اجتهاد و اصول فقه

آیا میان امام خمینی و امام موسی صدر اختلافاتی وجود داشت؟

آیا میان امام خمینی و امام موسی صدر اختلافاتی وجود داشت؟

محتشمی‌پور، از شاگردان و همراهان امام خمینی (ره) در گفت‌وگویی وجود هرگونه اختلاف میان امام خمینی و امام موسی صدر به خصوص در ماجرای معرفی مرجعیت اعلم در لبنان را رد کرد. به گزارش شبکه اجتهاد به نقل از مؤسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر، حجت‌الاسلام و المسلمین سید علی اکبر محتشمی‌پور از شخصیت‌های شناخته شده‌ای است که دوران طولانی …

Read More »

روشنفکران بیمار می‌خواهند فقه را عرفی کنند/ سکولاریسم تبیین‌های غیردینی را به جای تبیین‌های دینی می‌نشاند/ فقه سکولار، محصول داده‌های وحیانی نیست

روشنفکران بیمار می‌خواهند فقه را عرفی کنند/ سکولاریسم تبیین‌های غیردینی را به جای تبیین‌های دینی می‌نشاند/ فقه سکولار، محصول داده‌های وحیانی نیست

برنامه زاویه در آخرین قسمت خود با حضور حجت‌الاسلام علیرضا پیروزمند قائم مقام فرهنگستان علوم اسلامی و حجت‌الاسلام مهراب صادق نیا عضو هیأت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب با موضوع «امکان سنجی فقه سکولار» از شبکه چهارم سیما پخش شد. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام پیروزمند در ابتدای این برنامه گفت: حوزه‌های علمیه، میراث‌دار یک سرمایه غنی و باصلابتی هستند …

Read More »

حوزه از انتقاد استقبال می‌کند، اما اجازه طرح اتهاماتی مانند «سکولاریسم» را نخواهد داد

کارنامه چهل ساله مسئولین نشان از عدم استیفای حقوق مردم است/ نهادهای مدنی ساختگی، نهادهای مدنی مردمی را دلسرد کرده است

استاد حوزه علمیه قم با انتقاد از اتهام به حوزه علمیه گفت: نقد به هر صورتی که باشد، حتی از یک فرد غیر حوزوی، قابل قبول است؛ هیچ اشکالی ندارد و در گذشته هم بود. اما گاهی اوقات به عنوان نقد هست ولی انگیزه دیگری پشت آن وجود دارد. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین مرتضی جوادی آملی، در خصوص …

Read More »

اگر در این زمان محقق حلی بود، «ساختار جدید فقه» را ارائه می‌کرد/ با بهره از میراث فقهی «نظام اجتماعی» ساخته و تدوین شود

فقها برای اجرایی کردن نظریات فقهی، ساختار ارایه دهند/ سه‌گانه حکم شرعی، راهبرد و ساختار

ما نباید به ساختار تصلب داشته باشیم. با توجه به مسائلی که مبتلا‌به جامعه است، فقه باید ساختارمند شود. امروزه علوم انسانی در جامعه ما رشد کرده، پس باید فقه اقتصاد، فقه تربیت، فقه سیاست، فقه امنیت، فقه دفاع و … را داشته باشیم و با همین میراث فقهی هم باید یک نظام اجتماعی ساخته و تدوین شود. اختصاصی شبکه اجتهاد: …

Read More »

مکاتب فقهی و اصولی از دید یوزف شاخت/ محمدصادقیان

مکاتب فقهی و علم اصول از دید یوزف شاخت/ محمدصادقیان

اختصاصی شبکه اجتهاد: همچنان که در دوران عباسیان اولیه مکاتب فقهی که مهم‌ترین دلیل جدایی‌شان جغرافیا بود از مکتب به سمت دیدگاه‌های شخصی افراد سوق یافت، در هر منطقه‌ای نیز این دیدگاه‌های متعدد شخصی به برتری یک دیدگاه کشیده شد و مجتهدانی که تا پیش از این خود را صاحب دیدگاه و نظر شخصی در باب مسائل فقهی‌ می‌دانستند ترجیح …

Read More »

اسلامی: اینکه تمام آیات قرآن قابلیت بهره‌گیری فقهی دارد، ریشه و اساس محکمی ندارد/ شهریاری: هیچگاه فقهای ما به فقه، اخلاقی نگاه نکرده‌اند/ غفوری: قرآن‌محوری در فقه ریشه حل بسیاری از چالش‌های فقهی معاصر است/ فقه و اخلاق را از هم جدا بدانیم درست نیست

اسلامی: اینکه تمام آیات قرآن قابلیت بهره‌گیری فقهی دارد، ریشه و اساس محکمی ندارد/ شهریاری: هیچگاه فقهای ما به فقه، اخلاقی نگاه نکرده‌اند/ غفوری: قرآن‌محوری در فقه ریشه حل بسیاری از چالش‌های فقهی معاصر است/ فقه و اخلاق را از هم جدا بدانیم درست نیست

