دیدگاه (گفت‌وگو/یاداشت)

شبکه اجتهاد: هرچند در کتب روائی و رجال، تألیف کتب و رسائل متعددی به ائمه (ع) نسبت داده شده است، مثل کتاب «السنن والقضایا والأحکام» که در رجال نجاشی به امیرالمؤمنین (ع) نسبت داده شده، یا «رساله اهوازیه» امام صادق (ع)، یا رساله‌ای که بنابر گزارش کلینی، امام صادق (‌ع) آن را برای اصحابشان نگاشتند. و ده‌ها نمونه دیگر که مرحوم امین در «اعیان الشیعه» و استاد جلالی در تدوین «السنه» به تفصیل آنها را گزارش کرده‌اند، اما هیچ کدام از این نگاشته‌ها کتابی جامع در فقه نیست. اکنون در پی آنیم تا بفهمیم چرا امامان شیعه (ع) کتابی جامع …

شبکه اجتهاد: به‌کارگیری «افساد» صرفاً اختصاص به فقه هنر ندارد بلکه در سایر ابواب فقهی نیز برای بیان حرمت یا مرجوحیت یک فعل به کار می‌رود؛ اما قطعاً یکی از پرکاربردترین ابواب فقهی برای این دلیل، فقه هنر است. حجت‌الاسلام ‌والمسلمین علی رحمانی، در این یادداشت، تلاش داشته تا ابعاد گوناگون این دلیل کمتر پرداخته شده فقهی را واکاوی کرده و تطبیق آن بر فقه هنر را به بحث بگذارد. به باور این استاد حوزه علمیه مشهد، آنچه پیش از بررسی فقهی این دلیل، لازم به توجه است، بررسی الفاظی نظیر رفع، دفع، قلع و حسم است که غالباً همواره …

شبکه اجتهاد: در اردوگاه صفین، در سپاه امیرالمؤمنین علیه‌السلام چند گسل وجود داشت. گسل نخست، این بود که یاران امیرالمؤمنین علیه‌السلام دو گروه بودند: یک گروهشان عثمان را شهیدی مظلوم و بی‌گناه می‌دانستند و از دشمنان و قاتلانش بیزار بودند و گروه دیگر عثمان را کافری می‌دانستند که به سبب خطاهای خودش کشته شد! گسل دوم نیز این بود که اکثر سپاهیان امیرالمؤمنین علیه‌السلام، نومسلمانان پس از فتوحات یا جوانان تازه به دوران رسیده‌ای بودند که از حدیث غدیر بی‌خبر بوده و شیخین (یا خلفای ثلاث) را جانشینان واقعی رسول الله می‌دانستند (!) و تعداد اندکی از یارانش هم به …

شبکه اجتهاد: گستره و پیچیدگی روزافزون تاثیرات بر فقه به گونه‌ای است که کمتر بتوان به صورت جزمی قوه اجتهاد در سراسر فقه را امر بسیط و واحدی تلقی کرد که با تمرین استنباط در چند باب خاص فقهی به دست می‌آید. از سوی دیگر حفظ انضباط فقهی در سایه این تحولات وسیع نیازمند چارچوب بندی مجدد و دقیقتر و همچنین وسواس در تنقیح یک روش شناسی حجت‌مند است. ۱. جامعه صنعتی: میل سیری ناپذیر انسان مدرنی که بریده از متافیزیک و تنها واجد عقلانیت ابزاری بود (نه عقل قدسی همه جانبه نگر)، او را به تولید مازاد بر مصرف …

شبکه اجتهاد: اقلیت سکولارهای حوزوی در چند سال اخیر تلاش زیادی به راه انداخته‌اند تا مرجعیت دینی نجف را غیر انقلابی و غیر حکومتی و بدور از مداخله‌گری در امر سیاست‌ معرفی کنند. یکی از آنان مرجع عالیقدر آیت‌الله سید علی سیستانی حفظه الله را اینگونه توصیف کرده است: “آیت الله سید علی سیستانی که نه آلوده به اندیشه چپ و هیستری ضد آمریکایی و ضد غربی است و نه تحت تاثیر اسلام تکفیری سید قطب، و شأن حکومتی برای فقها قائل نیست”. اینگونه توصیفات از مرجعیت دینی نجف با انگیزه القای دو قطبی کاذب مرجعیت و ولایت و مقبولیت …

