حکومت و قانون

فقه، علم اداره اجتماع است؛ نمی‌تواند سیاسی نباشد، این که امام(ره) می‌فرماید: والله اسلام همه‌اش سیاست است؛ چون اسلام یک مکتب اجتماعی است و مکتب اجتماعی نمی‌تواند سیاسی نباشد؛ از این‌رو عالمان دینی ما در طول تاریخ، فهمشان از نسبت دین و سیاست و به طور خاص‌‌تر فهمشان از فقه و سیاست، نسبتاً برابر و یکسان بوده است؛

آیا مدیریت‌ها از جنس ولایت هستند یا خیر؟ اگر از جنس ولایت نباشند، دلیل قاطعی بر منع شرعی ورود زنان به این مدیریت‌ها وجود ندارد. نکته دیگر آنکه، اگر در گزینش‌ها ولایت بودن مدیریت‌ها قطعی شود، باید عدالت مدیران احراز شود که خود از چالش‌های گزینش خواهد بود.

امروز برای مراکز علمی ما و مراکز علمی جهان روشن نیست که نظریه صلح در اسلام دقیقاً چیست؟ یعنی به شکل یک بسته علمی ارائه نشده است. همچنین مشخص نیست که از دیدگاه اسلامی جنگ چگونه تبیین می‌شود؟ ریشه‌های جنگ چیست؟

اختصاصی شبکه اجتهاد: ازنظر حقوقی شرط مجازات کردن افراد این است که دارای مسؤولیت کیفری باشند. از طرف دیگر شرط مسؤولیت کیفری این هست که فرد دارای اهلیت کیفری باشد. یکی از شرایط اهلیت کیفری این هست که فرد دارای قوه تمییز باشد؛ یعنی از توان ادراکی برخوردار باشد که بتواند درک بکند این رفتاری که دارد ازنظر اجتماعی، چگونه رفتاری هست؟

فراتی به خدمات متقابل فقه و انقلاب اسلامی و توفیقات فقه کاربردی و پویا در این سال‌ها اشاره کرد و گفت: به نظرم حوزه، نسبت به فقه‌ سیاسی بعد از انقلاب دچار کم‌کاری شده‌‌است؛ به غیر از کارهای پراکنده‌‌ای که بعضی از طلبه‌‌های پژوهشگر انجام می‌‌دهند، شما درس خارج مستقل، پژوهش‌‌های گسترده‌ فقه سیاسی در فضای حوزه نمی‌بینید یا کم می‌بینید.

سیدباقری به مسؤولیت کارگزاران نظام اسلامی در مقابل مردم و نظام اسلامی اشاره کرد و گفت: یکی از مسائل مهم و کلیدی که در‌اندیشه سیاسی اسلام بر آن تأکید شده است و همواره مورد توجه‌اندیشوران، فقهاء و بزرگان‌اندیشه سیاسی دینی بوده است، بحث از نظارت و پی‌جویی امور و اعمال کارگزاران نظام اسلامی بوده است.

آیت‌الله جعفر سبحانی، طی پیشنهادی خواستار برگزینی رئیس جمهور کشور از طریق نظام پارلمانی شد و تاکید کرد که صاحب نظران بهتر است در این خصوص بررسی واظهارنظر کنند تا اگر هم به دلیل ضیق وقت به این دوره از انتخابات نرسید، در انتخابات بعدی مبنای نظر قرار گیرد.

پژوهشکده امر به معرف و نهی از منکر، با همکاری نشر بهار دلها، شانزدهیمن جلد از مجموعه فقه و زندگی، نوشته سید سیف‌الله نحوی را با عنوان کتاب «احکام انتخابات» منتشر کرده است.

اگر قانون را معتبر دانستیم در موارد تعارض فقه و قانون ـ در غیر موارد حکم ولائی ـ تنها را ه تصحیح عمل به قانون، تمسک به قاعده الزام است؛ زیرا وقتی قانون معتبر شد و مردم هم خود را ملزم به عمل به آن دانستند، در این حالت عمل به قانون ممکن است قابل توجیه باشد؛ هرچند این مبنا قطعی نیست.

از دیدگاه آیت‌الله شهید صدر نظریه مردم سالاری دینی نزدیک به نظام ریاستی و راس آن ولایت فقیه است. خود شهید صدر هم بخاطر اعتقاد به ولایت فقیه دست از مرجعیت خود برداشت و خودش را سرباز امام نامید. رکن دیگر نظام ریاستی رئیس جمهوری است. از نظر شهید صدر رئیس جمهور کاندیدای ولی فقیه است و مردم از بین کاندیدای پیشنهادی ولی فقیه یکنفر را انتخاب می‌کنند.