رضا اسلامی گفت: اینکه برخی معتقد هستند که تمام آیات قرآن قابلیت بهره‌گیری فقهی دارد ریشه و اساس محکمی ندارد و هیچ مقاله و کتابی هم در این زمینه نوشته نشده است و اگر کسانی که مدعی هستند فارغ از شعار آن را بنویسند در این صورت می‌توانیم در این زمینه بحث کنیم. اما خالد غفوری با تاکید بر قرآن‌محوری …

Read More »

مسئولان حوزه توجه ویژه‌ای برای صدور مجوز رشته‌های «فقه نظام ساز» داشته باشند

پذیرش طلبه در رشته فقه تخصصی نظام ساز

همتی گفت: مدعی هستیم دین توان مدیریت اداره جامعه را در همه شئون سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و… دارد و این تعبیر امام خمینی فرمودند «فقه؛ فلسفه عملی حکومت در ابعاد مختلف سیاسی و اجتماعی و فرهنگی است» موید همین امر است. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام حیدر همتی، با تشریح اهداف شورای علمی فقه تخصصی نظام ساز، اظهار داشت: نظام …

Read More »

توسعه اجتهاد تخصصی جلوی سکولاریسم را سد می‌کند

توسعه اجتهاد تخصصی جلوی سکولاریسم را سد می‌کند

استاد سطح خارج و عالی حوزه علمیه با بیان اینکه حوزه علمیه باید به سمت اجتهاد تخصصی و مبتنی بر علوم انسانی ـ اسلامی پیش برود تاکید کرد: اجتهاد تخصصی؛ سد راه سکولاریسم است و از طرفی امروز عمر یک فقیه به پرداختن به همه مسائل فقهی نمی‌رسد، بنابراین تخصصی شدن از ضرورت و اهمیت بیشتری برخوردار می‌شود. به گزارش …

Read More »

میزگرد «چالش‌های فقه در دنیای معاصر»، با حضور ایازی، الهی‌خراسانی و حکمت‌نیا

اختصاصی شبکه اجتهاد: اختتامیه مدرسه هفتم «مشق اجتهاد»، پنجشنبه ۱۵ شهریورماه، با حضور فقه‌پژوهان در مرکز تخصصی آخوند خراسانی دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی و با سخنرانی حجت‌الاسلام والمسلمین سید محمدعلی ایازی (قرآن پژوه و عضو هیئت‌ علمی دانشگاه علوم و تحقیقات)، حجت‌الاسلام والمسلمین مجتبی الهی خراسانی (استاد حوزه علمیه مشهد و رئیس میز توسعه و توانمندسازی علوم اسلامی دفتر …

Read More »

پژوهش فقهی غیر از تقریرات درس خارج است/ چندین سال تدریس درس خارج، کسی را نظریه‌پرداز نمی‌کند!

پژوهش فقهی غیر از تقریرات درس خارج است/ چندین سال تدریس درس خارج، کسی را نظریه‌پرداز نمی‌کند!

نظریه فقهی، نگرشی جدید است که فروعات فقهی مختلفی را در پی دارد لکن قول و نظر، یک مسئله را پوشش می‌دهد بدین معنا که گرچه دانش را حفظ می‌کند اما قلمرو دانش را افزایش نداده و آن را جلو نمی‌برد. به گزارش خبرنگار اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین مححمدعلی خادمی کوشا، مدیر گروه «دانش‌های وابسته به فقه»، در پژوهشکده فقه و …

Read More »

عدم حکومت زن در اسلام، نتیجه نبود ضابطه در الغاء خصوصیت‌/ اشتباهی که موجب حرمت گوشت الاغ شد!

عدم حکومت زن در اسلام، نتیجه نبود ضابطه در الغاء خصوصیت‌/ اشتباهی که موجب حرمت گوشت الاغ شد!

مدرسه هشتم «مشق اجتهاد» با حضور طلاب در مدرسه تخصصی فقه امام خمینی (ره)، با ارائه درس «روش استناد دهی به سنت» توسط حجت‌الاسلام والمسلمین سید ضیاء مرتضوی دنبال شد. به گزارش شبکه اجتهاد، استاد خارج فقه حوزه علمیه قم با بیان اینکه باید سنت به‌عنوان منبع اصلی فقه مورد توجه قرار گیرد، گفت: ترجمه تحت‌اللفظی سنت، ترجمه کامل نیست؛ …

Read More »

تضعیف مرجعیت، مجموعه‌ی تشیع را تضعیف می‌کند/ بیوت و اصحاب مراجع باید به اصل انتقاد توجه کنند و نه زبان بیان آن

تضعیف مرجعیت، مجموعه‌ی تشیع را تضعیف می‌کند/ بیوت و اصحاب مراجع باید به اصل انتقاد توجه کنند و نه زبان بیان آن

