دیدگاه و گزارش

فقها ۵۰۰ سال می‌گفتند: آب چاه، حکم آب قلیل را دارد و مثلاً در صورت برخورد با نجاست نجس می‌شود. مرحوم علامه حلی با بررسی مجدد ادله، نظر جدیدی ارائه دادند. حال ما فتوای مرحوم حلی را جزو فقه سنتی می‌دانیم. یا مثلاً اکثر فقها هدیه یا فروش قرآن کریم به کافر را حرام دانسته و آن را مصداق سبیل کافر بر مسلمآن‌که حرام است، می‌شمردند. بزرگانی مانند مرحوم امام فرمودند: اگر این کار راه هدایت و ارشاد و شناخت غیرمسلمان به اسلام را باز کند، اشکالی نداشته و حلال است. مثال دیگری عرض کنم؛ مشهور فقها قائل به نجاست …

اختصاصی شبکه اجتهاد: آیت‌الله شیخ محمدجواد فاضل لنکرانی، علاوه بر اینکه یکی از شاگردان بزرگ امام است، خود نیز به تدقیق و پژوهش در آثار امام شهره است. با او درباره روش تدریس امام و مبانی خاص فقهی و اصولی ایشان گفتگو کردیم.

اختصاصی شبکه اجتهاد: نوشتار حاضر حاصل گفتگوی منتشر نشده با مرحوم آیت‌الله محمدهادی معرفت از استادان حوزه علمیه قم و از شاگردان حضرت امام است که با حذف پرسش‌ها و تحریر و فشرده سخنان استاد، فرادید خوانندگان ارجمند قرار می‌گیرد.

اختصاصی شبکه اجتهاد: سالروز رحلت حضرت امام، فرصت مناسبی برای واکاوی یکی از مهم‌ترین اصطلاحات فقهی به‌جامانده از ایشان است: فقه جواهری؛ اصطلاحی که هم نواندیشان دینی با تمسک به آن، به نواندیشی می‌پردازند و هم سنتی با علم کردن آن، به مخالفت با جریان نواندیشی دینی می‌پردازند. استاد سید مجتبی نورمفیدی اما علاوه بر تدریس خارج فقه و اصول در حوزه عملیه قم، از ارادتمندان مکتب فقهی امام نیز به شمار می‌رود. عضو شورای علمی مرکز فقهی ائمه اطهار، در این گفتگو تلاش کرد تا تصویر دقیقی از این اصطلاح کمتر پرداخته شده ارائه کند. اجتهاد: اساساً فقه جواهری …

حجت‌الاسلام درایتی در یکی دیگر از نشست‌های «گفتمان معرفت»، نظریه اصولی«خطابات قانونی» امام خمینی(ره) را توضیح داد و بحث خود را با موضوع «نگاهی نو به خطابات قانونی» ارائه کرد و در آن تکمله‌ای برای حل مسأله انحلال تکلیف مطرح نمود. به گزارش خبرنگار اجتهاد، استاد درایتی در ابتدای بحث به جایگاه نظریه خطابات قانونیه پرداخت و گفت این نظریه را به نام امام خمینی (ره) می‌شناسند. برخی از میان کلمات گذشتگان هم شواهدی آورده‌اند، اما در اینجا همان نظریه و عبارات امام خمینی (ره) مد نظر است. امام خمینی (ره) در دو جا این مسأله را مطرح کرده‌اند؛ یکی …

اختصاصی شبکه اجتهاد: مبانی فقهی و اصولی امام، همواره تحت مواضع سیاسی و حکومتی وی قرار گرفته است. در این میان، به مبانی غیر فقهی و اصولی، مانند مبانی رجالی امام، بسیار کم پرداخته شده است.

حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی مهریزی، عضو هیئت علمی موسسه دارالحدیث در یکی دیگر از نشست‌های «گفتمان معرفت»، بحث خود را با عنوان «تأثیر مطالعات نوین حدیثی در استنباط» ارائه کرد و به جریان‌های حدیثی مختلف معاصر و پیش از آن در شیعه و اهل سنت اشاره نمود، سپس انواع مختلف فعالیت‌های حدیثی و تأثیر آن در استنباط فقهی را بیان کرد. به گزارش خبرنگار اجتهاد، حجت‌الاسلام مهریزی، در ابتدای سخنان خود منظور از مطالعات نوین حدیثی را روشن کرد و گفت: منظور ما مسائلی نیست که اکنون جعل و ایجاد شده باشد، بلکه منظورمان مسائلی است که جرقه‌ها و سرنخ‌هایی در …

استاد تبادکانی، در نشست‌ «گفتمان معرفت» که در مرکز تحقیقات اسلامی وابسته به دفتر آیت‌الله شیخ مصطفی اشرفی شاهرودی برگزار شد، معنای مخالفت با کتاب در روایات باب ترجیح را در قالب سه نظریه و سه نکته تبیین و مطرح کرد. به گزارش خبرنگار اجتهاد، استاد سیدحسن تبادکانی در ابتدای صحبت‌های خود جایگاه پدیده تعارض را تبیین کرد و گفت: پس از آنکه حجیت خبر واحد را پذیرفتیم و مبنای طریقیت را قبول کردیم، به یک سری از روایات برمی‌خوریم که با هم تعارض دارند. در این هنگام دو اصل به عنوان راه حل ذکر شده است: اصل اولی در …

کتاب‌های اصل نزد شیخ و صدوق بوده است، هر چند برخی از طرقی که به آن کتاب‌ها داده‌اند علی‌التحقیق ضعیف است، اما چون خودشان آن کتاب‌ها را داشتند می‌توان با طریق صحیح دیگر به آن کتاب، مشکل صحت سند و آن طریق ضعیف را حل کرد. به گزارش خبرنگار اجتهاد، در ادامه سلسله جلسات «گفتمان معرفت» مرکز تحقیقات اسلامی (وابسته به آیت‌الله شیخ مصطفی اشرفی شاهرودی) حجت‌الاسلام والمسلمین سید محسن حسینی فقیه در جمع اساتید، فضلا و طلاب حوزه علمیه مشهد، طی دو جلسه در شب‌های ماه مبارک رمضان به تبیین موضوع «نقش ترکیب و تعویض سند در حجیت روایات» …

نکته تعجب برانگیزی که در عمق قضیه نهفته است، تاثیر روانی اجماع بر محققان و متفکران است. یعنی کسی که به خاطر اجماع، از ادله چشم پوشی می‌‌کند، در واقع در خود ادله شک وارد کرده است و این امری است که اتفاق افتاده است. به طوری که می‌‌توان گفت که مقوله مسلمات و اهمیت تاسیس نظام جدید، نقش مهمی را در عرصه کلام پیدا کرده است. علامه طباطبایی نتیجه‌ی بررسی‌هایش را در باره‌ی اجماع ـ به عنوان اصلی علمی ـ در چند محور بیان می‌کند. شبکه اجتهاد: در اینجا می‌‌خواهیم به این سوالات پاسخ دهیم: آیا امکان دارد که …

اگر دولت را به‌عنوان شخصیت حقوقی لحاظ کنیم، حکومت در قبال واقعه قابل‌کنترل ضامن است؛ اما اشخاص، یعنی کارگزاران ضامن نیستند؛ اما اگر حکومت را به‌عنوان شخصیت حقیقی تحلیل کنیم، شخص حاکم ضامن است و اگر ارتباط بین کارگزاران را با حاکم تفویض ولایت از ناحیه حاکم بر اساس سلسله‌مراتب حکومتی به این‌ها بدانیم و هر پست و موقعیتی از یک حدی از ولایت برخوردار باشد و حکومت هم شخصی باشد، آن فرد در حوزه‌ای که عمل می‌کرده است، ضامن است اما اگر غیرقابل‌کنترل بوده باشد، یا دولت دارای امکانات کافی نبوده و درعین‌حال هم نمی‌توانسته آن را تأمین کند. …

