لذت مناجات و خلوت با خدا را از انسان می‌گیرد.
به گزارش شبکه اجتهاد، آیین رونمایی از درسنامه «غناء و موسیقی» متن درس خارج فقه مکاسب محرمه رهبر معظم انقلاب حضرت آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای با حضور و سخنرانی دو تن از اساتید باسابقه خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم آیت‌الله محمدمهدی شب‌زنده‌دار و آیت‌الله محسن اراکی صبح امروز با حضور اساتید برجسته حوزه و پژوهشگران حوزوی و فقه هنر در مرکز جامع علوم اسلامی (مؤسسه ولی امر) قم رونمایی شد.
در ابتدای مراسم حجت‌الاسلام والمسلمین ابوالقاسم مقیمی، استاد حوزه علمیه قم و دبیر همایش «کتاب سال حوزه» به ارائه معرفی اجمالی از درسنامه «غناء و موسیقی» پرداخت و سپس آیت‌الله شب‌زنده‌دار درباره مراتب و مراحل تحصیل علمی، به تحلیل نکات مثبت و امتیازات نظام آموزشی حوزه‌های علمیه پرداخت و با بیان این مطلب که ما سال‌ها منتظر انتشار کتاب «درسنامه غناء و موسیقی» بودیم، این رخداد را در راستای عمل به این حدیث شریف تبیین نمود. ایشان در بیان اهمیت دانش فقه بیان داشت که این علم، هم برای در مسیر ارتقاء و تکامل جامعه انسانی طریقیت دارد و هم‌اینکه خودش فی‌نفسه در جهت نورانیت درون و تعمق فهم انسان، موضوعیت دارد.
در ادامه آیت‌الله اراکی به تبیین جایگاه و اهمیت مبحث «غناء» در ساختار فقه نظام اسلامی پرداخت و مبحث غناء را ذیل «فقه فرهنگ» دانست و بیان داشت: فرهنگ آن چیزی است که هویت جامعه را می‌سازد. یکی از خواص فقه ما این است که علمِ هویت‌سازی در همه ساحت‌های فردی و اجتماع است. ولیّ جامعه، هویت را از طریق عمل به فقه و در چارچوب فقه ارائه می‌کند و یکی از مهمترین بخش‌های فقه ما «فقه فرهنگ» است که پایه‌ی هویت انسانی است.
کلیک کنید: تصاویر رونمایی از درسنامه «غناء و موسیقی» متن درس خارج فقه مکاسب محرمه رهبر انقلاب
معرفی درسنامه «غناء و موسیقی» رهبر انقلاب
رهبر معظم انقلاب از سال ۶۹ سلسله درس‌های خارج خودشان را کلید زدند. درسنامه غناء و موسیقی محصول ۷۵ جلسه از درس‌های خارج رهبری بوده و به‌صورت درسنامه‌ای تنظیم شده است تا همانند کتاب نباشد.
رهبری در درس خارج خود مباحث لغوی غناء و موسیقی و حدود ۱۰۰ روایت را در این زمینه بررسی سندی و رجالی می‌کنند؛ جامعیت آرای مهم از جمله آرای محقق اردبیلی، امام خمینی(ره) و آیت‌الله خویی از ویژگی‌های این درسنامه بوده و ایشان ضمن مورد توجه قرار دادن این آرای مهم برخی از آن‌ها را تأیید کرده‌اند.
رهبر معظم انقلاب در زمینه غناء و موسیقی بحث‌های اصولی دقیقی نیز داشته‌اند. ایشان همچنین در زمینه غناء و موسیقی حدود ۴۸ پرسش را پس از آن که مورد بررسی قرار داده‌اند، پاسخ می‌دهند.
