دیدگاه و گزارش

استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم ابراز کرد: فقه معاصر واژه مبهمی است و پاسخ گوی نیازهای جامعه معاصر نیست. با فقه معاصر نمی‌توان جامعه را اداره کرد و فقه معاصر پاسخگوی مشکلات اقتصادی جامعه نخواهد بود و نه‌تنها پاسخگو نیست بلکه به نتیجه غلط خواهد رسید. به گزارش شبکه اجتهاد، استاد محسن اراکی، استاد خارج فقه و اصول و عضو شورای‌عالی حوزه‌های علمیه قم در نشست علمی «فقه معاصر» که در مؤسسه عالی فقه و علوم اسلامی در قم برگزار شد، در تبیین فقه نظام اقتصادی و تفاوت آن با فقه متعارف، گفت: ما در مصطلحات خود، …

مهم‌ترین نکته‌ای که پیش از موضع‌گیری در مباحث اصول باید در نظر داشت این است که بحث را در چه گفتمانی دنبال می‌کنیم. مثلاً در مواجهه با نظریه محقق خویی در مساله اجتماع امر و نهی که گفتمان حاکم بر آن فلسفی و مبتنی بر ترکیب اتحادی یا انضمامی دو عمل است، اگر بخواهیم از راه گفتمان قانونی ورود پیدا کنیم ره به‌جایی نخواهیم برد. چون ایشان این بحث را در گفتمان فلسفی دنبال کرده است و طبیعتاً در مقام نقد آن نمی‌توان از گفتمان دیگری همچون گفتمان قانونی یا گفتمان کلامی یا گفتمان عبد و مولا ورود کرد. به …

حجت‌الاسلام سرخه‌ای، ضمن بررسی اشکالات اعتبار سنجی رجال محور، گفت: اشکال اصلی این است که اعتبار سنجی رجال محور مبتنی بر نقل شفاهی است و حال آن که روایات ما به صورت مکتوب نقل شده‌اند. شبکه اجتهاد: نشست علمی «علامه حلی، اعتبار سنجی رجال محور احادیث و پیامد‌های آن» با ارائه حجت‌الاسلام والمسلمین احسان سرخه‌ای، عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و نقادی حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی غلامعلی، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم و حدیث و حجت‌الاسلام والمسلمین جمال‌الدین حیدری فطرت، محقق و استاد مرکز تخصصی علوم حدیث حوزه؛ چندی قبل به صورت حضوری و مجازی در مدرسه فقهی امام …

مساله‌ی ما یک مساله‌ی فقط اصولی نیست بلکه می‌تواند متاثر از عوامل میدانی باشد که تابعِ خبرویت و تخصص شخص و روش تعامل او با تاریخ حدیث و درجه‌ی وثوق و داد و سِتَد او به صورت جدی با مشکلات حدیث و مسائل نقل به معنی و اختلاف روایات و تضارب آنها است؛ به ویژه هنگامی که برای اعتبار یک حدیث، عدم وجود معارض حتی در نزد دیگر مذاهب اسلامی را نیز معتبر بداند و حتی به دنبال این باشد که آیا این حدیث، مصالح و منافع گروه خاصی را تامین می‌کرده یا خیر؟ به گزارش شبکه اجتهاد، استاد حیدر …

شبکه اجتهاد: در جوابیه آقای دکتر سروش از صدیق ارجمند آیت‌الله آقای علیدوست، چند مطلب مهم در زمینه ارتداد، جهاد ابتدایی و نیز قضاوت‏‌های غیرصحیح در زمینه علم فقه وجود دارد که در این زمینه نکاتی را به اجمال تقدیم اهل نظر می‌نمایم. الف) نکاتی در مورد علم فقه ایشان درباره‌‌ی علم فقه ۱۰ مطلب آورده‌اند که در ادامه نکاتی در این زمینه متذکر می‌شوم. ۱- مع‌الفارق بودن قیاس فقه با علوم بشری این‌که «علم فقه» را مانند سایر علوم بشری دانسته‌اند، خطایی آشکار است. زیرا در این علم، فقیه حق ندارد منابع فقه، مانند: قرآن را تفسیر به رأی …

