اجتهاد و اصول فقه

شبکه اجتهاد: همایش نکوداشت «آموزگار فقاهت؛ آیت‌الله سید محمد محقق داماد(ره)» صبح امروز با حضور مراجع تقلید، علما، اساتید و شخصیت‌های حوزوی در سالن همایش‌های پژوهشکده علامه طباطبایی(ره) قم برگزار شد. در این همایش، آیات عظام مکارم شیرازی، نوری همدانی، سبحانی و جوادی آملی و آیات و حجج‌اسلام اعرافی، استادی، مقتدایی، غروی، میلانی، یثربی، سعیدی، فاضل لنکرانی، محقق داماد، علوی بروجردی، هادوی تهرانی، فقیهی،‌ شبیری زنجانی، ایزدپناه، محمدی عراقی، قاضی عسکر، ملکا، نوری مفیدی، محلاتی و دیگر اساتید حضور داشتند. در این مراسم پیام تصویری رهبر معظم انقلاب در دیدار اعضای کنگره نکوداشت آموزگار فقاهت ‌آیت‌الله سید محمد محقق داماد …

معتقدم هم اکنون هم عده‌ای از افاضل و مدرسان خوبی در زمینه فقه و اصول داریم که اینها خروجی ۴۰ سال اخیر هستند؛ درست است که اجتهاد دارای مراتبی است و اگر کسی بخواهد به مرتبه کامل اجتهاد برسد باید ۵۰ سال زمان صرف کند اما همین الان هم افراد بزرگی داریم. الان کم کم توجه دارند با توجه به نیازهایی که جامعه به فقه دارد به سمت تخصصی تر کردن فقه حرکت کنند و افراد در حوزه های خاصی از فقه تمرکز کنند مانند فقه سیاسات، فقه معاملات و فقه عبادات و امثالهم لذا زمینه برای رشد فقهای بزرگ، …

شبکه اجتهاد: مرحوم ‌آیت‌الله حاج سید مهدی موسوی خلخالی، در ذهن همه ما به‌عنوان یک عالم متخصص، متخلق، دوست داشتنی، متبسم، متواضع، فعال و بی‌ادعا تصویر می‌شود. مرحوم استاد موسوی خلخالی از شاگردان مهم مرحوم ‌آیت‌الله خوئی بودند. ایشان در بخشی از دور اول و تمام دور دوم اصول ایشان و همچنین خارج فقه آن مرحوم، حضور داشتند و با مرحومین آیات: میرزا علی فلسفی، سید علی شاهرودی، شهید صدر، سید علی سیستانی و ابوالقاسم گرجی هم‌دوره بودند. آن زمان، دوران اوج و نشاط علمی مرحوم ‌آیت‌الله خوئی بود و حسب آنچه برخی از اساتید ما فرموده‌ا‌ند، درس آن مرحوم …

آیت‌الله خویی نه صرفاً یک فقیه اصولی، بلکه «مربی» و شاگرد پرور بود. قصد داشت که شاگردان خود را تربیت علمی و معنوی کند، آن‌ها را رشد دهد و به فقاهت برساند. برای رسیدن به این مقصود به آن‌ها میدان می‌داد که سؤال و جواب کنند؛ اشکال کنند و سپس پاسخ آن‌ها را می‌داد. آیت‌الله خویی برای ما شاگردان؛ معلم، مربی و پدر روحی بود. اختصاصی شبکه اجتهاد: استاد سید محمدمهدی موسوی خلخالی، از شاگردان برجسته و کم‌نظیر آیت‌الله خویی در مصاحبه‌ای با مجله حریم امام امتیازات علمی و معنوی استاد معظم خود را بیان کرده است. آیت‌الله خلخالی همچنین …

استاد گندمکار با بیان اینکه امروز فقه سنتی جوابگوی انسان مدرن، جوامع و دوران مدرن نیست، اظهار داشت: امروز حوزه‌های علمیه ما نیازمند فقه مضاف هستند، فقه مضاف از منظر فقهی به همه موضوعات اضافه شده و در حوزه‌های فردی، اجتماعی و جامعه بشری در حوزه بین الملل و در همه جوامع انسانی مبتلابه است. به گزارش شبکه اجتهاد، علوم دینی و پژوهش در عرصه دین از جمله مواردی است که همواره مورد توجه علما و دانشمندان جهان اسلام قرار گرفته است که یکی از این علوم، علم «فقه» است؛ «فقه مضاف» اصطلاحی است که کارشناسان علوم دینی و طلاب …