اختصاصی شبکه اجتهاد: پس از شهادت قهرمانانه یحیی السنوار و در راستای تفرقه اندازی‌های فرقه‌ای دشمن برای پیروزی رسانه‌ای، درباره حرکت مقاومت، سرداران مقاومت و شخصیت آن‌ها و حتی نوع شهادت آن‌ها شبهات بسیاری در رسانه‌ها پخش می‌گردد. در این بین اما، گاهی برای همراهی مخاطب شیعه، از منابع روایی به نفع صهیونیسم‌ها بهره برده می‌شود! از جمله این شبهه که جانباختگان جبهه مقاومت در فلسطین، به علت شیعه نبودن، شهید نیستند! تا آنجا که برای اثبات سخن خود حتی از روایتی از وسائل الشیعه نیز استفاده می‌کنند. توضیح اینکه: روایتی را شیخ حر عاملى در وسائل الشیعه، جلد ‏۱۵ …

شبکه اجتهاد: جریان و تحقق دین در جامعه در یک صورت بندی کلی‌ می‌بایست در سه مرتبه «مکتب‌ها، علوم، الگوها» تحقق یابد؛ «مکتب»، ‏محصول تفقه دینی است به نحوی که کلیه معارف کتاب و سنت در یک موضوع خاص استنباط شود و در یک نظام مستند به دین، ‏جمع آوری گردند. مکتب، جامع معارف و احکام «توصیفی، ارزشی و تکلیفی» که به صورت یک نظام، استنباط شده اند؛ به عنوان ‏مثال هستی، انسان، جامعه، تاریخ، اخلاق، معرفت، تعلیم و تربیت، سیاست، اقتصاد، فرهنگ، سلامت از جمله محورهایی است که ‏می بایست مجموعه معارف وحی حول آنها به دست آید. البته …

اختصاصی شبکه اجتهاد: چندی است درباره انتصاب‌های رئیس جمهور محترم کشور حاشیه‌هایی مطرح می‌شود و از سوی برخی اساتید باسابقه حوزه علمیه تذکرهایی به گوش می‌رسد. با توجه به تعهد دینی و شهرت رئیس دولت چهاردهم به استفاده از معارف نهج البلاغه، روشن است که حکم شرعی و تقیدات دینی برای ایشان مهم است. حال که روند نصب و انتصابات دولتی سرعت گرفته، تذکری فقهی در این باب لازم به نظر می‌رسد. یکی از قواعد مهم فقهی که کمتر بدان توجه می‌شود، قاعده تسبیب است. «تسبیب» در لغت به معنای «ایجاد سبب» است. «سبب» نیز در کتاب‌های لغت به معنای …

شبکه اجتهاد: «بر اساس احکام دفاعی اسلام، قانون اساسی جمهوری اسلامی و قوانین بین‌الملل، کار درخشان نیرو‌های مسلح ایران در مجازات رژیم خون‌آشام صهیونیستی کاملاً قانونی و مشروع بود» این بخشی از بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در نماز جمعه این هفته تهران بود که در بخش اول خطبه‌های نماز  ایراد کردند. فقه و حقوق بین‌الملل این تصریح را همه جانبه تأیید می‌کند. اقدام درخشان نیرو‌های مسلح ایران که به نام عملیات وعده صادق ۲ از آن یاد می‌شود، اقدامی جهت پاسخ به جنایت رژیم صهیونیستی در به شهادت رساندن اسماعیل هنیه، سیدحسن نصرالله و سردار عباس نیلفروشان با موشکباران …

اختصاصی شبکه اجتهاد: انتقام موشکی ایران از مداخلات امنیتی و نظامی اسرائیل، که به فرمایش مقام معظم رهبری در نماز جمعه «دفاع مشروع و قانونی و عقلی بود»، حواشی داشت. از جمله بحث چرایی نزدن مناطق مسکونی فلسطین اشغالی در حمله جمهوری اسلامی ایران است. بسیاری حمله موشکی ایران را یک حرکت نظامی اخلاقی دانستند که به رغم اینکه می‌توانست مناطق غیر نظامی را بزند، در این حمله موشکی و حمله پیشین، مناطق نظامی را هدف خود قرار داد. اما برخی برپایه آیه ۱۹۴ سوره بقره، این حق را برای ایران قائل شدند که به مناطق نظامی در یک حرکت …

