یادداشت فقهی و اصولی

اختصاصی شبکه اجتهاد: آنچه در پیش‌روی دارید، خلاصۀ‌ای از سخنرانی‌های شهید سید محمدباقر صدر در بحث‌های پس از درس خارج است که در فاصله سال‌های ۱۳۴۴ تا ۱۳۴۸ هجری شمسی ایراد شده و به موضوع وضعیت حوزه و وظایف و آیندۀ آن می‌پردازد. سازماندهی حوزه ؛ ضرورتی اجتناب‌ناپذیر به‌نظر بنده لزومی ندارد از درستی مقولۀ سازماندهی حوزه و ضرورت آن به‌جهت …

اختصاصی شبکه اجتهاد: از قواعد مشهور بین فقها شیعه، قاعده نفی سبیل کافران بر مؤمنان است. خداوند متعال در سوره نساء آیه ۱۴۱ می‌فرماید: لَنْ یَجْعَلَ اللّهُ لِلْکافِرِینَ عَلَى الْمُؤْمِنِینَ سَبِیلاً. آیه شریفه، اخبار به نفی غلبه و سلطه تکوینی کافران بر مؤمنان را بیان نمی‌دارد؛ زیرا اخبار به نفی غلبه و سلطه تکوینی کافران بر مؤمنان، باوجدان وقوع خارجی …

اختصاصی شبکه اجتهاد: نام‌گذاری سال ۹۷ از سوی رهبر انقلاب به نام سال «حمایت از کالای ایرانی» اگرچه در نگاه اول، این‌گونه می‌نماید که یا ربطی به دانش فقه ندارد و یا در نگاه خوش‌بینانه، می‌توان از ظرفیت‌های رویکرد فعلی به فقه برای تئوریزه کردن فقهی این نام‌گذاری در راستای تشویق بیشتر مردم در عمل به این شعار کمک گرفت، …

شبکه اجتهاد: درباره سیره رسول خدا (ص) و تاریخ اسلام، بررسی‌های مختلف و متعددی شده است. یک نمونه جدید از این آثار که با نگاهی مناسب جوانان پرسشگر امروزی تالیف شده مجموعه دو جلدی «تاریخ سیاسی اسلام» تالیف استاد رسول جعفریان است

شبکه اجتهاد: ‌تمدن عبارت از منظومه‌ای از معرفت بشری متکثر و تعین‌یافته‌ای است که در اثر بر قراری نسبتی خاص با هستی پدید می‌آید. جوهره تمدن بر مدنیت آن است. آغاز شکل‌گیری تمدن با بحث از مدنیت است و آغاز فرو‌پاشی تمدن با انحطاط مدنیت است. برای همین است که در نام‌گذاری منظومه بشری (‌تمدن) از میان جمیع مولفه‌های تمدن، …

شبکه اجتهاد: از ۲۳ سال نبوت پیامبر اسلام(صلّی‌الله‌علیه‌واله‌وسلّم)، ۱۳ سال آن در مکه، صرف تبلیغ اسلام شد و ۱۰ سال آن، در مدینه، صرف تشکیل حکومت اسلامی. واضح است که بسیاری از احکام اسلامی (مثل احکام قضایی یا روابط اجتماعی بین مردم در جامعه)، برای اجرایی شدن، نیازمند تشکیل حکومت است و پیامبر(صلّی‌الله‌علیه‌واله‌وسلّم) نیز چنین کردند. طبیعتا زمانی که قوانینی …

مروری بر اندیشه‌های مهدی بازرگان به عنوان بنیانگذار نهضت آزادی، گواه آن است که برداشت‌های گزینشی و سطحی آنها از فقه و آموزه‌های دینی، چگونه زمینه‌های سقوط به دامان اومانیسم و لیبرالیسم التقاطی را برای بخشی از جوانان فراهم کرد. موضوعاتی چون برداشت تحریفی از تبری، برداشت خلاف از رحمانیت خدا و رد اجرای احکام دین، عدم تسلط بر روایات …

شبکه اجتهاد: آیا عید نوروز را می‌توان عیدی دینی تلقی نمود؟ آیا ماهیت این عید، مخالف با دین است؟ آیا می‌توان گفت شارع مقدس در نفی یا اثبات این عید جهت‌گیری خاصی داشته‌اند؟ استاد سید محمد واد شبیری زنجانی جلسه درس خود به تاریخ ۱۵ فروردین ۱۳۹۶ به بررسی این موضوع پرداخته‌ است. در ادامه متن کامل این سخنان تقدیم …

شبکه اجتهاد: علامه مجلسی که نقش مهمی در تبین و باز تعریف مبانی شیعه در جامعه صفوی دارد، در رساله «اختیارات» شرح مختصری در باره منشأ تقویم هجری دارد، تقویمی که علی القاعده با ماه محرم آغاز می‌شود. همان جا می‌گوید، اگرچه «محرم» برای عامه، یعنی اهل سنت، آغاز سال است، اما شیعیان در این باره اعتنایی ندارند، زیرا ماه …

