دیدگاه و گزارش

جامعیت ادیان از مباحث مهم و اصیل فلسفه‌ی دین و کلام جدید است و در مورد ادیان مختلف مطرح گردیده است، در این میان دین مبین اسلام هم از این بحث مستثنی نبوده و از قدیم‌الایام و به ویژه پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران تلاش برای پیاده کردن اسلام در زندگی اجتماعی بحثی رایج بوده است. در گستره علوم اسلامی آنچه که خود را در این مبحث بیشتر نمایان کرده و محل تضارب آرای اندیشمندان قرار گرفته است، علم فقه است. این علم که از شریف‌ترین و گسترده‌ترین علوم و معارف اسلامی است، از آن جهت که به بایدها …

حجت‌الاسلام رضا اسلامی گفت: کتاب «کاربرد قواعد استظهار در حل مسائل مستحدثه» در مرحله ارزیابی نهایی قرار دارد و پس از تایید نهایی منتشر خواهد شد. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام‌ والمسلمین رضا اسلامی، محقق و مولف «قواعد استظهار و کارآیی آن در فقه»، با بیان این مطلب که پروژه «کتاب کاربرد قواعد استظهار در حل مسائل مستحدثه»، ذیل کلان پروژه «اصول و قواعد فقه مسائل مستحدثه» در حال انجام است، گفت: قواعد استظهار بخشی از قواعد علم اصول است که ناظر به تنقیح ادله دلالت لفظی است و این مساله نیازمند بحث در خصوص مواردی مانند تشخیص وضع، اقسام …

اگر بینه را حجت شرعی تعبدی به ملاک ظن نوعی دانستیم، قاضی موظّف است همه‌جا مطابق آن حکم کند ولو اینکه در برخی موارد به جهت وجود قرائن مخالف، نسبت به صحت مفاد بینه مردد شود؛ اما اگر بینه را به‌عنوان طریق حصول وثوق فرض کنیم، قاضی زمانی باید به بینه حکم کند که نسبت به صحت مؤدای آن اطمینان شخصی یابد؛ ازاین‌رو چه‌بسا نتواند به بینه اکتفا کند، بلکه ناچار شود از مراکز ثبتی استعلام کرده و شواهد دیگر را بررسی نماید تا با کمک آن‌ها، به اطمینان نائل آید. اختصاصی شبکه اجتهاد: در هر حکومتی همواره قضاوت در …

اختصاصی شبکه اجتهاد: در مطالعات تاریخ حدیث، بحثی تحت عنوان «مکاتب و حوزه‌های حدیثی» مطرح شده است. برای مقدمه باید گفت حدیث، تولید شده امروز و دیروز نیست که بتوان به سادگی جوانب آن را رهگیری کرد. عمر حدیث به حدود ۱۴۰۰ سال می‌رسد و در این مدت از نقاط جغرافیایی مختلفی عبور کرده است؛ مناطقی با شرایط خاص خویش. ما باید این گذرگاه‌ها را بشناسیم. هدف از شناخت گذرگاه‌های حدیث ۱- شناخت نزدیکی یا دوری حوزه حدیثی مورد کاوش با عصر معصوم. برای نمونه، حوزه  حدیثی کوفه در ابتدای شکل‌گیری، با توجه مستقیم معصوم شکل گرفته است. این بعد …

استاد سید منذر حکیم در یکی دیگر از سلسله نشست‌های «گفتمان معرفت» بحث «فقه و نظام‌مندی» را ارائه نمود و فقه فتوایی رساله‌های عملیه را فقه فردی خواند و نبود فقه اجتماعی نظام‌مند را از چالش‌های معاصر و حکومت اسلامی دانست. او جامعیت دین اسلام را نشانه وجود نظام‌های مختلف زندگی انسان در دین معرفی نمود و بر لزوم استنباط و استنطاق این نظام‌ها در فقه تأکید کرد. به گزارش خبرنگار اجتهاد، استاد حکیم در ابتدای سخنان خود منظور خود را از نظام و فقه اجتماعی روشن کرد و گفت: منظور ما از نظام در فقه، فقط فقه نظام سیاسی …