اختصاصی شبکه اجتهاد: فقه شیعه تاکنون یک نقطه عطف عظیم ولی مغفول را پشت سر گذاشته است. زمانی فقه شیعه به‌صورت روایات مکتوب و بعضا شفاهی بود که در عصر تدوین حدیث بصورت کتب روایی اولیه درآمد؛ لکن هنوز فقهی تدوین نشده بود. گفته می‌شود آن نقطه‌ی عطف مهم توسط ابوالصلاح حلبی (متوفی ۴۴۷) در کتاب الکافی فی الفقه، مطرح و پس از او بدست شیخ طوسی بالغ شد. در این نقطه‌ی باشکوهِ تاریخ، فقه بصورت کتابی از «کتاب الطهاره تا کتاب الدیات» مدون شد. عظمت این کار زمانی نمایان می‌شود که می‌بینیم این چارچوب، با وجود آمد و رفت …

شبکه اجتهاد: ولی فقیه، حضرت آیت الله خامنه ای حفظه‌الله درباره جنایات ددمنشانه رژیم صهیونیستی در جنوب بیروت پیام مهمی صادر فرمودند که در بردارنده حکم ولایی است: «بر همه‌ی مسلمانان فرض است که با امکانات خود در کنار مردم لبنان و حزب‌الله سرافراز بایستند و در رویارویی با رژیم غاصب و ظالم و خبیث آن را یاری کنند». (بیانات ولی فقیه: ۷ مهر ۱۴۰۳) کاربست واژه «فرض» در ادبیات فقهی علمای اعلام و مراجع دین صدور فتوای جهاد است. لذا تردیدی در اینکه ولی فقیه جهاد با دشمن صهیونیستی را بر مسلمانان واجب دانسته است، باقی نمی‌ماند. اگر اختلافی …

شبکه اجتهاد: امروز یکم مهرماه ۱۴۰۳ روز نخست درس فقه و اصول جناب استاد آقا سیدمجتبی بود. ایشان بعد از ذکر مقدمات و نکات اخلاقی و توصیه‌های طلبگی، رسما اعلان کردند که درس‌شان تعطیل است. دلیل تعطیلی را هم مسئله‌ای بین خود و خداوند متعال و ائمه اطهار علیهم‌السلام بیان کردند و از قبل نسبت به هر نوع شائبه سیاسی و امنیتی و… دفع دخل مقدر کردند. امروز اغلب آن ۷۲۰نفر که بطور برخط در درس حضور داشتند و البته شاگردانی که به هر دلیل روز نخست را حضور نداشتند، دچار نوعی حیرت و شوک شدند! همه راز تعطیلی درس …

شبکه اجتهاد: تبویب کنونی فقه، ترتیب دقیق و کارآمدی است، و استمرار همین شیوه چه در دروس خارج حوزه و چه درتألیف، بسیار لازم و مفید است. اگر چه ادامهٔ این روش منافات با اتخاذ شیوه‌های دیگر در کنار همان روش سنتی ندارد. چنانکه به عنوان نمونه فقیه بزرگوار یحیی بن سعید حلی کتاب «نزهه الناظر فی الجمع بین الأشباه و النظائر» را نگاشته است و نیز در این زمینه می‌توان به کتاب‌هایی که به قواعد فقهی پرداخته‌اند،‌ اشاره داشت. آنچه به نام فقه مضاف نامیده می‌شود: اولا: حاصل تتبع مسئله محور در سراسر فقه است. ثانیا: نتیجهٔ استکشاف و …

شبکه اجتهاد: طبق یک قاعده‌ی کلی فعالیت در عرصه وحدت اسلامی همواره اتهام عدول از اندیشه‌ی مذهبی را در پی داشته است؛ زیرا ذائقه‌ی طرفداران مذهب بیشتر تمایل به مخاصمه و جدال و ابراز تمایز با مخالفان مذهبی دارد تا گفتگو و صلح و هم‌گرایی با آنها. از این رو با تندروی‌های درون مذهب مُدارا می‌کنند و آن را به پای حمایت از مذهب می‌گذارند، ولی به تقریب‌ و اتحادگرایی نظر سوء دارند و آن را عامل تضعیف مذهب می‌دانند. اما چند سالی است که این اتهام‌ها از ناحیه کسانی به فعالان عرصه وحدت اسلامی زده می‌شود که خود را …