اختصاصی شبکه اجتهاد: یکی از نکات کمتر گفته شده در رابطه با مد و مدگرائی، بیان نظر قرآن کریم در رابطه با تجمل و استفاده از مدهای روز است. در این رابطه، حجت‌الاسلام دکتر علی شریفی، استاد جامعه‌المصطفی قم، در یادداشتی برای اجتهاد، به واکاوی این موضع پرداخته است. قرآن علی‌رغم اینکه «کتاب مبین» و فصیح‌ترین بیان است، به فرموده …

اختصاصی شبکه اجتهاد: به صورت طبیعی، ترویج مد و دنباله‌روی از آن به افزایش مصرف و هزینه می‌انجامد. این امر می‌تواند حاکی از آن باشد که مدگرایی حداقل دو اثر سوء اخلاقی را متوجه انسان می‌سازد. – حرص و فاصله گرفتن از قناعت – دنیا دوستی و دور شدن از زهد روش علمی در اثبات ملازمه میان مدگرایی و این …

اختصاصی شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام‌ والمسلمین علی‌اکبر ترابی شهرضایی، استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم، در این یادداشت پیش‌روی، به بررسی مدگرائی از منظر روایات معصومین (ع) می‌پردازد. مد بر دو نوع است در یک تقسیم کلی می‌توان مد را دو قسم دانست: مد مبتذل، مد غیرمبتذل. مدی که برای ترویج فساد و بی‌بندوباری و مخالفت با شرع و …

اختصاصی شبکه اجتهاد: زندگی اجتماعی آدمی همواره در حال تغییر و تحول است و در هر زمانی، دنیا با رنگی تازه و نو خودنمایی و جلوه‌گری می‌کند و انسان فرزند بالغ و رشید طبیعت با به ‌کارگیری از نعمت عقل و علم با تحولات به وجود آمده برخورد می‌نماید. مد، همان شیوه تازه‌ای است که به وجود آمده و عده‌ای …

اختصاصی شبکه اجتهاد: در رابطه با مد و مدگرائی، نگاشته فقهی خاصی به چشم نمی‌خورد. هر آنچه هست واکاوی مد از منظر دین یا بررسی آسیبها و شیوه‌های طراحی مدهای اسلامی است. در این نوشتار اما مقالاتی که به رابطه بین دین و مدگرائی م‌پردازند را نمایه می‌کنیم. مقالاتی که در این نمایه، بدانها پرداخته می‌شود عبارتند از: بررسی نقش …

شبکه اجتهاد: هدف از این گفتار تعیین نسبت فقه و فن آوری نیست بلکه در بیان راه حل اسلام برای برون شوی از مساله تکنولوژی است. فن آوری، صنعت و تکنیک، خصلت بشری است و همزاد با حیات بشری است؛ و نوعی تشبه به وصف خالقیت و صانعیت باری تعالی است. انسان از آن رو به افزارمندی اقبال کرد که …

شبکه اجتهاد: شاید بشود گفت مهم‌ترین ماحصل مناظره‌ای که مؤسسه فهیم قم درباره «مبانی و محدوده حجاب شرعی» برگزار کرد و در آن، مدعاهای امیرحسین ترکاشوند ـ نویسنده کتاب «حجاب شرعی در عصر پیامبر» ـ با حضور وی طرح و نقد شد، این بود که پروژه ضروری «نواندیشی دینی» بدون شناخت و نقد علمی سنت، راه به ادعاهای روشنفکرانه غیرعلمی …

شبکه اجتهاد: «اسلام از اول، وقتی زاییده شده است، آن روزی که اعلام شد به اینکه حالا دیگر باید قیام کرد در مقابل [طاغوت]، از آن روز برنامه‌اش این بود که بزند و بکشد و کشته بشود برای اصلاح حال جامعه. برای اینکه این دزدها و این خیانتکارها را قطع آیادیشان را بکند، قطع حیاتشان را بکند؛ اینها مضر به …

اختصاصی شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام دکتر سید کاظم سید باقری، استادیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چندی پیش در همایش «حوزه‌ انقلابی، مسئولیت‌های ملی و فراملی» که در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار شد، مقاله خود تحت عنوان «عوامل سیاست‌زدگی در میان حوزویان و راه‌های برون ‌رفت از آن» را ارائه کرد. بخش‌هایی از ارائه ایشان از این مقاله، ازنظر …

اختصاصی شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام دکتر سجاد ایزدهی، مدیر گروه سیاست پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چندی پیش در همایش «حوزه‌ انقلابی، مسئولیت‌های ملی و فراملی» که در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار شد، مقاله خود تحت عنوان «علوم حوزوی در تراز حوزه‌ی انقلابی» را ارائه کرد. بخش‌هایی از ارائه ایشان از این مقاله، ازنظر شما می‌گذرد.  احساس خطر مقام …

اختصاصی شبکه اجتهاد: دکتر رضا عیسی‌نیا، کارشناس ارشد علوم سیاسی و عضو هیئت‌علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، چندی پیش در همایش «حوزه‌ انقلابی، مسئولیت‌های ملی و فراملی» که در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار شد، مقاله خود تحت عنوان «تحلیلی از تداوم انقلابی‌گری حوزه علمیه در بستر جامعه‌شناختی سیاسی» را ارائه کرد. بخش‌هایی از ارائه ایشان از این …