رئیس مؤسسه کتاب‌شناسی شیعه با بیان اینکه همه اعم از بزرگان و نسل جدید حوزه خواهان تحول هستند، گرچه در روش تحقق آن اختلاف است، تصریح کرد: عدول از سنن حوزوی و فقه جواهری در بحث تحول در حوزه و دروس و علوم و در رأس آن فقه نمی‌تواند دردی از ما دوا کند. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌‌الاسلام والمسلمین رضا مختاری، رئیس مؤسسه کتاب‌شناسی شیعه، در گفت‌وگو با ایکنا؛ در مورد چالش میان فقه سنتی و فقه مدرن که فقهای یک نسل قبل و مجتهدان نسل جدید حوزه نماد اصلی آن هستند، گفت: راه مواجهه درست با این چالش، …

نهمین نشست هم‌اندیشی فقه حکومتی با ارائه نظریه «فقه نظامات اسلامی» توسط استاد مهدی هادوی تهرانی، نظریه‌پرداز ایده «اندیشه مدون در اسلام» و از اساتید دروس خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم برگزار می‌شود. به گزارش خبرنگار اجتهاد، این نشست‌ هم‌اندیشی، روز پنج‌شنبه، ۱۲ دی‌ماه ۹۸، از ساعت ۹ تا ۱۱:۳۰ با پرسش و پاسخ مقررین و شاگردان سایر اساتید مطرح در عرصه «فقه حکومتی» همراه خواهد بود. پیش‌تر نیز این نشست‌ها با حضور آیات و اساتید معظم سیداحمد مددی، علی اکبر رشاد، سیدصمصام الدین قوامی، احمد مبلغی، سید محمدمهدی میرباقری، محسن اراکی و ابوالقاسم علیدوست برگزار شده است. …

اگر از جهات کلامی، مبنای ما بر این باشد که تنها راه رستگاری اسلام و تشیع است و مذاهب دیگر هیچ راه رستگاری برایشان نیست و مقهور خداوند است، در این صورت نمی‌توان تقریب ادیان و مذاهب درست کرد؛ اما اگر مبانی کلامی را عوض کنیم و بگوییم همان‌طور که راه رستگاری برای یک مسلمان شیعه وجود دارد، برای مسیحیت و یهودیت و غیرمسلمان و شیعه هم وجود دارد؛ یعنی امکان راه رستگاری را برای هم باز بدانیم، همان راهی که مسیحیت در این اواخر رفت که تنها راه رستگاری را در مسیحیت نبینیم، در این صورت می‌توان با ادیان …

یازدهمین شماره دوفصلنامه علمی پژوهشی «مطالعات فهم حدیث» با هدف فهم عمیق‌ و دقیق‌تر از احادیث، به صاحب امتیازی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره) قزوین، مدیر مسئولی دکتر مجید ملایوسفی و سردبیری دکتر فتحیه فتاحی زاده، با ۱۵ مقاله در ۲۹۰ صفحه چاپ و منتشر شد. به گزارش خبرنگار اجتهاد، دوفصلنامه علمی پژوهشی «مطالعات فهم حدیث» ویژه پاییز و زمستان ۹۸ به صاحب‌امتیازی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره) با هدف بهره‌گرفتن از علوم سنتی همانند فقه، اصول، کلام، فلسفه، عرفان، ادیان، تاریخ و همچنین علوم جدیدی همانند مردم‌شناسی، جامعه‌شناسی، انسان‌شناسی، زبان‌شناسی، تحلیل گفتمان، تاریخ انگاره، در جهت فهم عمیق‌تر و دقیق‌تر از …