پاداش‌ها و امتیازاتی که برای همه آدم‌ها مطلوب است در چند چیز خلاصه می‌شود و معمولاً هم در عالم هستی کم توزیع‌شده است. یکی قدرت یا اقتدار است. یکی دارایی یا ثروت است. یکی منزلت یا پرستیژ است. پس منزلت که محل بحث ماست، جزء پاداش‌های اجتماعی است. موقعیت را انسان باید احراز کند و آن موقعیت احرازشده برای انسان، آورده‌هایی دارد. بعضی‌ها فراغت و آسایش را هم اضافه کرده‌اند. جالب این است که انسان‌ها حتی موقع مرگ که یک امر غیر اختیاری است، امتیازات منزلتی خود را دارند. مثلاً کسی که از دنیا می‌رود، اگر آدم‌ بزرگی باشد، حتماً …

به نظر می‌رسد که مورد قاعده عدل و انصاف در حوزه دادرسی و مورد دعوا و اختلاف باشد. گرچه در ابواب مختلف نیز این قاعده جاری می‌شود ولی عمدتاً مورد قاعده، طرفینی است نسبت به یک حقی، نزاع می‌کنند. در مورد این سؤال باید گفت آن مالی که پیدا می‌شود چگونه است؟ آیا محل نزاع است یا نه؟ اگر محل نزاع باشد که نسبت به یک وسیله، دو نفر مدعی هستند، در اینجا گاهی خود آن مال، قابلیت تبعض دارد که می‌توان از قاعده عدل و انصاف استفاده کرد؛ اما گاهی این‌طور نیست. در اینجا می‌توان از قواعد دیگری مثل …

بعضی از این اموال لقطه و بعضی از آن‌ها مجهول‌المالک است. چون ملاک لقطه در بعضی از آن‌ها است و ملاک مجهول‌المالک در بعضی دیگر. نمی‌شود گفت همه آن‌ها لقطه است یا همه آن‌ها مجهول‌المالک است. پس بعد از یافتن این اموال چون شخص علم دارد اجمالاً به اینکه یا لقطه است یا مجهول‌المالک باید در مکان امن و در دست امینی گذاشته شود و تعریف شود و اعلام شود تا صاحبان آن‌ها به آنجا و آن شخص مراجعه کنند. اختصاصی شبکه اجتهاد: سیلهای اخیر کشور، علاوه بر وظیفه امدادرسانی که متوجه تمام مردم کشور از جمله روحانیون و طلاب …

حجت‌الاسلام سیدجعفر صادقی فدکی سه نوآوری در کرسی «توسعه قلمرو تشریع در قرآن کریم» مطرح کرد؛ نوآوری در افزایش تعداد آیات‌الاحکام به نیمی از آیات قرآن کریم، توسعه فقهی به حریم عقاید و اخلاق و توسعه برداشت‌ها از آیات‌الاحکام از نظریات وی بود که در این جلسه به نقد و بررسی گذاشته شد. به گزارش شبکه اجتهاد، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی شامگاه دوشنبه، دوم اردیبهشت‌ماه، شاهد برپایی پیش اجلاسیه کرسی «توسعه قلمرو تشریع در قرآن کریم» با حضور ارائه‌دهنده، ناقدان و داوران بود. حجت‌الاسلام والمسلمین محمدصادق یوسفی‌مقدم در ابتدای این کرسی با اشاره به برخی کار‌های علمی حجت‌الاسلام سیدجعفر …