کرسی ـ علمی ترویجی «سنت بلا مذاهب» با ارائه دکتر نور الدین أبولحیه و نقادی حجت‌الاسلام والمسلمین عبد الهادی مسعودی و به دبیری حجت‌الاسلام دکتر سید محمدحسن حکیم، با موضوع «نقد رویکرد و منهج دانشنامه‌ی حدیثی «سلسله السنه بلا مذاهب»» در پژوهشگاه قرآن و حدیث برگزار شد. شبکه اجتهاد: دانشنامه‌ی «سلسله السنه بلا مذاهب» حاصل تلاش دانشی و پژوهشی استاد دکتر «نور الدین أبو لحیه» است. دکتر أبولحیه در این پژوهش جامع با رویکردی فراتر از اتکای صرف به سند روایات در اعتبار سنجی و فارغ از اختلافات رجالیان در اعتبار سنجی حدیث، به بازخوانی حدیث اسلامی برپایه‌ی بهره‌گیری از …

در علم فقه و اخلاق، برگرفته‌شده از نصوص شرعی، گناهان به صغائر و کبائر تقسیم می‌شود. این تقسیم دارای آثار فقهی و اخلاقی متفاوتی است؛ بنابراین نیازمند تحلیل ماهیت و درنهایت تعیین ضابطه برای تشخیص مصادیق و موارد آن است. این نوشتار با مراجعه به نصوص شرعی، اعم از آیات و روایات و به روش کتابخانه‌ای، مسئله را به صورت تحلیلی ـ انتقادی بررسی می‌کند.  پژوهش حاضر نشان می‌دهد گناهان کبیره دارای چهار ضابطه است: ۱. وجود روایات صریح بر کبیره بودن یک گناه؛ ۲. وجود وعید به آتش درباره مرتکب یک گناه در میان آیات و روایات؛ ۳. اعظم …

در محدثان مدرسه حله، قواعد سخت‌گیرانه محدثان در دوره مدرسه قم چندان جدی گرفته نشد و محدثان امامیه گاه از مصادر غیر امامی یا مشکوک (مانند نصیریه) روایاتی را در کتب حدیثی خود وارد کردند. افزون بر این احادیث موجود در مصادر صوفیه نیز توسط برخی علاقه‌مندان به تصوف مانند سید حیدر آملی و رجب برسی وارد مجموعه‌های روایی امامیه شد. به گزارش شبکه اجتهاد، نشست علمی «جریان حدیثی کلامی امامیه و تطور آن تا مدرسه اصفهان» به همت انجمن علمی شیعه ‌شناسی دانشکده شیعه ‌شناسی دانشگاه ادیان و مذاهب در اوایل تیرماه ۱۴۰۰ در فضای مجازی برگزار و دکتر …

رساله دکتری رشته فقه مقارن با عنوان «نقش احادیث و آراء اهل سنت در فهم روایات فقهی اهل‌بیت (علیهم‌السلام) با تأکید بر دیدگاه آیت‌ﷲ‌ العظمی بروجردی» با حضور اساتید مشاور و داور در مدرسه عالی فقه تخصصی جامعه المصطفی، در روزهای پایانی خردادماه از سوی حجت‌الاسلام سید محمدحسن حکیم دفاع شد. این رساله با هدف تبیین کاربست‌های بهره‌گیری از احادیث و آراء اهل سنت در فقه امامیه به بررسی منابع فقهی و اصولی امامیه پرداخته و سه حوزه دانشی قابل تحلیل در این موضوع را مورد مطالعه قرار داده است. اختصاصی شبکه اجتهاد: در این پژوهش نظر شهرت یافته از …

استاد خارج قواعد فقه، با بیان اینکه از عصر غیبت، زمان شیخ مفید تا کنون، اصل استناد به قواعد فقهی در کتبی که پیرامون فقه عامّه و خاصّه نوشته شده، یک امر رایج بوده است، گفت:  اصل تأسیس قواعد فقهی به عصر معصومین برمی‌گردد و بسیاری از قواعد فقهی ابتداءً در متن قرآن کریم و در کلمات نبی مکرم اسلام و ائمه اطهار علیهم‌السلام مطرح شده و تفریع فروع فقهی بر اصول اسلامی در کلامات معصومین، به عنوان یک وظیفه برای فقها بیان شده است. به گزارش خبرنگار اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین عباسعلی زارعی سبزواری، استاد خارج فقه و اصول حوزه …