رهبری در زمینه بررسی غناء و موسیقی میان معنای لغوی و عرفی این مفهوم تفاوت قائل شده و مرزبندی دقیقی در این زمینه داشته‌اند. ایشان پس از بررسی دقیق غناء و موسیقی معنای «لهوی مضل عن سبیل الله» را به وضوح بیان می‌کنند و معیار غناء و موسیقی را «لهوی مضل عن سبیل الله» دانسته و تحریک شهوت، بی‌مبالاتی و سوق دادن به‌سوی کارهای حرام را از مصادیق این موضوع می‌دانند.
آیات اراکی و شب‌زنده‌دار از بزرگوارانی هستند که در فضای فقه سنتی به مسائل فقه مضاف توجه دارند و درسنامه غناء و موسیقی در پرتو ارشادات این بزرگواران محقق شده است. خداوند را شاکریم که این توفیق را به ما داده است تا در راستای اعتلای فرهنگ و معارف اهل‌بیت(ع) گام برداریم.
آیت‌الله شب‌زنده‌دار: در موسیقی‌های صداوسیما غناء وجود دارد
روایتی از سوی مرحوم کلینی بیان شده که براساس آن پیامبر(ص) در پاسخ به سؤالی که علم چیست، مراتبی را بیان فرمودند که بسیار حائز اهمیت است. از جمله اینکه وظیفه انسان در مورد علم‌آموزی و بعد از آن چیست؟ در این روایت انصات و سکوت اولین مرحله است که متأسفانه امروز شاهدیم در کلاس‌های درس حوزه، برخی تمرکز حواسشان به تمام و کمال به مطلب استاد، بحث و درس نیست و حواس خود و دیگران را منحرف می‌کنند.
مقام معظم رهبری از حضورشان در دروس آیت‌الله بروجردی می‌گفتند که همیشه زودتر از موعد به دروس ایشان می‌رفتم تا ردیف جلو بنشینم که هم حواسم جمع‌تر باشد و هم صدای ایشان را بهتر بشنوم. در کنار بنده نیز افرادی مانند لطف‌الله و علی صافی گلپایگانی بودند.
براساس روایت، انصات نخستین تأکید پیامبر(ص) در راه تحصیل علم است. استماع و خوب شنیدن دومین مرحله در کسب علم است؛ متأسفانه سنت حسنه و کهن حفظ مطالب که سبب استحضار ذهن است، در حال کمرنگ شدن است. بزرگان ما مطالب علمی در قالب نظم و نثر به ذهن می‌سپردند، ولی امروز برخی آن را زیر سؤال می‌برند و ضد ارزش تلقی می‌کنند که این کار اشتباه است.
حفظ مطالب در نظام فعلی حوزه مظلوم بلکه ضد ارزش تلقی شده است و نتائج آن را می‌بینیم. رهبری می‌فرمودند که وقتی یک صفحه قرآن را می‌خواندم خیلی زود حفظ می‌کردم، ولی مع‌الأسف کسی بنده را تشویق نکرد که در نوجوانی و جوانی بتوانم کل قرآن را حفظ کنم، با اینکه ایشان تسلط بسیار خوبی بر آیات دارند و در دوره رهبری‌شان، ۱۲ جزء را حفظ کردند، ولی باز افسوس می‌خوردند که چرا همه قرآن را حفظ نکرده‌ام. دوره نوجوانی و جوانی را مغتنم بشمارید و به حفظ قرآن بپردازید، زیرا منبع نورانی عظیمی است که همیشه همراه انسان است و موجب نورانیت ذهن، فکر و قلب انسان خواهد شد. براساس روایات عالم بی‌عمل مانند شجر بی‌ثمر است، انتشار علم بعد از انصات و استماع مرحله بعدی است که در این روایت بیان شده است؛ در روایات داریم که نشر علم زکات علم است.