اگر دچار شتابزدگی در عرصه فقه مضاف شویم در آینده نیازمند پروژه‌هایی برای رهایی از عواقب این شتابزدگی خواهیم بود و معلوم نیست که بتوانیم به نتیجه برسیم. فقه مضاف در مرحله گذارندن تأسیس، تألیف و تکمیل است به همین دلیل تعریف آن نیز هنوز به درستی مشخص و بررسی نشده است؛ به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین احمد مبلغی، در هفتمین نشست از سلسله نشست‌های فقه مضاف با موضوع «فقه الاجتماع» که در دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان بگزار شد، ضمن ابراز خرسندی از برگزاری این نشست، به تبیین و تعریف مبانی و مباحث فقه الإجتماع پرداخت که مشروح سخنان …

اختصاصی شبکه اجتهاد: مدتی است عادت کرده‌ایم با طرح عناوینی که توضیح روشنی هم در مورد ماهیت و کیفیت آن‌ها وجود ندارد، برخی امور را کم‌ارزش و برخی دیگر را ارزشمند نشان دهیم. از جمله‌ی آن‌ها «فقه فردی» یا «فقه جزء نگر» در مقابل «فقه نظام» یا «فقه تمدنی» است. قریب به پنج دهه از طرح موضوع «فقه نظامات» می‌گذرد، اما توجه جدی به آن در حوزه‌های علمی ایران کمتر از دو دهه است که آغاز شده است. البته تا وقتی که منظور از «جدی» این باشد که اهتمام اشخاص و پژوهشگاه‌ها به آن زیاد شده است، نه اینکه الزاما …

اختصاصی شبکه اجتهاد: تعمیق دانش روش‌شناسی یکی از ضروریات لازم برای حوزه‌های علمیه است و در صورتی که این دانش(روش‌شناسی) در حوزه‌های علمیه شکل بگیرد قدرت ابداع و ابتکار فقهای ما نیز افزایش پیدا خواهد کرد. همچنین روش‌شناسی باعث توسعۀ علم خواهد شد، و بی‌تردید آنچه که می‌تواند تولید علم و دانش را به سمت پاسخگویی به مسایل زمانه بکشاند روش علم است. مجموعۀ فرارو، ۲۵ رکورد از کتب (و اندکی مقالۀ) فقهی و اصولی است که در سالیان اخیر در حوزۀ روش نشر یافته‌اند. با اهتمام میز توسعه و توانمندسازی علوم اسلامی (وابسته به قطب‌های راهبردی دفتر تبلیغات اسلامی) …

عضو شورای عالی حوزه علمیه خراسان با اشاره به وضوح نقش مهم حدیث در علم اصول و به ویژه علم فقه، بیان کرد: علوم حدیثی به عنوان مقدمه محسوب می‌شود که اگر بدان اهمیتی داده نشود، فقه اساسی پیدا نمی‌کند زیرا فقه احکام شرعیه‌ای است که عملا باید انتساب آن به شرع اثبات شود. به گزارش شبکه اجتهاد، آیت‌الله مهدی مروارید، عضو شورای عالی حوزه علمیه خراسان، در دیدار با گروه رجال پژوهی این حوزه ضمن تقدیر از دغدغه این گروه و فعالیت‌های آن گفت: اینکه عزیزان به فکر تقویت مقدمات فقه و اجتهاد بوده و به دنبال آن در …

نهاد مرجعیت علی‌رغم جایگاه والا و مقدسش، قابل نقد و سنجش است و این ارزیابی و نظارت تنها در صورتی منطقی، معقول و از منظر علمی مقبول است که از جانب عالمان تیزبین، صاحب بصیرت و امین صورت بگیرد. شبکه اجتهاد: روز آخر فروردین، سالروز صدور بیانیه جامعه مدرسین حوزه علمیه قم درباره نامشروع بودن تقلید از ‌آیت‌الله سید کاظم شریعتمداری است. این بیانیه، نشان داد که تصور نهاد مرجعیت به عنوان، جایگاهی مطلق العنان و فراتر از دسترس نقد، در میان معارف شیعی جایی ندارد. این نهاد، علیرغم جایگاه مقدس و والایش در معارف شیعی و برخلاف زعم مسیحیت …