شبکه اجتهاد: آنچه که روشن است در حوزه درسی حضرت امام جعفر صادق (علیه السلام) علاوه بر اصحاب خاص و شیعیان از شخصیت‌های غیر شیعه زیادی با گرایش‌های مختلف دینی و مذهبی در رشته‌های گوناگون حضور داشتند و با آن حضرت و اصحابش ارتباط علمی و حدیثی بر قرار می‌کردند. در این میان علاوه بر پیشوایان مذاهب اربعه، جمعی از بزرگان اهل سنّت که بعضی شخصیت‌های فقهی، حدیثی و کلامی به شمار می‌آمدند، که در سلسله سند احادیث قرار دارند و از طُرُق خود از امام صادق علیه‌السلام روایت کردند که اسامی همه در منابع موجود است. چنان که این …

شبکه اجتهاد: سال تحصیلی حوزه‌های علمیه به لطف الهی از هفته پیش رسما آغاز شد و این در حالی است که تاحدودی فضای سرد بر حوزه‌ها سایه افکنده است که حداقل ناشی از دو عامل ذیل است: یک؛ از دوران پر آسیب کرونا و پاشیدگی نظام متعارف درس و بحث و انتقال آن به فضای مجازی، از حضور فیزیکی طلاب و فاضلان در فضای درس و بحث کاسته شده است.  این امر مورد اذعان بسیاری از اساتید است. کرونا افزون بر آسیب گذشته، به خاطر صدمه جدی که به درآمد عموم حوزویان زد و مجالی برای تامین معاش آنان از …

شبکه اجتهاد: یکی از برنامه‌های خوب و ضروری سال‌های اخیر حوزه‌های علمیه ورود به عناوین و مسائل معاصر فقه می‌باشد که به آن عنوان «فقه معاصر» اطلاق می‌شود، هرچند خود عنوان فقه معاصر نیز با توجه به عناوین مستحدثه فقهی نیز امری صحیح و بجا می‌باشد. ورود به عناوین جدید فقهی و بالطبع آشنایی با مسائل آن که معمولا مورد ابتلای مکلفین است و پاسخ به آنها هم رسالت حوزه‌های علمیه و هم مورد درخواست عموم مردم می‌باشد، افق روشنی را برای فقه و کارکرد آن در ساحت‌های مختلف فردی و اجتماعی ایجاد کرده؛ در پیشینه‌شناسی این امر مشهود است …

شبکه اجتهاد: نگاهی به عناوین برخی از دروس خارج فقه حوزه علمیه قم در سال جاری، نه تنها حیات علمی و پویایی آن را نشان می‌دهد، بلکه نشانه‌هایی از پیشتازی و مرزبانی علمی آن را هم نمایان می‌سازد: ۱. فقه اجتماعی ۲. فقه احیای حقوق عامه ۳. فقه اخلاق ۴. فقه اداره ۵. فقه امنیت ۶. فقه بورس و بازارهای مالی ۷. فقه بیمه ۸. فقه پزشکی ۹. فقه پول ۱۰. فقه پولشویی ۱۱. فقه تربیت ۱۲. فقه جمعیت ۱۳. فقه حریم خصوصی ۱۴. فقه حقوق بشر ۱۵. فقه حکمرانی ۱۶. فقه حکومت ۱۷. فقه خانواده ۱۸. فقه رسانه ۱۹. …

شبکه اجتهاد: آیت‌الله سید فاضل میلانی یکی از شخصیت‌های اسلام و عالمی بود که در میان مردم از جایگاه والایی برخوردار بوده‌ و از اندک عالمان و شخصیت‌های حوزوی بود که حوزه و دانشگاه را از چندین دهه پیش پیوند داده و تلاش‌ چشمگیری در این راستا از خود نشان داد. آیت‌الله دکتر سید فاضل حسینی میلانی، رئیس کالج بین‌المللی مطالعات اسلامی، استاد حقوق و فلسفه اسلامی در کالج اسلامی لندن بود . او متولد ۱۳۲۳ شمسی در شهر کربلا بود و علوم اسلامی را زیر نظر پدربزرگش آیت‌الله ‌العظمی سید محمدهادی میلانی و آیت‌الله ‌العظمی سید ابوالقاسم خویی در …