باید گفت شرعی بودن سیره وابسته به تقریر شارع است. تقریر غیر از سکوت است و باید در زمان حضور امام باشد؛ بنابراین سیره نمی‌تواند دلیل بر حجیت سیره عقلاء بر احکام نوپیدای کنونی باشد. به گزارش خبرنگار اجتهاد، در یکی دیگر از نشست‌های «گفتمان معرفت»، استاد محمد قائینی بحث «فقه و مالکیت معنوی» را مطرح نمود. وی بحث خود را در چهار محور ارائه کرد و در ابتدا مالکیت معنوی و معنای مستحدث بودن آن را تعریف کرده و در ادامه به بررسی ادله رد و ادله قبول مالکیت معنوی پرداخت. ۱- تعریف مالکیت معنوی به گفته استاد قائینی، …

آیت‌الله شیخ محمدجواد فاضل لنکرانی استاد مدعو یکی دیگر از نشست‌های «گفتمان معرفت» بود. وی بحث خود را با عنوان «بررسی حجیت ظن در موضوعات» ارائه نمود و در آن موارد بسیاری از عمل به ظن در موضوعات را بیان کرد. رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار (ع) با طرح چهار دلیل از جمله بناء عملی عقلاء، حجیت عمل به ظن در مطلق موضوعات را تقویت نمود. به گزارش خبرنگار اجتهاد، استاد فاضل لنکرانی، در ابتدا به‌ضرورت طرح و تدوین این مسأله در مباحث و منابع علمی اشاره کرد و گفت: حجیت ظن در موضوعات، در موارد مختلف فقه آمده و …

از جهت کیفیت، درس امام، مقداری با نجفی‌ها فرق می‌کرد. نظر فقها را زیاد متعرض می‌شدند خود ایشان خیلی در درس مطالعه و کار می‌کرد. نظر فقها را در درس بررسی و نقد می‌کرد این شیوه در نجف خیلی مطرح نبود. تنها درسی که خیلی به اشکال و استشکال اهتمام و مجال می‌داد، درس مرحوم امام بود.

سه جریان در این قسمت به وجود آمد. گروه اول بر خصوص صاحب‌جواهر و نظرات ایشان تکیه کردند. فقیهی است که مثلاً این‌گونه می‌گوید: اگر کسی ختنه نشده بود، باید برویم و او را یافته و ختنه کنیم! گروه دوم بر مشی و مبانی صاحب‌جواهر تکیه داشتند. این‌ها نیز طبعاً مباحثی مانند مصلحت، مناط، تنقیح و ملاک را نمی‌پذیرفتند، بلکه دقیقاً همان حدومرزهای صاحب‌جواهر را در این امور می‌پذیرفتند. گروه سوم اما می‌گفتند: مرحوم امام صحبت از فقه جواهری کرده؛ لکن معنایش تقلید از صاحب‌جواهر و اجتهاد در آن قالب و محدوده روش‌های ایشان نیست. علمای بسیاری آمدند که ادامه‌دهنده …

فقها ۵۰۰ سال می‌گفتند: آب چاه، حکم آب قلیل را دارد و مثلاً در صورت برخورد با نجاست نجس می‌شود. مرحوم علامه حلی با بررسی مجدد ادله، نظر جدیدی ارائه دادند. حال ما فتوای مرحوم حلی را جزو فقه سنتی می‌دانیم. یا مثلاً اکثر فقها هدیه یا فروش قرآن کریم به کافر را حرام دانسته و آن را مصداق سبیل کافر بر مسلمآن‌که حرام است، می‌شمردند. بزرگانی مانند مرحوم امام فرمودند: اگر این کار راه هدایت و ارشاد و شناخت غیرمسلمان به اسلام را باز کند، اشکالی نداشته و حلال است. مثال دیگری عرض کنم؛ مشهور فقها قائل به نجاست …

اختصاصی شبکه اجتهاد: آیت‌الله شیخ محمدجواد فاضل لنکرانی، علاوه بر اینکه یکی از شاگردان بزرگ امام است، خود نیز به تدقیق و پژوهش در آثار امام شهره است. با او درباره روش تدریس امام و مبانی خاص فقهی و اصولی ایشان گفتگو کردیم.