شبکه اجتهاد: بحث موسیقی ابهاماتی دارد، ابهاماتی از جنبه موضوع شناسی، صدور حکم، تطبیق برای مکلفین، تفکیک نکردن آواز از موسیقی، تفکیک نکردن انواع موسیقی‌های حلال و حرام و این واقعیت است و کاری که ما در موسیقی کرده‌ایم، طرح بیست گانه‌ای است که هدفش پوشش این خلأها و ابهامات است. فقه شیعه با غنای منابع، قابلیت رشد و پویایی و بالندگی بدون وفقه در هر عصر و زمانی را دارد و پویایی و تطور فقه، رابطه عمیقی با شیوه و منهج ارائه مباحث فقهی دارد، به همین دلیل نیز شناخت منهج فقهی هر فقیه و هر دوره فقهی، تأثیر …

اگر نتوانیم موضوع شناسی کنیم احتمالاً همبستگی بین ارزش‌ها و زندگی کم می‌شود و اگر تضادی بین ارزش‌ها با زندگی پیدا شود، تعداد کمی هستند که ارزش‌ها را نگه‌دارند و بخش بزرگی به زندگی می‌چسبند و لذا هستی و نیستی فقه به این تصمیم وابسته است که فقه رابطه‌اش را با علوم انسانی روشن کند. نه می‌تواند نفی کند و نه می‌تواند خودش زندگی را رها کند. چون مسلمان‌ها نمی‌توانند فقه را رها کنند. به نظر من، این فقه جدید، بخشی از آن هم در این حوزه است؛ یعنی اگر این حوزه‌ها شناسایی شوند، اگرچه ظاهر جدیدی دارند ولی احکام …

گاهی در تعبیرات فقها آمده که وقتی می‌خواهند یک رأی و نظری را نقد کنند و کنار بگذارند می‌گویند مستلزم فقه جدید است و همین کافی است برای اینک یک رأی اعتبار خود را از دست بدهد. یک‌وقت شما یک نظریه و یک احتمال را با ادله شرعی و حجج می‌سنجید و می‌گویید این فتوا برخلاف کتاب و سنت و اجماع یا شهرت بین قدما است، این حرف معقولی است؛ اما درجایی که هیچ‌یک از این حرف‌ها نیست و فقط مشکلش استلزام فقه جدید است، آیا باید آن رأی و نظر را کنار بگذاریم؟ به نظر من تا این مشکل …

رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) اظهار کرد: سؤال اصلی این است که علم بماهو علم، وقتی به نتیجه رسید آیا فقه حق ورود دارد یا اینکه باید بگوید در عناوین ثانویه دخالت ندارم؛ معتقدم که نمی‌توانیم بگوییم اگر چیزی مربوط به امور تکوینی است فقه نمی‌تواند در آن دخالت کند. به گزارش شبکه اجتهاد، آیت‌الله محمدجواد فاصل لنکرانی، رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع)، امروز، ۲۵ فروردین‌ماه، در مراسم تجلیل از پایان‌نامه «جایگاه فقهی انرژی درمانی و هیپنوتیزم» در مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) گفت: انتظار از فضلای مرکز فقهی این است که موضوعات جدیدی را که فقه ظرفیت ورود به آن …

مجری پروژه تحقیقاتی «حجیت و کارآمدی» گفت: کار ما در این پروژه بیشتر ناظر به کارآمدی حکم است، نه ناظر به کار آمدی فقه، که بخواهیم فقهمان را کارآمد کنیم و یا بگوییم فقه ناکارآمد چیست؛ بلکه مقصود ما کارآمدی یک حکم شرعی در یک موضوع است که اگر یک حکم شرعی در یک موضوعی تلقی ناکارآمدی از آن بشود، چه باید بکنیم. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین حسنعلی علی اکبریان «مدیر گروه فلسفه فقه و حقوق پژوهشکده فقه و حقوق پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی » به معرفی پروژه تحقیقاتی خود با عنوان «حجیت و کارآمدی» از پروژه‌های …