اختصاصی شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام دکتر قاسم ترخان، استاد حوزه و دانشگاه و عضو هیئت‌علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چندی پیش در همایش «حوزه‌ انقلابی، مسئولیت‌های ملی و فراملی» که در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار شد، مقاله خود تحت عنوان «حوزه و علوم انسانی (ضرورت و گام‌های تحول)» را ارائه کرد. بخش‌هایی از ارائه ایشان از این مقاله، …

اختصاصی شبکه اجتهاد: دکتر علیرضا زهیری، کارشناسی ارشد علوم سیاسی و عضو هیئت‌علمی گروه جامعه و سیاست دانشنامه امام خمینی، چندی پیش در همایش «حوزه‌ انقلابی، مسئولیت‌های ملی و فراملی» که در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار شد، مقاله خود تحت عنوان «هویت حوزه‌ای و امر سیاسی» را ارائه کرد. بخش‌هایی از ارائه ایشان از این مقاله، از نظر …

اختصاصی شبکه اجتهاد: چندی پیش در همایش «حوزه‌ انقلابی، مسئولیت‌های ملی و فراملی» که به همت پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار شد، دکتر عبدالوهاب فراتی، دانشیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، مقاله‌ای را با عنوان «قدرت و اختلال در مدنیت سازمان روحانیت» ارائه داد. بخشهایی از سخنان ایشان، از نظر شما می‌گذرد. اقتدار مدنی روحانیت و چالش‌های نوین آن …

شبکه اجتهاد: مدتی است در جامعه ما بحث درباره قانون حجاب مطرح شده، و برخی با عنوان «حجاب اجباری» به مخالفت با «قانون حجاب» به عنوان یکی از قوانین مدنی این کشور می‌پردازند. نمونه‌ای از این مقالات، مقاله جناب آقای علی زمانیان است با عنوان «ایده حجاب اجباری، تاملی منتقدانه در استدلال موافقان و مخالفان حجابِ اجباری». ایشان در این …

اختصاصی شبکه اجتهاد: حوزه علمیه قم به عنوان محور تئوریک و نظریه‌پردازی نظام اسلامی و با توجه به رابطه تنگاتنگ آن با انقلاب اسلامی در ایران یکی از حساس‌ترین زمان‌های خود را می‌گذراند. پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در راستای بیانات رهبری در رابطه با حوزه انقلابی، چندی پیش همایشی را با عنوان «حوزه انقلابی، مسئولیت‌های ملی و فراملی» در …

اختصاصی شبکه اجتهاد: دکتر محمد اسماعیل نباتیان، استادیار دانشکده معارف و اندیشه‌ اسلامی، چندی پیش در همایش «حوزه‌ انقلابی، مسئولیت‌های ملی و فراملی» که در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار شد، مقاله خود تحت عنوان «حوزه‌ی انقلابی و صدور فرهنگ انقلاب اسلامی» را ارائه کرد. بخش‌هایی از ارائه ایشان از این مقاله، از نظر شما می‌گذرد. انقلاب اسلامی ماهیتی …

اختصاصی شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام دکتر محسن مهاجر نیا، عضو هیئت‌علمی گروه سیاست پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چندی پیش در همایش «حوزه‌ انقلابی، مسئولیت‌های ملی و فراملی» که در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار شد، مقاله خود تحت عنوان «آسیب‌شناسی حوزه انقلابی» را ارائه کرد. او تصریح می‌کند انقلابی‌گری، مقول به تشکیک است و مشکلات نظام، ناشی از کم‌کاری …

اختصاصی شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام دکتر علیرضا پیروزمند، استاد حوزه و قائم‌مقام فرهنگستان علوم اسلامی، چندی پیش در همایش «حوزه‌ انقلابی، مسئولیت‌های ملی و فراملی» که در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار شد، مقاله خود تحت عنوان «انقلابی‌گری، هویت‌ساز حوزه و روحانیت» را ارائه کرد. بخش‌هایی از ارائه ایشان از این مقاله، از نظر شما می‌گذرد. مسئله اصلی این است …

اختصاصی شبکه اجتهاد: دکتر محمد جداری عالی، در کرسی ترویجی با عنوان «کارکردهای عدالت در حکمرانی اخلاقی» که روز سه شنبه ۱۵ اسفند ۱۳۹۶، به همت پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه برگزار شد، به بیان بایسته‌های حکمرانی اخلاق مدارانه و نقش عدالت در این نوع حکمرانی پرداخت. گزیده‌ای از سخنان عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه، به قرار زیر است. …

شبکه اجتهاد: این گفتار به مناسبت سالگرد نامه تاریخی امام خمینی (ره) خطاب به علما و طلاب حوزه‌های علمیه در سال ۶۷ ارایه می‌شود. این نامه در همان سال به “منشور روحانیت” شهرت پیدا کرد و بخشی از آن درباره فقه پویا است. مباحثی که خواهد آمد ادامه بحث نظریه “دولت مکلف” است که در کرسی‌های نقد نظریه پردازی طرح …