دیدگاه و گزارش

از صفویه تا انقلاب اسلامی است که فقه ما تئوری سیاسی تولید کرده است؛ مهم‌ترین تئوری که فقه ما ناظر به سیاست از دوران صفویه تا به امروز تولید کرده است، تئوری ولایت فقیه بوده است. به گزارش شبکه اجتهاد، موضوع نظام سیاسی در اسلام و فقه نظام سیاسی یکی از مهمترین مسائلی است که در عرصه حاکمیتی به ویژه در جمهوری اسلامی ایران دارای اهمیت است، ابواب و مسائل مختلفی در این زمینه مطرح است و قطعا نظام فکری و فقهی ما نیازمند بازخوانی سابقه خود در عرصه نظام سیاسی است تا بتواند راهبردها و راهکارهای دستیابی و تدوین …

شبکه اجتهاد: فقه را می‌‏توان سیستمی دانست که از وظایف ذاتی آن، تعیین چارچوبه‏‌هایی است که ترسیم خط مشی‌‏ها را بر عهده ‏دارند. این دانش به ویژه در حوزه‌‏ای که به مسؤولیت‏‌های اجتماعی نظر می‌‏افکند، با دو مساله اساسی رو به رو است: الف) تکاپوی پرتحرک، پیاپی و سرسام آور تحولات زمانه: فقه در برابر این غوغا و تکاپوی خیره‌کننده زمان باید پاسخ‏هایی پرتحرک، پیاپی و فراگیر ارایه دهد. ب) پیچیدگی و درهم تنیدگی تحولات در روابط اجتماعی: در برابر این وضعیت پاسخ‏ها باید سیستماتیک و برخوردار از نوعی وحدت رویه و انسجام باشد. این دو ضرورت از آن جهت …

چند ویژگی در فقه امام علی (ع) هست که هم فقه او را از خلفای هم‌عصر خود به لحاظ برخی طرز تلقی‌های متعارض و هم از فقه امامان بعدی به لحاظ حداقل تفاوت‌های فراوان شکلی و پر رنگ بودن برخی موضوعات متمایز می‌سازد. از این میان به سه عنصر که از درجه اهمیت و تأثیر بالاتری برخوردارند پرداخته می‌شود. ۱- احکام حکومتی؛ ۲- رویکرد قضایی؛ ۳- شذوذات روایی. به گزارش خبرنگار اجتهاد، چیرگی و تضلع امام علی (ع) به دانش خاصی محدود نیست. با این حال، نمود علمی آن حضرت در قلمرو فقه بسیار درخشنده و بارز است. روایات فقهی …

رهبر معظم انقلاب، مراجع دینی، شخصیت‌ها، نهادها و مراکز علمی و فرهنگی ایران و دیگر کشورهای مسلمان با محکوم کردن رفتارهای قرون وسطایی نسبت به مسلمانان هند بر لزوم تجدید نظر در اینگونه رفتارها توسط مسئولین آن کشور تأکید کردند و خواستار شدند دولت هند در مقابل هندوهای افراطی بایستد و لازم دانستند تمام آزادمردان جهانی و جوامع بین الملل و کشورهای مسلمان با فشار بر کشور هند از وقوع یک فاجعه انسانی بر ضد مسلمانان جلوگیری نمایند. به گزارش خبرنگار اجتهاد، دوازدهم دسامبر قانونی در پارلمان هند تصویب شد و به تایید «رام نات کوویند» رئیس‌ جمهوری رسید که …

عربشاهی با اشاره به اینکه از دیدگاه مرحوم آیت‌الله میرزا مهدی اصفهانی در صورت وجود شرایط، قیام فقها بر علیه حاکم جور، لازم است، ادامه داد: از آنجا که اجرای برخی احکام، وابسته به ولایت فقیه و حتی تشکیل حکومت اسلامی است، بحث از مشروعیت و مبانی ولایت فقیه، حدود و اختیارات و شرایط ولی فقیه امری لازم و اجتناب ناپذیراست. به گزارش شبکه اجتهاد، جلسه دفاع پایان نامه سطح سه حجت الاسلام روح‌الله عربشاهی با موضوع «بررسی ولایت فقیه از دیدگاه آیت‌الله میرزا مهدی اصفهانی»، با حضور حجت‌الاسلام والمسلمین رضا حق پناه در مقام استاد داور، برگزار شد. تدوینگر …