اختصاصی شبکه اجتهاد: نوشتار حاضر حاصل گفتگوی منتشر نشده با مرحوم آیت‌الله محمدهادی معرفت از استادان حوزه علمیه قم و از شاگردان حضرت امام است که با حذف پرسش‌ها و تحریر و فشرده سخنان استاد، فرادید خوانندگان ارجمند قرار می‌گیرد.

اختصاصی شبکه اجتهاد: سالروز رحلت حضرت امام، فرصت مناسبی برای واکاوی یکی از مهم‌ترین اصطلاحات فقهی به‌جامانده از ایشان است: فقه جواهری؛ اصطلاحی که هم نواندیشان دینی با تمسک به آن، به نواندیشی می‌پردازند و هم سنتی با علم کردن آن، به مخالفت با جریان نواندیشی دینی می‌پردازند. استاد سید مجتبی نورمفیدی اما علاوه بر تدریس خارج فقه و اصول در حوزه عملیه قم، از ارادتمندان مکتب فقهی امام نیز به شمار می‌رود. عضو شورای علمی مرکز فقهی ائمه اطهار، در این گفتگو تلاش کرد تا تصویر دقیقی از این اصطلاح کمتر پرداخته شده ارائه کند. اجتهاد: اساساً فقه جواهری …

حجت‌الاسلام درایتی در یکی دیگر از نشست‌های «گفتمان معرفت»، نظریه اصولی«خطابات قانونی» امام خمینی(ره) را توضیح داد و بحث خود را با موضوع «نگاهی نو به خطابات قانونی» ارائه کرد و در آن تکمله‌ای برای حل مسأله انحلال تکلیف مطرح نمود. به گزارش خبرنگار اجتهاد، استاد درایتی در ابتدای بحث به جایگاه نظریه خطابات قانونیه پرداخت و گفت این نظریه را به نام امام خمینی (ره) می‌شناسند. برخی از میان کلمات گذشتگان هم شواهدی آورده‌اند، اما در اینجا همان نظریه و عبارات امام خمینی (ره) مد نظر است. امام خمینی (ره) در دو جا این مسأله را مطرح کرده‌اند؛ یکی …

اختصاصی شبکه اجتهاد: مبانی فقهی و اصولی امام، همواره تحت مواضع سیاسی و حکومتی وی قرار گرفته است. در این میان، به مبانی غیر فقهی و اصولی، مانند مبانی رجالی امام، بسیار کم پرداخته شده است.

حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی مهریزی، عضو هیئت علمی موسسه دارالحدیث در یکی دیگر از نشست‌های «گفتمان معرفت»، بحث خود را با عنوان «تأثیر مطالعات نوین حدیثی در استنباط» ارائه کرد و به جریان‌های حدیثی مختلف معاصر و پیش از آن در شیعه و اهل سنت اشاره نمود، سپس انواع مختلف فعالیت‌های حدیثی و تأثیر آن در استنباط فقهی را بیان کرد. به گزارش خبرنگار اجتهاد، حجت‌الاسلام مهریزی، در ابتدای سخنان خود منظور از مطالعات نوین حدیثی را روشن کرد و گفت: منظور ما مسائلی نیست که اکنون جعل و ایجاد شده باشد، بلکه منظورمان مسائلی است که جرقه‌ها و سرنخ‌هایی در …