پایان نامه سطح سه حجت‌الاسلام محمدباقر رجبی با عنوان «بررسی آیات الاحکام مسئولیت مدنی با تاکید بر آرا تفسیری علامه طباطبائی (ره)» با بررسی و داوری حجت‌الاسلام والمسلمین محمد امامی، در مرکز مدیریت دفاع شد. به گزارش شبکه اجتهاد، تدوینگر این پایان نامه با بیان اینکه عنوان مسئولیت مدنی به معنای جبران خسارت و ضرری است که فردی با فعل یا با ترک و انجام ندادن فعلی به صورت قرار دادی و یا غیر قراردادی به دیگری وارد‌ می‌آورد و باعث زیان دیدن وی می‌شود، گفت: اگر فردی، با انجام فعلی و یا ترک آن، به صورت مستقیم یا غیرمستقیم …

استاد و محقق حوزه علمیه قم، مکتب قم و نجف را مکمل یکدیگر دانست و گفت: حوزه علمیه قم ادامه دهنده حوزه علمیه نجف است، هیچ تنافی و تباین بین این دو مکتب نیست چه بسا در برخی مسائل فقهی و اصولی مکمل یکدیگر باشند. اما در برخی جاها مکتب نجف مکتب خاص خود را دارد و مکتب قم روش و رویه خاص خود را دارد. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدجعفر طبسی در گفت وگو با شفقنا با بیان اینکه حوزه علمیه قم را یکی از سرشاخه‌های مهم حوزه علمیه نجف دانست و ابراز داشت: مرحوم آیت‌الله حاج …

نخستین جلد از پژوهش‌نامه سید مرتضی در اثری با عنوان «مجموعه مقالات فارسی» از سوی بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی منتشر و روانه بازار نشر شد. به گزارش شبکه اجتهاد، قرن چهارم و پنجم هجری، یکی از درخشان‌ترین دوره‌های تاریخ تشیع پس از آغاز عصر غیبت است؛ گردآوری و تدوین منابع اصلی حدیث شیعه و نیز تدوین و تألیف نخستین آثار برجسته و مهم شیعه در عرصه‌های تفسیر، کلام، فقه و اصول فقه، محصول این عصر است و بیشترین سهم را درزمینهٔ دو حوزه مهم قم و بغداد بر عهده داشته‌اند. در ۲۰۰ ساله نخست پس از دوره حضور …

«الطاف الرحمن فی فقه القرآن» عنوان یکی از جدیدترین آثار قرآنی – فقهی آیت‌الله جعفر سبحانی می‌باشد که جلد دوم آن اخیراً توسط موسسه آموزشی تحقیقاتی امام صادق (ع) انتشار یافته است. شبکه اجتهاد: این جلد از «الطاف ‌الرحمن» دربردارنده تفسیر و تبیین آیاتی است که بیان‌کننده احکام: جهاد، امر به معروف و نهی از منکر، مکاسب محرمه، عقود و ایقاعات شرعی و نگاه؛ می‌باشد. چنانکه جلد اول این اثر شامل آیاتی می‌باشد که بیان‌کننده احکام: طهارت، صلاه، صیام، زکات، انفال، فیء، خمس، حج؛ می‌باشد. روشن است که همه محتوا و تعالیم اسلام به‌عنوان آخرین دین الهی که خاتم‌الانبیاء(ص) برای …

دبیر اجرایی آیین نکوداشت آیت‌الله سیدمحمد محقق داماد گفت: آیین نکوداشت آیت‌الله العظمی سیدمحمد محقق داماد ۱۲ دیماه جاری با پیام رهبر انقلاب در آستان حضرت معصومه (س) برگزار خواهد شد. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام و المسلمین رضا مختاری در نشست خبری آیین نکوداشت آیت‌الله محقق داماد که در اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی قم برگزار شد، با اشاره به پنجاهمین سالگرد رحلت آیت‌الله سیدمحمد محقق داماد گفت: بعد از انقلاب تجلیل شایسته‌ای از این عالم وارسته صورت نگرفت. به مناسبت پنجاهمین سالگرد ایشان در راستای تکریم از مقام شامخ این علم جلیل القدر آیین نکوداشتی با مشارکت وزارت …