پروژه تصحیح مجموعه اجازات روایی زیدیه طرحی دراز دامن است که چند سالی کار بر روی آن آغاز شده است و بخش‌هایی از آن به صورت مقالاتی در ژورنال‌های خارجی منتشر شده است. به گزارش خبرنگار اجتهاد، این پژوهش مطالعه‌ای همه جانبه درباره انتقال آثار زیدیه از ایران به یمن در سده‌های میانه اسلامی و تصحیح تعداد زیادی از متون اجازات زیدیه به شیوه انتقادی است. بنابر این گزارش، در این چارچوب نسخه‌های زیادی از اجازات زیدی بر اساس مجموعه‌های مختلف اجازات و از جمله مجموع الاجازات تألیف احمد بن سعد الدین المسوری مورد استخراج، تصحیح انتقادی و تحلیل قرار …

شبکه اجتهاد: بررسی دامنه بهره‌گیری از فلسفه در اصول از پیچیده ترین مباحث است؛ به گونه‌ای که ارایه دیدگاهی دقیق در این زمینه می‌تواند تا سر حد یک نظریه ارزیابی و اعتبار شود.

اختصاصی شبکه اجتهاد: گزارش پیش رو نگاهی به مهم‌ترین رویدادهای مرتبط با فقه و اجتهاد در سال گذشته (۹۷) دارد که در زمان وقوع، ایجادکننده جریاناتی بودند که تا مدتی رسانه‌ها و مخاطبان پیگیر این موضوع را تحت تأثیر خود قرار دادند. راه اندازی کارگاه‌های مشق اجتهاد اواسط تیرماه دبیرخانه طرح ملی «روشمندسازی علوم اسلامی» با همکاری معاونت پژوهش حوزه علمیه خراسان، نوبت اول از فاز فقه پژوهی، طرحی تحت عنوان «مشق اجتهاد» را آغاز کردند. این طرح در قالب کارگاه به دنبال روشمند کردن علوم اسلامی و پرهیز دادن این علوم از شلختگی در بیان نظریات آن علم، روش‌های …

شبکه اجتهاد: چندی پیش مصطفی قناعتگر در یادداشتی با عنوان «به وقت نجف» که از سایت مباحثات منتشر شد، از زاویه‌ای خاص تعطیلات و مدت درس خارج حوزه علمیه قم و نجف را مورد مقایسه قرار داد. نوشتار حاضر، در پاسخ به یادداشت به وقت نجف می‌باشد که در ادامه می‌خوانید. نجف دیارى که شاید در روی زمین عدیلى نداشته باشد و شهرى که برکت وجود امیرالمؤمنین(ع) زندگى در آنجا را به شیرین‌ترین لحظات تبدیل می‌کند و حوزه‌اى که نخستین حوزه علمیه شیعیان است. حوزه علمیه‌اى که که در سدهٔ چهارم قمری در کنار مضجع نورانى امیرالمؤمنین(ع) توسط شیخ طوسى(ره) …

شبکه اجتهاد: معروف است که درس خارج اصول آیت‌الله خویی حدود ۶ سال به طول می‌انجامید. این را از تاریخ انتهای دوره‌ی دوم (الهدایه فی الاصول ۱۳۶۹ق) و دوره‌ی سوم (دراسات فی علم الاصول۱۳۷۵) نیز می‌توان آگاه شد. البته برخی دوره‌ها به بیش از ۶ سال نیز می‌رسید. در نگاه ابتدایی، می‌توان این ایراد را به دروس خارج اصول در داخل ایران گرفت: «وقتی محقق خویی که بی تردید از بزرگترین اصولیانِ تاریخِ اجتهاد شیعی است، درس اصول خویش را در ۶ سال به انجام رسانده است، درس‌های ۱۰ الی ۱۵ ساله‌ی خارج اصولِ برخی مجتهدین چه توجیه و ضرورتی …