استاد تبادکانی، در نشست‌ «گفتمان معرفت» که در مرکز تحقیقات اسلامی وابسته به دفتر آیت‌الله شیخ مصطفی اشرفی شاهرودی برگزار شد، معنای مخالفت با کتاب در روایات باب ترجیح را در قالب سه نظریه و سه نکته تبیین و مطرح کرد. به گزارش خبرنگار اجتهاد، استاد سیدحسن تبادکانی در ابتدای صحبت‌های خود جایگاه پدیده تعارض را تبیین کرد و گفت: پس از آنکه حجیت خبر واحد را پذیرفتیم و مبنای طریقیت را قبول کردیم، به یک سری از روایات برمی‌خوریم که با هم تعارض دارند. در این هنگام دو اصل به عنوان راه حل ذکر شده است: اصل اولی در …

کتاب‌های اصل نزد شیخ و صدوق بوده است، هر چند برخی از طرقی که به آن کتاب‌ها داده‌اند علی‌التحقیق ضعیف است، اما چون خودشان آن کتاب‌ها را داشتند می‌توان با طریق صحیح دیگر به آن کتاب، مشکل صحت سند و آن طریق ضعیف را حل کرد. به گزارش خبرنگار اجتهاد، در ادامه سلسله جلسات «گفتمان معرفت» مرکز تحقیقات اسلامی (وابسته به آیت‌الله شیخ مصطفی اشرفی شاهرودی) حجت‌الاسلام والمسلمین سید محسن حسینی فقیه در جمع اساتید، فضلا و طلاب حوزه علمیه مشهد، طی دو جلسه در شب‌های ماه مبارک رمضان به تبیین موضوع «نقش ترکیب و تعویض سند در حجیت روایات» …

نکته تعجب برانگیزی که در عمق قضیه نهفته است، تاثیر روانی اجماع بر محققان و متفکران است. یعنی کسی که به خاطر اجماع، از ادله چشم پوشی می‌‌کند، در واقع در خود ادله شک وارد کرده است و این امری است که اتفاق افتاده است. به طوری که می‌‌توان گفت که مقوله مسلمات و اهمیت تاسیس نظام جدید، نقش مهمی را در عرصه کلام پیدا کرده است. علامه طباطبایی نتیجه‌ی بررسی‌هایش را در باره‌ی اجماع ـ به عنوان اصلی علمی ـ در چند محور بیان می‌کند. شبکه اجتهاد: در اینجا می‌‌خواهیم به این سوالات پاسخ دهیم: آیا امکان دارد که …

اگر دولت را به‌عنوان شخصیت حقوقی لحاظ کنیم، حکومت در قبال واقعه قابل‌کنترل ضامن است؛ اما اشخاص، یعنی کارگزاران ضامن نیستند؛ اما اگر حکومت را به‌عنوان شخصیت حقیقی تحلیل کنیم، شخص حاکم ضامن است و اگر ارتباط بین کارگزاران را با حاکم تفویض ولایت از ناحیه حاکم بر اساس سلسله‌مراتب حکومتی به این‌ها بدانیم و هر پست و موقعیتی از یک حدی از ولایت برخوردار باشد و حکومت هم شخصی باشد، آن فرد در حوزه‌ای که عمل می‌کرده است، ضامن است اما اگر غیرقابل‌کنترل بوده باشد، یا دولت دارای امکانات کافی نبوده و درعین‌حال هم نمی‌توانسته آن را تأمین کند. …

پاداش‌ها و امتیازاتی که برای همه آدم‌ها مطلوب است در چند چیز خلاصه می‌شود و معمولاً هم در عالم هستی کم توزیع‌شده است. یکی قدرت یا اقتدار است. یکی دارایی یا ثروت است. یکی منزلت یا پرستیژ است. پس منزلت که محل بحث ماست، جزء پاداش‌های اجتماعی است. موقعیت را انسان باید احراز کند و آن موقعیت احرازشده برای انسان، آورده‌هایی دارد. بعضی‌ها فراغت و آسایش را هم اضافه کرده‌اند. جالب این است که انسان‌ها حتی موقع مرگ که یک امر غیر اختیاری است، امتیازات منزلتی خود را دارند. مثلاً کسی که از دنیا می‌رود، اگر آدم‌ بزرگی باشد، حتماً …