شبکه اجتهاد: اربعین جزء مهم حماسه حسینی و مکمل آرمان و ارزشهای این مکتب است از این رو نباید اربعین را گسسته و بریده از قیام عاشوراء و عاشورا را نباید بریده از بعثت نبوی،‌ غدیر و قرآن تفسیر نمود. آری، اربعین فقط بازگشت و مرور ساده و تاریخی یک عدد نیست، بلکه فراخوانی است بر بازخوانی حماسه عاشوراء و زنده نگه داشتن پیام آن در امتداد تاریخ، تا خفتگان در خوابِ غفلت و جهالت مقدس را از غلتیدن در آغوش جُور و طاغوت و فرو رفتن در حیرت و سرگردانی بیدار سازد و اهالی اربعین، همنوای با حسین بن …

اختصاصی شبکه اجتهاد: در روایاتی که در باب زیارت سیدالشهدا علیه‌السلام رسیده است، با عباراتی مواجه می‌شویم که صراحتا وجوب را می‌رساند و در روایات عدیده‌ی دیگری هم فضائل و ثواب‌‌هایی برای زائر ایشان بیان شده است. در پاره‌ای از روایات هم کسانی را که به زیارت آن بزرگوار نمی‌روند را توبیخ می‌کنند و حتی روایاتی در دست هست که فرموده‌اند هر چند وقت باید به زیارت مشرف شد. در این بحث از میان فقها کسی قائل به وجوب عینی نشده است و لکن هستند که قائل به وجوب کفایی باشند و مشهور قائل به استحباب مؤکد هستند. عمده دلیلی …

اختصاصی شبکه اجتهاد: از ویژگی‌های مبانی فکری حضرت ‌آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای و نظام اندیشه او، می‌توان به محوریت قرآن و معارف وحی اشاره کرد؛ کاربست دقیق و عالمانه آیات قرآن و تفسیر حکیمانه آنها در خلال مباحث گسترده‌ای که در طول حیات علمی ایشان ظهور و بروز پیدا کرده، حکایت از انس و  اشراف ایشان بر معارف قرآنی دارد. شاید بتوان گفت: بنیان نظام فکری ‌آیت‌الله خامنه‌ای، بیش از همه بر معارف قرآن استوار گردیده است؛ از این رو افکار و اندیشه‌های ایشان در تحلیل و تصمیم گیری نسبت به عرصه‌های مختلف اجتماعی و سیاسی کاملاً صبغه قرآنی دارد و …

شبکه اجتهاد: تنفیذ مانند برخی مفاهیم دیگر از حقوق خصوصی و فقه معاملات (مانند تنفیذ معاملات فضولی) به حوزه حقوق عمومی وارد شده است. در لسان فقهی – آن‌چنان‌که در کتاب فرهنگ فقه آمده است – تنفیذ به معنای اعتباربخشی عمل حقوقىِ قابل ابطال آمده است. (۱) و بر همین مبنا و در تراث فقهی، مفهوم تنفیذ، نفوذ بخشیدن به تصمیمات و اقدامات یک شخص است. هرچند در قانون اساسی واژه تنفیذ نیامده و از واژه امضا در بند ۹ اصل ۱۱۰ استفاده شده(۲) ولی در ماده اول قانون انتخابات ریاست‌جمهوری واژه تنفیذ آمده است. (۳) اگر واژه تنفیذ در …

اختصاصی شبکه اجتهاد: تورم چنان بلای اقتصادسوزی و وطن‌سوزی است که به واقع باید ام الخبائث نظام اقتصادی نامیدش. یکی از فروع این شجره خبیثه که ریشه در سیاست‌های دولت و نظام بانکی دارد، کمرنگ شدن قرض‌الحسنه است، چرا که قرض‌دهنده علاوه بر چشم‌پوشی از مصرف حال خود، باید زیان کاهش ارزش پول را هم متحمل شود. این دشواره، بسیاری از هموطنان را به سمت راه‌اندازی صندوق‌های محلی قرض‌الحسنه طلا یا بر مبنای طلا سوق داده است. در این میان مسائل شرعی خاصی نیز رخ می‌نماید که ذیلاً به یکی از آنها اشاره شده و پاسخ مطروحه مورد نقد و …