نویسنده کتاب «جایگاه قواعد استظهار در حل مسائل مستحدثه» گفت: اگر فقه به سمت مسائل جهان معاصر و مسائل مستحدثه توجه کند، همگان متوجه می‌‌شوند که فقه علم زندگی است و زندگی بشر با فقه درهم تنیده است. به گزارش شبکه اجتهاد، نشست علمی «جایگاه قواعد استظهار در حل مسائل مستحدثه» همراه با رونمایی از دو کتاب «مکتب فقهی محقق اردبیلی» و «جایگاه قواعد استظهار در حل مسائل مستحدثه» پنجشنبه گذشته در سالن شهید سلیمانی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار گردید. در این جلسه حجت‌الاسلام والمسلمین احمد واعظی رئیس دفتر تبلیغات اسلامی، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدعلی خادمی کوشا مدیر گروه …

به نظرم تا حدودى می‌شود با اجتهاد جواهری، نتائج خوبى کسب شود. ما می‌توانیم بر اساس معیارهاى اجتهاد جواهری، اجتهاد مناطی را پرورش و توسعه دهیم، یعنی اجتهاد، به دنبال مناط حکم و همچنین دنبال ما یدور الحکم مداره باشد نه دنبال ما یذکر فی اللفظ والدلیل مداراً فقط، چون چه بسا در دلیل، عنوانى ذکر شود اما مدار واقعی حکم نباشد. باید در یک سلسله بسیار مهمى از قواعد اجتهادى، تجدید نظر کرد و آنها را پیشرفت و بسط داد (هم تجدید نظر، نظری هم تجدید مصداقی)، مانند الغاء الخصوصیه ونفی الفارق و تنقیح المناط و تخریج المناط و …

رئیس پژوهشکده فقه و حقوق پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در پاسخ به این سؤال که آیا نظریه فقهی نفی ظلم، با قواعد مسلم فقهی قابل جمع است و فقه جدید لازم نمی‌آید؟ بیان کرد: جواب این مسئله یک حکم ثانوی است و با قواعد دیگر یا اصول مسلم فقهی در تعارض نیست و هیچ تنافی با خلود و جاودانگی احکام به لحاظ زمان و مکان ندارد. به گزارش شبکه اجتهاد، سومین پیش اجلاسیه «نظریه فقهی نفی ظلم» امروز یکشنبه، ۳۰ خردادماه، از سوی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با سخنرانی حجت‌الاسلام والمسلمین سیف‌الله صرامی، رئیس پژوهشکده فقه و حقوق …

اختصاصی شبکه اجتهاد: استاد شیخ جواد مروی، عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و از شاگردان آیات وحید خراسانی و تبریزی در خلال مباحث اجتهاد و تقلید به ضرورت نیاز مجتهد به فراگیری علم منطق می‌پردازد و پس از استدلال، نظر آیت‌الله خویی(ره) را طرح، بررسی و نقد می‌نماید و کلام ایشان که تعلم قواعد علم منطق مطلقا در اجتهاد مورد نیاز نیست، قابل قبول نمی‌داند. این استاد خارج فقه و اصول معتقد است یکی از ابزارهای مقدماتی که باید مجتهد بخواند علم منطق است و تمام کسانی که می‎‌گویند نیاز برای حصول قوۀ استنباط به تعلم قواعد اصولی است …

جلسه دفاعیه رساله سطح چهار حوزه علمیه خراسان با عنوان بررسی و نقد کتاب «بطلان قاعده استصحاب» توسط مدیریت مدارج علمی معاونت آموزش حوزه علمیه خراسان به‌صورت حضوری و مجازی برگزار شد. به گزارش شبکه اجتهاد، جلسه دفاعیه رساله سطح چهار حجت‌الاسلام سید ضیاء سجادی فر با عنوان «بررسی و نقد کتاب «بطلان قاعده استصحاب» با بررسی و ارزیابی حجج‌اسلام والمسلمین محمد مروارید و مرتضی اسکندری در مقام اساتید داور، به‌صورت حضوری در مرکز مدیریت و مجازی برگزار شد. تدوینگر این رساله در جلسه دفاعیه با اشاره به اینکه جایگاه اصل استصحاب در فرایند استنباط احکام فقهی در بین اصولیان …