این کتاب مفهوم نشوز، شرایط، مصادیق، موانع و آثار مدنی، قضائی، و جزائی آن را از منظر فقه و حقوق مورد مطالعه قرار داده است و روش‌های پیشگیری از آن را بررسی می‌نماید.

جدیدترین شماره فصلنامه علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم(ع) به طرح موضوعاتی نظیر عدالت در منظومه اندیشه‌ای امام خمینی، فقه سیاسی و اصالت عدالت در زمامداری و کارکردهای عدالت در حکمرانی اخلاقی از منظر اندیشه سیاسی اسلام پرداخته است.

اختصاصی شبکه اجتهاد: نقش و سهم مذاهب در انتخاب حاکمیت و فرآیندهای سیاسی چیست؟ این مسئله موجب شد مصاحبه‌ای کوتاه با حجت‌الاسلام ‌والمسلمین غلامرضا بهروزی لک، استادیار گروه آموزشی علوم سیاسی در دانشگاه باقرالعلوم(ع)، داشته باشیم. او صاحب پنج کتاب و نزدیک به پنجاه مقاله درزمینه‌ی علوم سیاسی، انقلاب اسلامی و مهدویت است

شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام والمسلمین سید محمود مدنی بجستانی، مدیر جامعه الزهرا(سلام الله علیها) در کتابی با عنوان «احکام مصلحتی در فقه اسلامی» به مرجع تشخیص مصلحت در نظام اسلامی اشاره کرد و بیان داشت: به طور کلی دو نوع حکم مصلحتی داریم:

شبکه اجتهاد: در آستانه انتخابات ریاست جمهوری و باتوجه به درخواست شورای نگهبان برای ارائه نظرات فقهی در خصوص ماده ۱۱۵ قانون اساسی و بحث رجل سیاسی، صبح نو گفتگویی با حجت‌الاسلام و‌المسلمین محمدرضا زیبایی‌نژاد، رییس مرکز تحقیقات زن و خانواده، داشته است.

ممکن است فعالیت اجتماعی یا تصدی هرگونه شغل توسط زن شوهردار برخلاف مصالح کلان خانواده تشخیص داده شود و باعث اختلال در مسؤولیت‌های همسری یا مادری باشد. تشخیص این امر در درجه اول با شوهر و در صورت بروز اختلاف با دادگاه است.

مؤلف تأکید دارد که جوامع اسلامی معاصر نیاز به دو فقه دارند و این دو عبارت است از: فقه مقاومت و فقه حکومتی. فقه مقاومت پاسخ‌گوی پرسش‌هایی مانند: مشروعیت مقاومت مسلحانه و وجوب عینی یا کفایی آن، اقسام مقاومت و تفاوت آن‌ها در مشروعیت و وجوب یا یکی بودن آن‌ها از نظر حکم شرعی و دلیل شرعی آن‌ها از کتاب، سنت، اجماع و عقل و مسائل زیادی از این قبیل است.

اگر فقه سیاسی به معنای فقه نظام اجتماعی مبتنی بر سیاست از فقه حذف شود، فقط برای فردی که دور از مردم به تنهایی زندگی می‌کند کاربرد خواهد داشت. داشتن فهم سیاسی از مهم‌ترین وظایف فقهاست.

اگر فقه سیاسی را «آگاهی از احکام شرعیِ رفتار سیاسی مکلف، اعم از حقیقی و حقوقی، بدانیم» می‌توان به تناسب «نوعِ تعامل شیعیان با حکومت»‌های مختلفی که با عنوان حکومت اسلامی تشکیل شده‌اند، برای فقه سیاسی شیعه ادوار مختلفی را تعریف کرد.

نوبهار حق نقد دولت، حق نقد حاکمیت و حق بر نقد سیاستهای اجتماعی را از مصادیق حق‌های مرتبط با عرصه عمومی و از حق‌های غیر قابل اسقاط عنوان کرد و گفت: این حق در ادبیات دینی ما البته با عنوان امر به معروف و نهی از منکر بیان شده است که ناشی از همان زبان تکلیف گونه دین است.

اگر بودجه از دولت گرفته شود یا دولت و مسؤولان دولتی احاطه و اعمال قدرتی در حوزه داشته باشند به یقین تأثیرات منفی خواهد داشت، حوزه باید از هر باند و جناحی آزاد باشد، این بدان معنا نیست که حوزه وارد سیاست نشود بلکه حوزه باید مخ سیاست باشد اما حوزه نباید دنباله رو احزاب و گروه‌ها باشد.

شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام والمسلمین سیدعلی میرموسوی دانشیار علوم سیاسی دانشگاه مفید و رئیس دانشکده علوم سیاسی این دانشگاه است. یادداشت حاضر که مکتوب سخنرانی ایشان است در دهمین همایش سالانه انجمن علوم سیاسی ایران با موضوع «وضعیت فکر سیاسی در ایران معاصر»، پس از ویرایش نهایی دکترمیرموسوی، برای انتشار در اختیار «مباحثات» قرار گرفت. پسااسلام‌گرایی گذار از برداشت ایدئولوژیک نسبت …

شبکه اجتهاد: در آستانه دوره جدید فعالیت مجمع تشخیص مصلحت نظام، آیت‌الله ابراهیم امینی از علمای برجسته انقلابی و از اعضای سابقه‌دار این مجمع در گفتگو با جمهوری اسلامی ضمن تشریح ویژگی‌ها و عملکرد مجمع، تأکید کرد که جایگاه مجمع تشخیص مصلحت نظام نباید تضعیف شود. متن این مصاحبه چنین است: با توجه به اتمام دوره ششم مجمع تشخیص مصلحت …

استاد حقوق دانشگاه شهید بهشتی مهم‌ترین حق‌های مربوط به حوزه عمومی را «حق بر تعیین سرنوشت» دانست و بیان داشت: دولت- ملت از مفاهیمی است که جوامع گذشته نداشتند یا شکل خیلی ابتدایی آن را داشتند اما امروزه از مفاهیمی است که بر استنباط ما از احکام شرعی تأثیر می‌گذارد. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر نوبهار در سومین …

حکم اعدام برای قاچاقچیان مواد مخدر حذف شد. این مصوبه روز گذشته کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس بود که در صورت تصویب در صحن علنی و تأیید در شورای نگهبان، به منزله تحولی مهم خواهد بود. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام حسن نوروزی، سخنگوی کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس در گفت‌وگو با فارس، با اشاره به جلسه دیروز کمیسیون گفت: …

اسلام با مسئله تنوع دیدگاه‌های سیاسی در دولت اسلامی چگونه برخورد می‌کند؟ آیا صاحبان آرای گوناگون، آزادی طرح نظریات خود را در دولت اسلامی دارند؟ آیا ولی امر آزادی انتخاب و پیروی از اندیشه‌های مختلف در مورد مسائل عمومی را به توده مردم می‌دهد؟ ضوابط اجرایی که در برابر این واقعیت امت را از لغزش محفوظ می‌دارد چیست؟… شبکه اجتهاد: …

عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با بیان اینکه علامه طباطبایی دایره اختیارات حاکم اسلامی را در وضع قوانین متغییر در حیطه احکام مباح دانسته و بیان کرده که حاکم اسلامی می‌تواند حکم مباح را ممنوع یا مقید کند، گفت: ما معتقد هستیم که مبنای اختیارات حاکم اسلامی در وضع قوانین متغییر حتی در حیطه احکام مباح قاعده …

استاد دانشگاه شهید بهشتی به تشریح قاعده فقهی تقدم حق الناس بر حق الله پرداخت و گفت: این قاعده باید در جای جای زندگی فردی و اجتماعی ما ظهور و بروز داشته باشد و در استنباط و استخراج احکام شرعی به آن پایبند باشیم. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر رحیم نوبهار در دومین نشست از سلسله نشستهای علمی …

پژوهش «روایات سیاسی غررالحکم» درصدد است با گزینش روایات عرصه سیاست و حکومت، از کتاب «غررالحکم»، و با دسته بندی و ایجاد نظام منطقی برای این روایات، نظامی از روایات تخصّصی گستره سیاست و حکومت را در راستای اداره مطلوب حکومت اسلامی، به محققان، سیاستمداران، کارگزاران و حاکمان اسلامی ارائه نماید. به گزارش شبکه اجتهاد، پروژه «روایات سیاسی غررالحکم» درصدد …

این کتاب را می‌توان یک اثر نابِ پژوهشی دانست که از طرفی گسترۀ تحقیقی وسیعی دارد که مجموع هرآنچه که می‌تواند به پرسش اصلیِ این تحقیق مربوط شود را بررسی کرده و از سوی دیگر مبتنی بر مبانی اسلامی و وحیانی است. به گزارش شبکه اجتهاد، هنوز هم این سوال وجود دارد که بالاخره آیا دولت وظیفه دارد که مردم …