علم فقه موجب نورانیت انسان است
پیامبر(ص) بر عمل کردن به علم و نشر آن تأکید فرموده‌اند، فقه هم ارزش موضوعی و هم نورانیت و برکت دارد. فعالیت علمی در زمینه فقه یکی از توفیقات الهی است و سبب جلا و صفای انسان می‌شود، به‌شرط آنکه برای خدا باشد و با قصد قربت صورت بگیرد؛ اهل‌بیت(ع) کسی را که به معنای عام و خاص فقیه شود و مطالب ایشان را زنده نگه دارد و احیا کند، دوست دارند.
مثلاً معروف است که کسی که «شرائع الإسلام» را از اول تا انتها بخواند حج نصیب او خواهد شد، یا «الدره النجفیه» مرحوم بحرالعلوم را حفظ کند آثار معنوی دارد و سبب موفقیت‌هایی برای انسان خواهد شد.
آیت‌الله بهجت به رهبری فرمودند درس را به هیچ وجه کنار نگذارند
رهبر معظم انقلاب بیان کردند که در دوره‌ای قصد کردند که درس گفتن را کنار بگذارند، ولی آیت‌الله بهجت گفتند که به ایشان بفرمایید درس را به هیچ وجه کنار نگذارند. مقام معظم رهبری با وجود مشغله‌های فراوان هر شب یکی از سوره‌های قرآن را که ظاهراً واقعه باشد به نیت آیت‌الله بهجت می‌خوانند.
ارتباط با فقه رائج را حفظ کنید و حتی اگر وارد مباحث فقه تخصصی هم شدید باز فقه رایج را کنار نگذارید. مسئله‌ای که بزرگان به ما تأکید فرموده‌اند آن است که فقه را کنار نگذارید. یکی از ارکان موفقیت طلبه این است که تقریرنویسی داشته باشد، زیرا مکمل آموزش است؛ تقریر اصلی آن است که مطالب را از استاد بگیریم و تحلیل و ادله را بررسی کنیم. این کار مقرر را در فهم زوایای مطلب به وقوف و تسلط می‌رساند و مقرر می‌تواند استدلال بیاورد.
اگر نفس انسان به صداهای حرام و شبهه‌ناک عادت کند موجب قساوت دل می‌شود و لذت مناجات و خلوت با خدا را از انسان می‌گیرد، حواسمان باشد که شیطان ما را گول نزند؛ صداوسیمای ما موسیقی را پخش می‌کند که حتماً برخی از آن‌ها جائز هم نیست و مقام معظم رهبری هم می‌فرمودند من هر هفته تذکر می‌دهم.
آیت‌الله اراکی: مسئله غناء یکی از پایه‌های فقه فرهنگ است
امام هر جامعه در شکل‌گیری هویت فرهنگی آن جامعه نقش مهمی دارد. در واقع باید گفت که هویت هر انسانی را امام او شکل می‌دهد و این مطلب از مباحث مهم ولایت است، ولایت هویت‌ساز است و این هویت را از طریق دانش فقه ساخته و در چارچوب فقه استوار می‌کند.
اضلاع شکل دهنده به فقه نظام؛ فقه نظام، فقهی است که تحقق آن به وجود دو طرف حاکم و محکوم نیازمند بوده و بدون وجود یک طرف تحقق پیدا نمی‌کند، مانند مسئله تشکیل حکومت که برای تحقق آن وجود، مأمون تنها و امام تنها کافی نیست.
یکی از مهمترین مواردی که در شکل‌دهی به نظریات فقهی دارای اثر و جایگاه است، پرداختن به موضوع فقه مرتبط به فرهنگ است. هر مسئله، فقه خاص خود را دارد و فرهنگ نیز از این مسائل است، فرهنگ از پایه‌های علوم انسانی است که بدون وجود جامعه شکل نمی‌گیرد و جامعه نیز بدون وجود رهبر استوار نمی‌گردد و این حاکمیت است که فرهنگ را می‌سازد.