شبکه اجتهاد: اخیراً استاد فیاضی از اساتید مطرح فلسفه در همایشی با موضوع «تأثیر متقابل فلسفه و اجتهاد فقهی» به لزوم فراگیری فلسفه و منطق پرداختند و از تأثیرگذاری آن در فرایند فقه و اصول سخن گفتند. (بخوانید) ایشان در بیانات خود مدعی شده‌اند که منطق و فلسفه به‌شدت در فقه و اصول تأثیرگذار است و‌ نمی‌‌‌توان بدون فراگیری علم منطق مجتهد شد و فقها نیز منطق را از مقدمات اجتهاد برمی‌شمارند. ایشان همچنین مدعی شده‌اند که چون فلسفه، نوعی نگاه عقلی به دین است و از سوئی عقل هم یکی از منابع دین به شمار‌ می‌‌‌آید‌ نمی‌‌‌توان بدون فراگیری …

عضو هیئت امنای مؤسسه امام خمینی (ره) اظهار کرد: کفایه آخوند کتاب درسی است. در آنجا راجع به اینکه امر نمی‌تواند به طبیعت تعلق بگیرد، یک بحث فلسفی آورده است: «طبیعت من حیث هی لیست الا هی». این به‌خاطر آن است که آخوند فلسفه را آن‌طور که باید، نخوانده بوده است. این قاعده هیچ ربطی به آن نتیجه‌ای که ایشان می‌خواهد بگیرد ندارد. به گزارش خبرنگار اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین غلامرضا فیاضی، استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم در نشست علمی «تأثیر متقابل فلسفه و اجتهاد فقهی» که چندی قبل از سوی مدرسه فقهی آل یاسین برگزار شد، گفت: همه ما …

در روش‌شناسی استنباط فقه نظام نخستین چیزی که نیاز است، داشتن یک رویکرد است. یعنی نیازمند یک گفتمان هستیم که از داخل آن رویکرد خارج شود. در فقه نظام نیازمند گفتمانی هستیم که با این فقه بسازد. در مباحث فقه نظام این‌ها مهم است، وگرنه ممکن است فردی با رویکرد سنتی، بخواهد مباحث حکومتی را با اصول عملیه حل کند. در حالی که اگر فقه نظام را به معنای فقه الحکومه در نظر بگیریم، در یک سیستم پیچیده قرار می‌گیرد و ده‌ها عنصر وارد بحث می‌شود که با اصول عملیه نمی‌توان حل کرد. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین ابوالقاسم …

دانشیار گروه علوم قرآنی و حدیث دانشگاه علوم اسلامی رضوی اظهار کرد: نه غیر مدرکى بودن اجماع دلیل اعتبار اجماع است و نه مدرکى یا محتمل المدرکیه بودن آن نقشى در عدم اعتبار اجماع داشته و ضررى به اعتبار آن مى‌زند. زیرا تنها و عمده دلیل حجیت اجماع، تقریر معصوم مى‌باشد. به گزارش شبکه اجتهاد، ‌حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر سید علی دلبری، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم اسلامی رضوی در کرسی ترویجی «اعتبارسنجی اجماع و شهرت مدرکی» که در قالب وبینار به همت بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی برگزار شد، در ابتدا به تعریف اجماع و شهرت مدرکی پرداخت و …

گروهی از فوق متخصصان در یک مسئله، هر شش ماه یا هر یک سالی البته مانده به تناوب مسائل، بنشینند مهم‌ترین مسائل چالشی و قابل مناقشه را مطرح کنند و از انظار یکدیگر مطلع بشوند و نظریه‌ی خودشان را در معرض نقد دیگران قرار بدهند. این می‌شود‌ شورای اجتهاد و الآن شدنی است و خیلی مشکل عمده‌ای نخواهد داشت. آن چیزی که مشکل دارد و چالش هست شورای افتاء است، این آقایان مرجع تقلید هم باشند و نظر هر کدامشان برای مقلدینشان حجّت است، منتها خودشان در این جمع، نظرات خود را مورد بازبینی قرار بدهند، این در مورد شورای …