آیت‌الله سیدمحمد باقر حکیم، رییس شهید مجلس اعلای شیعیان عراق، عالمی مردمی و تاثیرگذار در جریانات سیاسی عراق بود. او نزد آیات عظام سید یوسف حکیم، سیدابوالقاسم خویی و سیدمحمدباقر صدر تلمذ کرد و در سن بیست و پنج سالگی از سوی آیت‌الله یاسین به درجه اجتهاد نائل آمد. در بنیانگذاری «حزب الدعوه الاسلامیه»، مشارکت و همواره در کنار اشتغالات علمی و دینی به سیاست نیز توجهی خاص داشت؛ همین امر سبب شد در مدت اقامت در عراق سه مرتبه از سوی ماموران حزب بعث دستگیر و در آخرین مرتبه محکوم به اعدام شود که پس از گذراندن ۱۸ ماه …

روحانیت متعهد، به خون سرمایه‌داران زالوصفت تشنه است و هرگز با آنان سر آشتی نداشته و نخواهد داشت. آن‌ها با زهد و تقوا و ریاضت درس خوانده‌اند و پس از کسب مقامات علمی و معنوی نیز به همان شیوه زاهدانه و با فقر و تهیدستی و عدم تعلق به تجملات دنیا زندگی کرده‌اند و هرگز زیر بار منت و ذلت نرفته‌اند. به گزارش شبکه اجتهاد، سوم اسفندماه، سالروز پیام حضرت امام خمینی(ره) به روحانیان، مراجع، مدرسان، طلاب و ائمه جمعه و جماعات است که متن این پیام که با عنوان «منشور روحانیت» شناخته‌‌ می‌شود، بدین شرح است: خدمت حضرات روحانیون …

بر اساس فقه معاصر اهل سنت؛ از آن‌جا که انتخابات فرآیند شکل‌گیری حکومت است و سپس برخی از شهروندان، کارگزاران حکومت می‌شوند؛ در نتیجه طبق مبانی فقه سیاسی اهل سنت، آنان بر اساس پیمان وفاداری باید در دیپلماسی عمومی حضور یافته و از ارکان کشور، دفاع نماید. به گزارش شبکه اجتهاد، به همت مؤسسه مذاهب اسلامی با همکاری مشترک مؤسسه فتوح اندیشه ـ گروه فقه اقوام‌ و اقلیت‌های دینی و مذهبی ـ، مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، دارالاعلام لمدرسه اهل‌بیت، کرسی آزاد‌اندیشی «مشارکت سیاسی ـ اجتماعی اهل سنت در حکومت اسلامی» با ارائه حجت‌‌الاسلام ‌والمسلمین دکتر سید سجاد ایزدهی و …

حجت‌الاسلام سید سجاد ایزدهی گفت: برخی گمان می‌کنند که مردم سالاری دینی اصالتی نداشته، برای مهجور و منزوی نشدن مطرح می‌شود و رویکردی ابزاری برای پذیرفته شدن معارف دینی در عصر حاضر است. به گزارش شبکه اجتهاد، نشستی تخصصی با موضوع «مردم سالاری دینی» در معهد المعارف الحکمیه (شعبه قم) برگزار شد. اولین سخنران این نشست، ‌حجت‌الاسلام و المسلمین احمد جهان‌بزرگی، مدیر گروه علوم سیاسی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی بود که درباره «نقش مردم در جمهوری اسلامی» سخن گفت. دموکراسی اسلام کامل‌تر از دموکراسی غرب است وی با اشاره به این نکته که فقها به ویژه در سده اخیر …

در آستانه یازدهمین انتخابات مجلس شورای اسلامی، پرونده ویژه «فقه انتخابات» با آثار و گفتارهایی از صاحب‌نظران و اساتید برجسته حوزه و دانشگاه از سوی «شبکه اجتهاد» منتشر شد. اختصاصی شبکه اجتهاد: فقه انتخابات، ابعاد، زوایا و مسائل مختلفی دارد که بررسی و پاسخ به این مسائل، علاوه بر حل پاره‌ای از شبهات، باب جدیدی در فقه شیعه باز می‌کند تا آیندگان بتوانند از آن بهره‌برداری کرده و بر غنای آن بیفزایند. یکی از اساسی‌ترین مباحث، جایگاه انتخابات در فقه سیاسی است. این امر هم در نظام‌های مبتنی بر ولایت فقیه و هم در نظام‌های مبتنی بر غیرولایت فقیه قابل …