شبکه اجتهاد: آیت‌الله جوادی آملی علاوه بر پرداختن تخصصی و عمیق به مباحث قرآنی و فلسفه و عرفان- بر خلاف بسیاری از حکمای گذشته و حال- توفیق شایانی هم برای پرداختن تخصصی و مفصل به مباحث فقهی-اصولی [۲] داشته‌است و حجم قابل توجهی در کتابخانه بزرگ و پربار وی به آثار فقهی اختصاص دارد. مطالعه همین نوشته کوتاه به خوبی روشن می‌کند که دستاوردها و توفیقات فقهی وی-با توجه به تعدد و تنوع ساحات فکری که دارد- از بسیاری از علما که فقط به فقه و اصول پرداخته‌اند بیشتر است و این مسئله با مقایسه به خوبی روشن می‌شود. درآمد …

شبکه اجتهاد: آیت‌الله سید ابوالقاسم خویی در این ویدئو کوتاه نأکید می‌کند طلاب تا می‌توانند در راه دین و شرع مساحمه نکنند تا …

اختصاصی شبکه اجتهاد: پس از برگزاری چند نشست از سلسله نشست‌های علمی فقه مقاصدی توسط گروه عصرانه علمی مدرسه علمیه امام کاظم (ع)، حمیدرضا تمدن، پژوهشگر حوزه دین، در این رابطه یادداشتی را در شبکه اجتهاد منتشر کرد. (بخوانید). در واکنش به این یادداشت، حمزه بحرانی، مدیر گروه عصرانه علمی این مدرسه، جوابیه‌ای داده است که بی کم و کاست، منتشر می‌گردد. شایان ذکر است هم متن و هم تیتر، به انتخاب گروه عصرانه علمی بوده است. محتوای سلسله نشست‌های فقه مقاصدی که توسط حوزه علمیه امام کاظم (علیه‌السلام) درحال برگزاری است توسط سایت اجتهاد مورد نقد قرار گرفته که …

داعیه تمدن سازی اسلام و مواجهه با نیازها در مقیاس اجتماعی و بین المللی، سبب شده است تا تلاش برای استخراج دیدگاه اسلام در مقیاس جمعی و با رویکرد استخراج «فرآیندها»، مورد توجه جدی قرار بگیرد. ضرورت «حجت بودن» برای استناد به دین، سبب تمرکز بر روش شناسی چنین تلاشی شده است. به گزارش خبرنگار اجتهاد، صد و هجدهمین شماره از فصلنامه «فقه و اصول» (پاییز ۹۸) به صاحب امتیازی دانشگاه فردوسی مشهد، مدیر مسئولی و سردبیری محمدتقی فخلعی، با هشت مقاله علمی پژوهشی در ۱۸۰ صفحه به همراه چکیده انگلیسی چاپ و منتشر شده است. در این شماره از …

گزاره‌های فقهی دارای جعل و اعتبار شرعی از ناحیۀ پروردگارند و فقیه در عملیات تفقه، این جعل شرعی را کشف می‌کند؛ درحالی‌که گزاره‌های اخلاقی، انشای قانونی الهی و جعل و اعتبار شرعی ندارند، بلکه تنها مبتنی بر خوبی و بدی واقعی هستند. اختصاصی شبکه اجتهاد: یکی از مباحث مهم فلسفه علوم، بررسی رابطه آن‌ها با یکدیگر است، در این میان بررسی رابطه فقه و اخلاق از اهمیتی ویژه‌ای برخوردار است؛ یعنی فقه و اخلاق، با کمک یکدیگر انسان را در رساندن به مدارج عالی و کمالات یاری می‌دهند و چنانچه بین این دو تغایر یا تباینی وجود داشته باشد، انسان …

بعضی از فقیهان نیز تصریح کرده‌اند که پنجاه درصد کار فقیه، شناخت موضوعات است. پرسش این است که آیا از شیوه‌های مدیریت اطلاعات می‌‌توان برای شناخت موضوعات جدید فقهی استفاده کرد. به گزارش خبرنگار اجتهاد، دومین شماره نشریه الکترونیکی «مدیریت دانش اسلامی» (پاییز و زمستان ۹۸)، به صاحب امتیازی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، مدیر مسئولی محمدهادی یعقوب‌نژاد و سردبیری حسین حسن‌زاده با هشت مقاله علمی  از اساتید و دانش پژوهان حوزه و دانشگاه، در ۲۱۶ صفحه منتشر شد. در این شماره از مجله «مدیریت دانش اسلامی» مقالاتی با عناوین «نقش راهبردی اصطلاح‌نامه‌ها در مدیریت منابع مرجع با تأکید بر …