استاد مهدی مروارید گفت: در بسیاری از این موارد ادله خاص برای عادل بودن اقامه شده است و گاهی روایات معتبری در عادل بودن آ‎ن‎ها وارد شده است و تنها موردی که پیدا کردن دلیل برای آن مقداری با مشکل مواجه است در مورد مرجع تقلید است؛ یعنی پیدا کردن دلیلی که بیان نماید یکی از شرایط مرجع تقلید این است که عادل باشد، با مقداری مشکل مواجه است. به گزارش شبکه اجتهاد، استاد حاج شیخ مهدی مهدی مروارید، استاد درس خارج حوزه علمیه مشهد در به بررسی ادله عدالت مرجع تقلید پرداخت و بیان داشت: برخی از بزرگان همچون مرحوم …

اختصاصی شبکه اجتهاد: ابوالمفضل شیبانی یکی از راویان بسیار فعال در حوزه‌های حدیثی فریقین است که نام وی در حجم انبوهی از سندها در منابع شیعه و سنی دیده می‌شود. نگارندۀ این سطور چند سال پیش به اهمیتِ پژوهش دربارۀ این راوی پی برده بود و پس از مدتی، نام وی را در سندِ یک نسخۀ خطی از تراث زیدیۀ یمن نیز مشاهده نمود. از این رو، در مقدمۀ تحقیقِ آن به ذکر نکته‌هایی کلی دربارۀ وی پرداخت. تحقیق این نسخه در روزهای اخیر با نام «احادیث امیر المؤمنین بروایه عبدالعظیم الحسنی و إملاء القاضی جعفر بن أحمد الیمانی (ت …

‌حجت‌الاسلام مجتبی الهی خراسانی اظهار داشت: تنقیح و دقت مجدد و بازخوانی و اندیشه ورزی در خصوص مبادی تصدیقی علم کلام یکی از راه‌های نوآوری در جریان تفقه است. به گزارش شبکه اجتهاد، ‌حجت‌الاسلام و المسلمین مجتبی الهی خراسانی، عضو هیئت علمی مرکز تخصصی آخوند خراسانی و استاد خارج فقه و اصول حوزه، در نخستین نشست از سلسله نشست‌های «جایگاه و تاثیرگذاری صفات الهی در اصول و فقه» به تبیین چیستی و ساختار مبانی کلامی اجتهاد پرداخت و بیان کرد: اجتهاد یک دانش نیست، اجتهاد به منزله نوعی از مطالعات عمیق روشمند مبتنی بر معرفت شناسی معین در حوزه شریعت …

شبکه اجتهاد: ۱– فهرست‌های قدمایی در حدیث در بسیاری از موارد تنها نقش اجازات را دارند؛ به صورتی که سندها می‌توانند صرفا سند به اشخاص و نه متون و یا از آن مهمتر نسخه‌های خاص از آن متون باشند. ۲– در این نوع اجازات نویسندگان فهارس و یا اجازات گاهی صرفا فهرستی از محتویات فهارس قدیمی‌تر به دست می‌دهند با نقل اجازاتی به آن فهارس قدیم؛ مانند نجاشی که در بسیاری موارد، در ذیل نام اشخاص و نویسندگان کتاب‌ها بی آنکه ضرورتا آن کتاب‌ها را دیده و یا روایت کرده باشد و یا حتی به درستی آن راوی و نویسنده …

شبکه اجتهاد: اخیراً گفتگویی برخط میان استاد سیداحمد مددی و رابرت گیلیو و اندرو نیومن در خصوص تحلیل فهرستی برگزار شد که برخی آن را نقطه عطفی در تاریخ تعاملات علمای شرق با اندیشمندان غربی دانستند و در تنور این پندار بیش از پیش دمیدند. نمی‌خواهم در اینجا درباره اینگونه تحلیل‌ها و واکنش‌ها بحث مستقلی کنم، بلکه هدفم ارائه دیدگاهم درباره انگاره «مسلک فهرستی/ تحلیل فهرستی» است؛ چون به رغم حضور در نشست، امکان ارائه نظر و پرسش فراهم نشد و آن را به اینجا موکول کردم. با این حال، به این نکته اکتفا می‌کنم که حتی اگر اصل چنین …