ما باید کارها را به خود مردم بسپاریم. کار روحانیت، پایش چگونگی اجرای قانون و پاسداشت شریعت و ارزش‌ها و ژرفایابی آن در جامعه و باورهاست. این مهم، آن‌گاه روی می‌دهد، که مردم، خود، عهده‌دار گزینش‌های گوناگون و پذیرنده‌ی نتیجه و برون‌داد آن‌ها باشند. این تفویض و واگذاری، از بایسته‌های نظام هدایت و ارشاد اسلامی است.  همان‌سان، که ورود نابجا و نبایسته‌ی دولت و نهادهای آن، به عرصه کسب، بازرگانی و اقتصاد، زیان‌آور است، در حوز‌ه‌های دیگر، بویژه انتخابات، هرگونه عهده‌داری و مباشرت نهادهای اجرایی و نظارتی و از آن جمله روحانیت، آسیب‌زاست و بسته به شرایط جامعه، روند اجرای …

مقام معظم رهبری همواره در دیدار‌های خود بر شاخصه‌های یک نماینده اصلح تاکید کرده و در مجموع سخنان خود در این باره ۱۹ شاخصه برای نماینده اصلح تبیین کرده‌اند که در این گزارش آن‌ها را با هم مرور می‌کنیم. به گزارش شبکه اجتهاد، با نزدیک شدن به انتخابات مجلس یازدهم و انتخابات میان دوره‌‌ای مجلس خبرگان و مشخص شدن اسامی نامزد‌های انتخابات، حالا این ما هستیم که باید قدم نهایی یا همان انتخاب نامزد‌ها برای ورود به مجلس را برداریم. کم تر از دو هفته به برگزاری انتخابات مجلس باقی مانده است. مجلس شورای اسلامی یکی از قوای مهم کشورمان …

این نوشتار در پی پاسخ به این پرسش است که انقلاب اسلامی ایران موجب چه تحولاتی در فقه سیاسی شیعه گردیده است؟ این بحث با رویکرد درجه دو و رصدِ تحولِ درونی فقه سیاسی شیعه به انجام رسیده است. در پاسخ، این فرضیه طرح شده است که با توجه به برخی زمینه ‌های سیاسی – اجتماعی پس از انقلاب اسلامی مانند ورود به حوزه قانونگذاری، اجرای حدود الهی و عملیاتی کردن آموزه مشورت، می‌‌توان تحول در فقه سیاسی را در مواردی مانند تلاش برای رسیدن به دانش مستقل فقه سیاسی، ارائه گزینه بدیل قدرت، تلاش برای پویایی فقه سیاسی، توجه …

مدیر گروه مطالعات راهبردی مجمع جهانی اهل بیت(ع) با بیان اینکه فقه مقاومت، برند تمدنی جمهوری اسلامی است تصریح کرد: با توجه به رویکردهای مختلف فقه مقاومت، اقتضاء دارد که الگوی فقه امنیتی ولایت فقیه را به تفصیل استخراج کنیم. به گزارش شبکه اجتهاد، مدیر گروه مطالعات راهبردی مجمع جهانی اهل بیت(ع) در کمیسیون نهادهای علمی و بیانیه گام دوم انقلاب از مجموعه کمیسیون‌های همایش ملی بیانیه گام دوم و تمدن نوین اسلامی با بیان اینکه ولایت فقیه یک تئوری برای عمل سیاسی است، گفت: معتقدم از این زوایه کمتر به این موضوع پرداخته شده در حالی که یک گفتمان …

«ای ملت ایران! حال قریب چند ماه به وقت انتخاب دارید. به شما گفتیم، ‌تنبیه نمودیم، راه را از چاه شناساندیم، تا مِن بعد نگویید غافل بودیم، اشتباه کردیم، تا آن‌که بعضی از جهّال، مقام منیع ریاست روحانی را مورد اشکال قرار دهند. هر چه بشود، به حسن یا سوء اختیار خود شماهاست. کسی تقصیر ندارد. چشم‌های خود را باز کنید، انتخاب مردمان صحیح نمائید. که انشاء‌الله تعالی بر حسب غیرت مسلمانی و حمیت ایرانی خود همّت کنید و مفاسدِ سابقه این مملکت را اصلاح و اساب آسایش عامه را فراهم آرید». این متن،‌ بخش پایانی بیانیه‌ای است که به …