شبکه اجتهاد: متوقف‌کردنِ عاشورا در سال ۶۱هجری و دفنِ کربلا در کربلا هم عده‌ای از انقلابیان را برآشفته است! و باز دعوا و برچسبِ «افراطی‌ها / هیئت سکولار» و غیره رونق گرفته است! ادعا: نه کسی با اهل‌بیت علیهم‌السلام قابل مقایسه است (لا یُقاس بآل محمد(ص) من هذه الأمّه أحد)۱ و نه هیچ‌روزی -حتی شهادت ائمهٔ اطهار- در عظمت مصیبت، روزِ حسین علیه‌السلام می‌شود (لا یوم کیوم الحسین)۲؛ لکن غزه، کرب‌و‌بلای حسین(ع) را ارث برده است! آیا مقایسه‌ناپذیریِ کسی با امیرالمؤمنین علیه‌السلام مجوّز است که حکومت و حکمرانی‌ای غیرعلوی اختیار کند؟! اینکه عظمت مصیبت هیچکس به «رتبه»ی مصائب حسین(ع) نمی‌رسد، …

شبکه اجتهاد: فقها اصول «فقه عزاداری» را با تأکید بر پیام اصلی عاشورا و ضرورت ترویج معارف دینی در عزاداری پایه‌ریزی کرده‌اند، آیا بی‌حجابی به عنوان نفی یک ضروری دین از جمله این اعمال غلط و انحرافی محسوب نمی‌شود؟ مقاله «نگاهی متفاوت به عزاداری دختران بی‌حجاب زنجیرزن؛ فرصتی در دل یک تهدید» توسط کاظم راغبی، به بررسی حضور دختران بدون حجاب در مراسم عزاداری محرم می‌پردازد و آن را از منظری جامعه‌شناسانه تحلیل می‌کند. نکات اصلی مقاله را می‌توان در موارد ذیل احصا کرد: مردمی بودن: مناسک محرم، برخلاف سایر مناسک مذهبی، ماهیتی مردمی دارد و توسط روحانیت به طور …

ا‌ختصاصی شبکه اجتهاد: در قرآن کریم از گروهی یاد می‌شود که به دلیل عدم استحکام در باورها، نسبت به اصول و مبانی دینی در تردید و شک قرار دارند. از این رو رفتارهای دوگانه آنها باعث ضعف قوای دفاعی و اتحاد در جامعه اسلامی است. مروری بر ویژگی‌های این افراد از دیدگاه قرآن در آستانه انتخاب هیئت دولت، می‌تواند باعث شناخت و عدم قرار گرفتن چنین افرادی در مراکز تصمیم‌گیری توسط دولت محترم و شورای راهبردی و مجلس شورای اسلامی باشد. در نتیجه به دور از هیاهوهای سیاسی و هر گونه بر چسب‌زنی و اشاره به فردی خاص، موجب همیاری …

اختصاصی شبکه اجتهاد: یکی از شهرهایی که در تاریخ تمدن شیعی می‌درخشد شهر تاریخی حلب است. هر چند امروزه جمعیت شیعه در این شهر بسیار اندک، ولی در گذشته یکی از شهرهای پرجمعیت شیعه نشین بوده است و در طی قرون اولیه اسلام شاهد علمای فراوانی از آن منطقه بوده‌ایم که دو تن از بزرگان شیعی یعنی ابوالصلاح حلبی و ابن زهره حلبی از آن دیار می‌باشند. ابن زهره منتسب به خانواده‌ای از اهل علم نیز می‌باشد که خود نشان دهنده‌ی رونق بازار علم در آن دیار بوده است. متاسفانه در قرون میانه اتفاقات تلخی به وجود می‌آید که تا …

شبکه اجتهاد: دو کلیپ ارسال شده از حضرات آقایان اساتید جناب «مسعود عالی» و جناب «ناصر نقویان» را گوش دادم. یکی حکومت چندساله امیرالمؤمنین را ولایی نمی‌دانست و دیگری بر او نقد زد که اصلاً مأموریت تشکیل حکومت در دستور کار حضرت امیر(ع) نبوده تا ولایی باشد یا نباشد. وجه مشترک دو دیدگاه دغدغه «حکومت» است. یکی درد حکومت ولایی با نصب مستقیم خدای‌ تعالی را دارد. دیگری خدای متعال را از نصب حکومت دینی خلع کرده و اختیار حکومت را به عقل واگذار کرده است. پیشاپیش از تیزی عنوان این یادداشت عذرخواهم و حتماً دنبال این نیستم که عَلَم …