در آیه شریفه قُلْ أَطِیعُوا اللَّهَ وَأَطِیعُوا الرَّسُولَ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَإِنَّمَا عَلَیْهِ مَا حُمِّلَ وَعَلَیْکُمْ مَا حُمِّلْتُمْ وَإِنْ تُطِیعُوهُ تَهْتَدُوا وَمَا عَلَى الرَّسُولِ إِلَّا الْبَلَاغُ الْمُبِینُ؛ شکل‌گیری جامعه مطرح شده و هم وظیفه ابلاغ این اطاعت بر عهده امام جامعه گذاشته شده است البته برخی می‌گویند وظیفه رسول صرفاً ابلاغ پیام است در صورتی که ابلاغ حکم و فرمان خدا و رسول برای ساری و جاری شدن حاکمیت است وگرنه صرف بلاغ بدون اینکه قرار نباشد در میان مردم پیاده شود فاقد ارزش و بی‌مفهوم است.
انتقاد از افرادی که رابطه فرهنگ و حکومت را نفی می‌کنند
یکی از غلط‌‌‌‌‌ترین جملاتی که در زمینه فرهنگ گفته می‌شود این است که فرهنگ و حکومت رابطه‌ای با یکدیگر نداشته و حاکمان نباید در این حوزه وارد شوند، در حالی که فرهنگ در جامعه‌ای با هرج و مرج و بدون وجود حاکمیت، استوار نمی‌گردد.
رسانه از مهمترین زیرمجموعه‌های فرهنگ و از اثرگذارترین عوامل حکومت برای فرهنگ‌‌سازی در جامعه است، در حقیقت این فرهنگ و رسانه است که هویت افراد جامعه را شکل می‌دهد؛ هویت مورد نظر حاکم از طریق رسانه به مردم ابلاغ می‌شود و دعوت پیامبر اکرم(ص) به اسلام نیز نوعی کار رسانه‌ای محسوب می‌گردد.
پیش از آنکه به آواز صرفاً به‌عنوان یک عمل نگاه شود، باید آن را نوعی دعوت، فراخوان و تحریک مخاطب قلمداد کرد، باید توجه شود که یک آواز و آهنگ می‌تواند تقوای انسان را به حرکت درآورد و آوازی دیگر می‌تواند شهوت آدمی را تحریک کند و علمای ما با استفاده از منبع دینی و فقهی این ضابطه و معیار را برای تشخیص این دو گونه آهنگ تعیین کردند؛ در حقیقت موسیقی حرام فراخوان شیطان است.
غناء یکی از مباحث زیرمجموعه فرهنگ هر جامعه است و به دلیل اینکه فرهنگ، هویت جامعه را شکل می‌دهد، توجه به این موضوع بسیار اهمیت دارد و فقه ما نیز به این مبحث پرداخته است.
برخی آهنگ‌ها موجب تحریک تقوا و معنویت و برخی تحریک رذایل است، علما بر اساس روایات، ضوابطی برای این ۲ نوع آهنگ تبیین کرده‌اند که یکی از مهمترین این کارها، درسنامه غناء و موسیقی درس خارج رهبر معظم انقلاب است.
«اجتهاد» یادآوری می‌کند: کتاب «درسنامه‌ی غناء و موسیقی» حاصل ۷۶ جلسه خارج فقه مکاسب محرمه است که توسط حضرت آیت‌الله خامنه‌ای طی سال‌های ۱۳۸۷ و ۱۳۸۸ تدریس شده و به واکاوی مسئله‌ی «غناء، موسیقی و رقص» پرداخته‌اند. این سلسله مباحث را می‌توان از طولانی‌ترین دروس حوزه‌ها در موضوع خاصّی مانند غناء دانست که ۷۶ جلسه‌ی درسی را به خود اختصاص داده است. درحالی‌که معمولاً این بحث در حوزه‌ها با چند جلسه در یکی دو هفته به سرانجام می‌رسد.
کلیک کنید: تصاویر رونمایی از درسنامه «غناء و موسیقی» متن درس خارج فقه مکاسب محرمه رهبر انقلاب