به نظر می‌رسد که مورد قاعده عدل و انصاف در حوزه دادرسی و مورد دعوا و اختلاف باشد. گرچه در ابواب مختلف نیز این قاعده جاری می‌شود ولی عمدتاً مورد قاعده، طرفینی است نسبت به یک حقی، نزاع می‌کنند. در مورد این سؤال باید گفت آن مالی که پیدا می‌شود چگونه است؟ آیا محل نزاع است یا نه؟ اگر محل نزاع باشد که نسبت به یک وسیله، دو نفر مدعی هستند، در اینجا گاهی خود آن مال، قابلیت تبعض دارد که می‌توان از قاعده عدل و انصاف استفاده کرد؛ اما گاهی این‌طور نیست. در اینجا می‌توان از قواعد دیگری مثل …

بعضی از این اموال لقطه و بعضی از آن‌ها مجهول‌المالک است. چون ملاک لقطه در بعضی از آن‌ها است و ملاک مجهول‌المالک در بعضی دیگر. نمی‌شود گفت همه آن‌ها لقطه است یا همه آن‌ها مجهول‌المالک است. پس بعد از یافتن این اموال چون شخص علم دارد اجمالاً به اینکه یا لقطه است یا مجهول‌المالک باید در مکان امن و در دست امینی گذاشته شود و تعریف شود و اعلام شود تا صاحبان آن‌ها به آنجا و آن شخص مراجعه کنند. اختصاصی شبکه اجتهاد: سیلهای اخیر کشور، علاوه بر وظیفه امدادرسانی که متوجه تمام مردم کشور از جمله روحانیون و طلاب …

حجت‌الاسلام سیدجعفر صادقی فدکی سه نوآوری در کرسی «توسعه قلمرو تشریع در قرآن کریم» مطرح کرد؛ نوآوری در افزایش تعداد آیات‌الاحکام به نیمی از آیات قرآن کریم، توسعه فقهی به حریم عقاید و اخلاق و توسعه برداشت‌ها از آیات‌الاحکام از نظریات وی بود که در این جلسه به نقد و بررسی گذاشته شد. به گزارش شبکه اجتهاد، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی شامگاه دوشنبه، دوم اردیبهشت‌ماه، شاهد برپایی پیش اجلاسیه کرسی «توسعه قلمرو تشریع در قرآن کریم» با حضور ارائه‌دهنده، ناقدان و داوران بود. حجت‌الاسلام والمسلمین محمدصادق یوسفی‌مقدم در ابتدای این کرسی با اشاره به برخی کار‌های علمی حجت‌الاسلام سیدجعفر …

اگر دچار شتابزدگی در عرصه فقه مضاف شویم در آینده نیازمند پروژه‌هایی برای رهایی از عواقب این شتابزدگی خواهیم بود و معلوم نیست که بتوانیم به نتیجه برسیم. فقه مضاف در مرحله گذارندن تأسیس، تألیف و تکمیل است به همین دلیل تعریف آن نیز هنوز به درستی مشخص و بررسی نشده است؛ به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین احمد مبلغی، در هفتمین نشست از سلسله نشست‌های فقه مضاف با موضوع «فقه الاجتماع» که در دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان بگزار شد، ضمن ابراز خرسندی از برگزاری این نشست، به تبیین و تعریف مبانی و مباحث فقه الإجتماع پرداخت که مشروح سخنان …