بایسته‌های فقه مقاومت اجرای تمام احکام و قواعد فقهی است که در تحقق هدف فقه مقاومت کمک می‌کند مانند احکام جهاد دفاعی، احکام دفاع از جان و مال و ناموس مسلمانان، احکام امر به معروف و نهی از منکر، حرمت بیع سلاح و کفار و دشمنان حرمت حفظ کتب ضلال و گمراه‌کننده و مانند این‌ها. اختصاصی شبکه اجتهاد: مقاومت اسلامی، در دهه‌های اخیر به شعار جمهوری اسلامی ایران چه در عرصه امنیتی و سیاسی و چه در عرصه اقتصادی تبدیل شده است. این امر مستلزم تدوین مباحث فقهی ملازم با این شعار است. به مناسبت سالروز شهادت مرحوم سید عباس …

زمانی که مغول حمله کردند و در ابتدا مسلمان نبودند، بازهم فقه شیعه، حرف برای گفتن داشت. زمانی که سلاطین اهل سنت بوده‌اند، باز فقه شیعه جوابگو بوده است. زمانی که سلاطین جائر در رأس حکومت بودند، باز علما و فقه شیعه پاسخگو بوده است، بنابراین در شرایط حاضر که سبک زندگی سیاسی دنیا عوض‌شده و یک تحول جهانی صورت گرفته است و در کشور و جامعه سیاسی ما نیز تحولاتی را ایجاد کرده است، در اینجا می‌بینیم، فقهای شیعه از همان موقع که تحولات شروع شد، به نحو آشکار و بارزی خودشان را نشان دادند؛ یعنی در موضع تحولات …

 اینگونه نیست که بگوییم تمام قوانین، حکم حکومتی واجب الاتباع هستند؛ چرا که برخی قوانین حکم حکومتی، نه حکم وضعی هستند و نه حکم تکلیفی. خود حکومت نیز قوانینی را که وضع می کند، داعی بر این ندارد که حتما با متخلفین برخورد کند. اختصاصی شبکه اجتهاد: 25 بهمن سالروز صدور حکم ارتداد سلمان رشدی از جانب امام خمینی است. در رابطه با این حکم در طول سالهای پس از صدور آن، مباحث زیادی مطرح شده است. یکی از زوایای فقهی این بحث، توجه به حکومتی بودنِ آن است. به همین بهانه، ماهیت حکم حکومتی و دلایل تقدم آن بر …

واقعیت بیرونی آن است که فعلا نظام حقوقی منظم، مدون و مصوبی برای این موضوع نداریم و ضمانت اجرای بیرونی وجود ندارد یا اگر باشد ناکارآمد است و البته عدم وجود نظام حقوقی دقیق و عدم وجود  قانونی شفاف، صریح و کارآمد، ضمانت اجرای مقابله با وعده‌های دروغین را با مشکل مواجه نموده است؛ زیرا با وجود آن نظام حقوقی و تقنینی می توانیم امیدوار باشیم که راه بر ترفندهای سیاسی، رقابت­های جناحی و سو استفاده های ناروا بسته شود. اختصاصی شبکه اجتهاد: انتخابات در کشور از عرصه‌های مهمی است که سرنوشت کشور را تعیین می‌کند. در این بین کاندیدهای …

خیلی از آقایان علما ازجمله مقام معظم رهبری، از باب اولویت، حکم حکومتی را حکم اولی تلقی می‌کنند. لذا شرکت در انتخابات اگر مصلحت مسلمین باشد، واجب است. ازجمله مصالح مسلمین، تائید و تحکیم نظام جمهوری اسلامی است که امام می‌فرمود از اوجب واجبات است. اگر ما قبول کردیم که از باب شرکت در انتخابات، یک مصلحت تلقی می‌شود و از نظر مرحوم امام و رهبری، تحکیم نظام جمهوری اسلامی می‌شود، شرکت در انتخابات واجب می‌شود اختصاصی شبکه اجتهاد: فقه انتخابات، زوایا و مسائل مختلفی دارد. یکی از مهم‌ترین مسائل آن، مسؤولیت رأی دهندگان در قبال رأیی است که می‌دهند. …