شبکه اجتهاد: کاربران علاقمند به حیطه‌های مرتبط با مطالعات اسلامی، گفتگوی مجازی استاد سید احمد مددی؛ استاد درس خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم با دو تن از اساتید برجسته غربی؛ پروفسور رابرت گلیو (استاد دانشگاه اگزتر) و پروفسور اندرو نیومن (استاد دانشگاه ادینبرا) را شاهد بودند. در این وبینار که به همت کالج اسلامی لندن برگزار شد، مباحثه‌ای درباره نظریه «تحلیل فهرستی» رقم خورد که استاد حوزه قم به ارائه نظرات خود پرداخت و پس از آن، آکادمسین‌ها مستقیماً پاسخ سؤالات خود را از ایشان جویا شدند. در ابتدای گفتگو، استاد مددی با توضیح درباره برخی مصطلحات علم‌الحدیث و …

شبکه اجتهاد: آیا نظرات آزمایشگاهی مبتنی بر جزم و یقین که از مقدمات حدسیه به دست آمده، حجت است؟ نکته ۱: اگر نظر شخص کارشناس و آزمایشگر از روی ظن و گمان باشد اعتباری نخواهد داشت. نکته ۲: امر حدسی امری است که تشخیص آن بر اساس مقدمات حسّی ممکن نیست و تنها راه تشخیص آن قول اهل خبره است نکته ۳: مقدمات حدسیه مقدماتی است که برای همه نتیجه یکسانی نخواهد داشت و نتایجی که کارشناسان مختلف از آن مقدمات می‌‌گیرند متفاوت است. اعتبار نظرات کارشناسی مبتنی بر مقدمات حدسیه از باب خبر نخواهد بود و ادله حجیت خبر …

علامه شهید ‌آیت‌الله سید محمد باقر صدر در دانش‌هایی چون اصول، فقه، فلسفه سیاست و معرفت‌شناسی نظریه‌های جدیدی ارائه کرده است. شبکه اجتهاد: ۱۹ فروردین سالروز شهادت ‌آیت‌الله سید محمد باقر صدر و خواهر گرامیش بنت الهدی صدر به دست رژیم سفاک صدام است. علامه شهید، ‌آیت‌الله سید محمد باقر صدر، یکی از بزرگترین اندیشمندان مسلمان و «نابغه مسلمان» در تاریخ اسلامی به ویژه در قرن معاصر است. شهید صدر در دانش‌هایی چون اصول، فقه، فلسفه سیاست و معرفت‌شناسی نظریه‌های جدیدی ارائه کرده است. برخی از نظریه‌های مشهور وی عبارت است از: نظریه حق الطاعه، توالد ذاتی معرفت و منطقه الفراغ. …

پژوهشگر حدیث حوزه با اشاره به روش‌های برخورد امام رضا(ع) با احادیث نادرست و مشکل، گفت: ائمه(ع) و به خصوص امام رضا(ع) عمدتاً از روش تبیینی و بعضاً از شیوه انکاری در این زمینه بهره می‌بردند. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین یاسین پورعلی، پژوهشگر و حدیث‌پژوه حوزوی، در نشست علمی «شیوه‌های حل مشکل الحدیث عیون اخبار الرضا(ع)»، گفت: حدیثی که مفهوم ظاهری ارائه شده در آن شامل مطالب پیچیده‌ای است که مخاطب در نمی‌یابد و یا با یافته‌های پیشینی ما ناسازگار است، مشکل الحدیث گفته می‌شود. وی افزود: از بیشتر ائمه(ع) در تبیین احادیث مشکل، مطالبی رسیده است؛ امام علی(ع) …

شبکه اجتهاد: از مهمترین وظایف نظام اداری حوزه علمیه، بررسی و اصلاح و برنامه ریزی و تکمیل نظام آموزشی حوزه علمیه در زمینه کتاب‌های درسی و روش‌های آموزشی و مقاطع تحصیلی و کیفیت تعلیم و تعلم است که همواره مورد عنایت سیاستگزاران و مدیران حوزه به ویژه در دوره ده ساله شورای مدیریت حوزه و پس از آن شورای عالی حوزه و همچنین مدیریت حوزه در دوره‌های اخیر بوده و در این باره برنامه ریزی‌ها و مصوباتی تصویب و اجرا شده است. مقاله زیر که در شماره ۲۲ پیام حوزه انتشار یافته، نیز کوششی برای طرح مجدد این مهم در …