اختصاصی شبکه اجتهاد: مدتی است عادت کرده‌ایم با طرح عناوینی که توضیح روشنی هم در مورد ماهیت و کیفیت آن‌ها وجود ندارد، برخی امور را کم‌ارزش و برخی دیگر را ارزشمند نشان دهیم. از جمله‌ی آن‌ها «فقه فردی» یا «فقه جزء نگر» در مقابل «فقه نظام» یا «فقه تمدنی» است. قریب به پنج دهه از طرح موضوع «فقه نظامات» می‌گذرد، اما توجه جدی به آن در حوزه‌های علمی ایران کمتر از دو دهه است که آغاز شده است. البته تا وقتی که منظور از «جدی» این باشد که اهتمام اشخاص و پژوهشگاه‌ها به آن زیاد شده است، نه اینکه الزاما …

اختصاصی شبکه اجتهاد: تعمیق دانش روش‌شناسی یکی از ضروریات لازم برای حوزه‌های علمیه است و در صورتی که این دانش(روش‌شناسی) در حوزه‌های علمیه شکل بگیرد قدرت ابداع و ابتکار فقهای ما نیز افزایش پیدا خواهد کرد. همچنین روش‌شناسی باعث توسعۀ علم خواهد شد، و بی‌تردید آنچه که می‌تواند تولید علم و دانش را به سمت پاسخگویی به مسایل زمانه بکشاند روش علم است. مجموعۀ فرارو، ۲۵ رکورد از کتب (و اندکی مقالۀ) فقهی و اصولی است که در سالیان اخیر در حوزۀ روش نشر یافته‌اند. با اهتمام میز توسعه و توانمندسازی علوم اسلامی (وابسته به قطب‌های راهبردی دفتر تبلیغات اسلامی) …

عضو شورای عالی حوزه علمیه خراسان با اشاره به وضوح نقش مهم حدیث در علم اصول و به ویژه علم فقه، بیان کرد: علوم حدیثی به عنوان مقدمه محسوب می‌شود که اگر بدان اهمیتی داده نشود، فقه اساسی پیدا نمی‌کند زیرا فقه احکام شرعیه‌ای است که عملا باید انتساب آن به شرع اثبات شود. به گزارش شبکه اجتهاد، آیت‌الله مهدی مروارید، عضو شورای عالی حوزه علمیه خراسان، در دیدار با گروه رجال پژوهی این حوزه ضمن تقدیر از دغدغه این گروه و فعالیت‌های آن گفت: اینکه عزیزان به فکر تقویت مقدمات فقه و اجتهاد بوده و به دنبال آن در …

نهاد مرجعیت علی‌رغم جایگاه والا و مقدسش، قابل نقد و سنجش است و این ارزیابی و نظارت تنها در صورتی منطقی، معقول و از منظر علمی مقبول است که از جانب عالمان تیزبین، صاحب بصیرت و امین صورت بگیرد. شبکه اجتهاد: روز آخر فروردین، سالروز صدور بیانیه جامعه مدرسین حوزه علمیه قم درباره نامشروع بودن تقلید از ‌آیت‌الله سید کاظم شریعتمداری است. این بیانیه، نشان داد که تصور نهاد مرجعیت به عنوان، جایگاهی مطلق العنان و فراتر از دسترس نقد، در میان معارف شیعی جایی ندارد. این نهاد، علیرغم جایگاه مقدس و والایش در معارف شیعی و برخلاف زعم مسیحیت …

شبکه اجتهاد: بحث موسیقی ابهاماتی دارد، ابهاماتی از جنبه موضوع شناسی، صدور حکم، تطبیق برای مکلفین، تفکیک نکردن آواز از موسیقی، تفکیک نکردن انواع موسیقی‌های حلال و حرام و این واقعیت است و کاری که ما در موسیقی کرده‌ایم، طرح بیست گانه‌ای است که هدفش پوشش این خلأها و ابهامات است. فقه شیعه با غنای منابع، قابلیت رشد و پویایی و بالندگی بدون وفقه در هر عصر و زمانی را دارد و پویایی و تطور فقه، رابطه عمیقی با شیوه و منهج ارائه مباحث فقهی دارد، به همین دلیل نیز شناخت منهج فقهی هر فقیه و هر دوره فقهی، تأثیر …