مسئله تنفیذ حکم ریاست جمهوری بعد از انتخاب مردم، بزرگ‌ترین نماد دخالت ولی‌فقیه در امر انتخابات است. خود مرحوم امام رحمه‌الله نیز به این مسئله تصریح دارد که اگر این تنفیذ نباشد، رئیس‌جمهور، طاغوت خواهد بود. سلیقه نیز حکم می‌کند که اعتبار این انتخابات، بر اساس مبنای انتصاب، با ولی‌فقیه است. اینکه چون مردم رأی داده‌اند پس دیگر طاغوت نمی‌شود، درست نیست. صرف انتخاب مردم، مسئله را حل نمی‌کند. بله در نظام اومانیسم، معیار انتخاب مردم است؛ اما بر مبنای ولایت‌فقیه مرحوم امام، هرگونه انتخاب مردم، نمی‌تواند صحیح باشد. بله اگر ملاک را انتخاب مردم قرار دهیم که همان قول …

برخی تفصیل داده‌اند بین انتخاباتی که جنبه عمومی و بین‌المللی دارد و انتخاباتی که جنبه محلی دارد. در انتخابات عمومی که جنبه بین‌المللی دارد، هرچقدر حضور بیشتر باشد، قدرت جامعه اسلامی بیشتر می‌شود و هرچقدر حضور کمتر باشد، جنبه مقبولیت نظام کمرنگ‌تر خواهد شد. مثلاً در فرض اول، وجوب، وجوب عینی است. آنچه ما به لحاظ فقهی می‌توانیم در مورد آن صحبت کنیم، این است که بر اساس قاعده وجوب تولید قدرت برای جامعه اسلامی، آیا این وجوب، محدوده خاصی دارد یا اینکه هرچقدر بیشتر افزایش پیدا کند، باز هم تکلیف داریم؟ اختصاصی شبکه اجتهاد: با توجه به فرارسیدن ایام …

اگر کسی با خدعه و نیرنگ، مال کسی را ببرد، مصداق کلاه‌برداری است که هم به لحاظ قانونی، جرم است و هم به لحاظ شرعی، حرام است. حال اگر کسی بخواهد از طریق تطمیع، صاحب حق غیرمالی بشود که یکی از آن‌ها می‌تواند مثلاً احراز کرسی نمایندگی در مجلس باشد، این حق هم چون از طریق نیرنگ یا از طریق فریب و تطمیع، تحصیل شده است، طبعاً موجب حق برای طرف نخواهد بود و ممکن است که حتی ممنوع و حرام باشد و اگر در مواردی اگر قانون‌گذاری بشود، ممکن است مصداق جرم هم باشد. اختصاصی شبکه اجتهاد: با نزدیکی …

از گذشته تا الآن می‌توانستید نظام‌های مختلف اسلامی را داشته باشید و امروز اسم آن را جمهوری اسلامی گذاشته‌اید. مثلاً در نظام خلافت دیروزی، بیعت امت را داشتید اما امروز برخی می‌گویند انتخابات همان بیعت مدرن است. البته این مسئله اختلافی است ولی می‌خواهم عرض کنم که اشکالی ندارد که از تجربه بشری استفاده کنید. مثلاً سیستم قضایی را مدرن و متناسب با آنچه امروز و الآن وجود دارد برقرار کنید اما شرایطی که برای قاضی در اسلام وجود دارد، آن شرایط را در قاضی لحاظ می‌کنید. اختصاصی شبکه اجتهاد: از مباحث مهم در حوزه امور سیاسی، بحث نظام سیاسی …

وقتی انقلاب اسلامی ایجاد شد، نظام اسلامی در بسیاری از موارد باید بین مواردی مصلحت اندیشی می کرد. به عبارتی دیگر در تزاحم بین برخی از احکام و در تزاحم بین مصالح مجبور بود که اولویت بندی کند و اهم و مهم کند، به همین خاطر چاره ای جز مصلحت نبود اما چون مصلحت اندیشی از دو جهت مورد نکوهش بود از یک جهت مصلحت به عنوان فرصت طلبی تلقی می شد که مصلحت در قبال حقیقت است یعنی ولو حقیقت نیست اما مصلحت است لذا باب دروغ و باب بسیاری از فجایع به عنوان مصلحت باز می شد و …