اختصاصی شبکه اجتهاد: آیت‌الله سیدحسین شمس خراسانی(ره)، از اساتید برجسته حوزه علمیه و از شاگردان شاخص آیت‌الله العظمی میلانی بود که از ابتدا تا انتهای درس خارج فقه و اصول ایشان حاضر شد و تقریرات درسش را نگاشت. آیت‌الله شمس سال‌ها در مشهد به تدریس سطوح عالی و خارج اشتغال ورزید، تا انقلاب اسلامی پیروز شد و پس از آن در قم سکونت یافت و به تدریس دروس خارج تا زمان حیات اشتغال داشت. این فقیه اصولی شاگردان و فضلای زیادی را در حوزه علمیه مشهد و قم پرورش داد که سالیانی است به تدریس سطوح و خارج فقه و …

حکومت در یک فرآیند می‌تواند، احتیاط خودش را تقسیم کند. در جایی اگر احتیاط مستلزم به هم خوردن نظم جامعه و آسیب به حکومت شود، احتیاط در سهل گیری است در اینجا ولی‌امر اهمّ و مهمّ می‌کند. رتبه احتیاط، رتبه علم اجمالی است و علم اجمالی منجز است و رتبه برائت در زمان شک و عدم دلیل است، آن‌جا که شارع رخصت به برائت داده در این فرض است به گزارش شبکه اجتهاد، در ادامه سلسله جلسات تخصصی گروه فقه اخلاق حکومتی موسسه فتوح اندیشه، نشست علمی «تقدم احتیاط‌گرایی بر برائت‌گرایی در فقه اخلاق حکومتی» با حضور حجت‌الاسلام والمسلمین مجتبی …

این پژوهش در نظر دارد به فضلایی که در آستانه اجتهاد قرار دارند کمک کند که خود را ملتزم به روح حاکم بر فقه بدانند و گره‌های صعوبت را از برخی فتاوا بگشایند. به گزارش خبرنگار اجتهاد، دین اسلام به‌عنوان شریعت جامع و جاودانه در آیات قرآن کریم و احادیث معصومان(ع) به‌عنوان دینی آسان و همراه با تسهیل معرفی شده است و ادله بسیاری نیز این سمحه و سهله بودن دین را تایید می‌کنند. تردیدی نیست مهم‌ترین بخش دین که مرتبط با افعال مکلفین است، احکامی است که در دوران غیبت توسط مجتهدان از منابع اولیه استنباط شده و در …

سرپرست پژوهشکده علوم اسلامی آستان قدس رضوی اظهار داشت: گستره دلالت فعل در حوزه تشریعیات همیشه نیازمند قرینه قولی نیست بلکه عنوان فعل دلالت مبین دارد و می‌تواند افاده معنا کند و شواهدی نیز بر این مطلب وجود دارد. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام دکتر مهدی مردانی، سرپرست پژوهشکده علوم اسلامی آستان‌قدس رضوی در پانزدهمین نشست تخصصی حلقه مطالعاتی حدیث‌‌پژوهی مقارن، دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی، با موضوع «بررسی دلالت سنت فعلی پیامبر اکرم (ص) با رویکر انتقادی به کتاب افعال‌ الرسول و دلالتها علی الاحکام»، به تبیین گستره حجیت افعال‌ النبی در دیدگاه فریقین پرداخت. نویسنده کتاب «توسعه استنباط …

درهای بسته در سیستم اداری ما از یک طرف باعث شده است که اگر تعدادی از فقهای ما نیز با امام (ره) نسبتی برقرار کردند و به لحاظ علمی حسی گرفتند و دغدغه‌ای پیدا کردند که امام فرمود: فقه، علم اداره اجتماع است و به این فکر افتادند که به واسطه فقه باید اجتماع را اداره کنند، با درهای بسته روبه‌‏رو شدند و دلسرد و ناامید شدند. اکنون فقه ما چه نسبتی با اداره اجتماع دارد؟ به گزارش شبکه اجتهاد، چیستی و چرایی فقه حکومتی و فقه دولت موضوعی است که در گفتار حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر احمد رهدار در …

شمس به مثابه فقیهی اصولی که به گفته خودش به جمله معروف «مَن لا أصول له لا فقه له» از آیت‌الله میلانی باور داشت، در مقدمه‌ای که برای «مشکاه الأصول» نگاشته است، مرکب بودن انسان از جسم و روح را مقدمه توجه به اخلاق و اعتقادات در کنار احکام در نظر می‌گیرد و با جستجویی مختصر در آیات و روایات نشان می‌دهد در کتاب و سنت، فقه منحصر در احکام به کار نرفته است. شبکه اجتهاد: آیت‌الله سید حسین شمس خراسانی که دیشب در سن ۹۴ سالگی در ترکیه درگذشت، متولد مشهد و استاد برجسته حوزه‌های مشهد و قم بود. …

اجتهاد و افتا در تاریخ فقه شیعه همواره به‌صورت فردی انجام می‌گرفته است. حجت‌الاسلام سیدجواد ورعی در پژوهش خود «حجیت و اعتبار اجتهاد و افتای گروهی» و «جواز تقلید از شورای فقهی» را مورد بحث قرار می‌دهد. به گزارش خبرنگار اجتهاد، نود و هشتمین شماره فصلنامه علمی- پژوهشی «کاوشی نو در فقه» (تابستان ۱۳۹۸) به صاحب امتیازی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، مدیر مسئولی حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالرضا ایزدپناه و سردبیری حجت‌الاسلام والمسلمین رضا اسلامی منتشر گردید. براین اساس، در تازه‌ترین شماره فصلنامه فقه، ۶ مقاله علمی – پژوهشی از سوی اساتید و محققان حوزه فقه و اصول از سوی …

در حوزه علمیه مشهد، تقریرات درس خارج خیلی کم به نگارش در می‌آید و طی قرن‌هایی که از وجود حوزه علمیه می‌گذرد، فقط در سال‌های اخیر یک یا دو جلد تقریرات آیت‌الله میلانی منتشر شده است. اما این عالم اصرار داشت تقریرات درس خود به نگارش در بیاید که این کار به سرانجام رسید. می‌توان گفت روحیه تألیف در حوزه علمیه مشهد توسط آیت‌الله موسوی خلخالی بنیان گذاشته شد. او هیچ وقت وظیفه اصلی طلبه‌بودن خود که تدریس، تألیف و تبلیغ بود را فراموش نکرد و این مسیر را تا پایان عمر ادامه داد. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام سید …

مرحوم سید محمد باقر صدر می‌گوید هرگز نمی­توان یک حکم عقلی محض یافت که در روایات و آیات به آن ارشادی نشده باشد. بر این اساس اختلاف بین اخباری و اصولی خیلی اساسی نخواهد بود. اخباریان می‌گویند کتاب منبع مستقلی نیست و اصولیین نیز در عمل وقتی به کتاب نگاه می‌کنند می‌گویند کتاب باید با حدیث ضمیمه بشود، اگر ظهوری در کتاب هست، باید تمام قرائنش در کتاب و احادیث ما ملاحظه شود. اختصاصی شبکه اجتهاد: اختلاف اصولیان و اخباریان از دیرباز وجود داشته و در کتب مختلف اصولی نیز منعکس شده است. در این میان، حجت‌الاسلام محمد بیابانی معتقد …

به خاطر فتوا و نظر فقهی خود نمی‌توانست با برخی خواسته‌ها موافقت کند، مورد بی‌مهری و اهانت قرار گرفت؛ اما صبر کرد. با این که تعدادی از فضلا او را اعلم می‌دانستند، در رساله خود نوشته بود: هر کس خواست رجوع کند. در نوشته‎های خود نسبت به روایاتی که نمی‌توانست بپذیرد، به جای اینکه بگوید روایت مردود است، احتراماً می‌نوشت: «رد علمه الی اهله». در جهات علمی او را به مقدس اردبیلی تشبیه می‌کردند. از ۲۲ سالگی مجتهد بود و تا پایان عمر به مباحث علمی اشتغال داشت و کتاب جامع المدارک او یکی از بهترین آثار فقهی شیعه می‌باشد …