اختیاراتی که برای رهبری در قانون اساسی جمهوری اسلامی دیده شد، با اختیاراتی که در قانون اساسی کشورهای مشابه برای بعضی از افراد مثل رئیس‌جمهور یا نخست‌وزیر دیده می‌شود، بعضاً کمتر هم هست. برخی از کلمات، بار معنایی زیادی دارد و ممکن است از کلمه ولی، این‌گونه به ذهن بیاید که ولی فقهی، تمام شئون زندگی را تحت نظر بگیرند و به مردم اجازه نفس کشیدن ندهند. این همان شبهه‌ای است که دشمنان از ابتدا مطرح کرده‌اند و عملاً هم این‌طور نبوده است؛ یعنی افرادی در خبرگان، مجلس و ریاست جمهوری قرار گرفتند و بعداً معلوم شده چه ماهیتی داشتند. …

در اندیشه اسلامی، انسان‌ها مختار آفریده‌شده‌اند. البته این آموزه شیعی و مکتب عدلیه را هم نباید فراموش کرد که انسان‌ها نه مجبور هستند و نه رها: «لا جبر و لا تفویض بل امر بین الامرین». مثلاً من قدرت انتخاب پدر و مادر خود را نداشتم. انتخاب زمان ولادت من، در اختیار من نیست. در جهان، همه‌کاره نیستم. بخشی از خلقت و در درون خلقتم. این موارد در اختیار ما نیست؛ اما در برخی موارد هم اختیارداریم، مثل ‌اینکه در استفاده از مال و حیات و زندگی خود، مختار هستیم. اختصاصی شبکه اجتهاد: همه نظریه های فقهی دولت، باید تکلیف خود …

اینکه بگوییم ایده روشنی برای تسری مردم‌سالاری دینی در ساحات اجتماعی و اقتصادی وجود دارد، حداقل بنده خود را واجد این ایده نمی‌بینم و مطلع هم نیستم که عزیزان دیگری این را به یک شکل نهایی و قابل عرضه‌ای تبدیل کرده باشند. شبکه اجتهاد: بهمن‌ماه ۱۳۴۸ بود که امام خمینی(ره) درس ولایت فقیه خود را در نجف اشرف آغاز کردند. طی ۲۰ روز و در ۱۳ جلسه، اساس طرح ایشان برای نظام سیاسی اسلامی ریخته شد و نهایتا ۹ سال بعد بزرگ‌ترین انقلاب قرن را رقم زد. ریشه طرح نظریه ولایت‌فقیه امام(ره) را باید ابتدا در سال ۱۳۲۳ و کتاب …

شبکه اجتهاد: بهمن‌ماه ۱۳۴۸ بود که امام خمینی(ره) درس ولایت فقیه خود را در نجف اشرف آغاز کردند. طی ۲۰ روز و در ۱۳ جلسه، اساس طرح ایشان برای نظام سیاسی اسلامی ریخته شد و نهایتا ۹ سال بعد بزرگ‌ترین انقلاب قرن را رقم زد. ریشه طرح نظریه ولایت‌فقیه امام(ره) را باید ابتدا در سال ۱۳۲۳ و کتاب کشف ‌الاسرار ایشان جست، هرچند به مرور زمان اندیشه سیاسی امام(ره) از اجمال به تفصیل درآمد و در مباحث پیش‌آمده در سال‌های پایانی دهه ۶۰ به تکامل رسید و مشخصا در سال ۶۸ در اصلاح قانون اساسی جمهوری اسلامی تجلی عینی یافت؛ …

با وجود کارهایی که شده، به مجموعه دغدغه‌های نظام در حوزه امنیت پاسخ کامل و جامع داده نشده است. ما باید به اصطلاح درس رسمی و مستقلی در سطوح عالی تحت عنوان فقه امنیت راه‌اندازی کنیم که در آنجا کارهای متعددی صورت بگیرد و بحث‌های پراکنده فقه امنیت را جمع‌آوری کنیم تا به قواعد اختصاصی فقه امنیت برسیم. شبکه اجتهاد: اتفاقات اخیر حول مواجهه نظامی ایران و آمریکا و مطرح شدن پرسش‌هایی فقهی نسبت به مسائلی چون بازدارندگی و انتقام سبب شد تا دوباره بحث «فقه امنیت» و پرسشی که فقهای اسلامی در این منازعات علمی دارند شدت یابد. به …