مدیر حوزه‌های علمیه خواهران با تأکید بر این که بیوت و اصحاب مراجع باید به اصل انتقاد توجه کنند و نه زبان بیان آن، گفت: لازم نیست حواشی مطلب که در زمان بد یا با ادبیات بدی گفته شده است، موجب بی‌توجهی به اصل پیشنهاد، انتقاد و نقصی شود که بر چهره مشعشع حوزهای علمیه دیده شده است و موضوع …

Read More »

فقه حکومتی می‌تواند روش‌شناسی اجتهاد را پوشش دهد

فقه حکومتی می‌تواند روش‌شناسی اجتهاد را پوشش دهد

حجت‌الاسلام نعیمیان استعدادیابی و علاقه سنجی طلاب را امری مهم دانست و بر ضرورت توجه طلاب به رویکردهای مختلف فقه از جمله فقه حکومتی تأکید کرد. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام ذبیح الله نعیمیان در گفت‌وگویی با اشاره به آغاز سال تحصیلی حوزه‌های علمیه به بیان مهمترین ارکان نشاط و رونق علمی در حوزه پرداخت و عنوان کرد: هر کاری …

Read More »

زمان و مکان در خدمت شرع/ راوی دین

پیام آیت‌الله سبحانی به مناسبت لیالی قدر

شبکه اجتهاد: بحث از تأثیر زمان و مکان در استنباط احکام دینی همواره مورد کاوش و پرسش بوده است. برخی از روشنفکران، عنصر زمان و مکان را چنان برجسته می‌بینند که کمتر آموزه‌ای از متون کهن دینی را می‌توان در دنیای جدید به کار بست. آیت‌الله جعفر سبحانی از جمله مراجعی است که در آرای خود کوشیده اقتضائات دنیای جدید …

Read More »

ضرورت نقش فعال و منسجم نخبگان در تحول حوزه علمیه کهن خراسان/ سیدمحمدباقر حسینی

ضرورت نقش فعال و منسجم نخبگان در تحول حوزه علمیه کهن خراسان/ سیدمحمدباقر حسینی

اختصاصی شبکه اجتهاد: ضرورت تحول حوزه در شؤون مختلف قابل انکار نیست و به مضمون فرمایش مقام معظم رهبری اگر تحول صورت نگیرد خواهیم مرد یا دست‌کم منزوی خواهیم شد. نهادهای مدیریتی حوزه در واقع  زمینه‌ساز و بسترساز این امر مهم بوده و تصمیم‌سازی و ایجاد بستری متناسب و به‌روز در جهت تحول معقول از درون حوزه با همراهی شخصیت‌های …

Read More »

بررسی جریان‌های علم رجال و اعتبارسنجی روایات در دوره معاصر

بررسی جریان‌های علم رجال و اعتبارسنجی روایات در دوره معاصر

استاد دانشگاه علوم حدیث به تبیین جریان‌های معاصر علم رجال پرداخت و ضمن تقسیم مبانی علم عالمان شیعه به ۴ دسته قرائنی، سندی، فهرستی و شکاکان هر یک را به تفصیل مورد بحث و بررسی قرار داد. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی غلامعلی، در نشست رجال پژوهی با موضوع شناخت جریان‌های معاصر علم رجال که به همت گروه …

Read More »

برگزاری درس «الفائق فی الاصول» در سال تحصیلی جدید

کتاب جدید درسی «الفائق فی الاصول» امسال به صورت آزمایشی جزء برنامه درسی رسمی حوزه قرار گرفته است و طلاب پایه نهم و دهم حوزه‌‌ می‌توانند درس الفائق را در سامانه آموزش انتخاب و ثبت نام کنند. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام و المسلمین رستم نژاد،‌ در مورد کتاب و درس جدید “الفائق فی الاصول” به سایت حوزه گفت: مجموعه …

Read More »

عدالت ترجمان فقهی مناسب خودش را پیدا نکرده است/ حوزه نمی‌تواند خود را کنار بکشد و باید ضرورتاً متحول شود/ پیشنهادات تحول‌خواهان حوزه خام است/ مدعیان بیشتر به آشفتگی دامن می‌زنند

عدالت ترجمان فقهی مناسب خودش را پیدا نکرده است/ حوزه نمی‌تواند خود را کنار بکشد و باید ضرورتاً متحول شود/ پیشنهادات تحول‌خواهان حوزه خام است/ مدعیان بیشتر به آشفتگی دامن می‌زنند

شبکه اجتهاد: احمد واعظی، نظریه‌پرداز و پژوهشگر و رئیس فعلی «دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم»، عضو «هیات‌علمی دانشگاه باقرالعلوم قم» و عضو «هیات‌امنای سازمان تبلیغات اسلامی» است. واعظی در سال ۱۳۵۹ پس از دریافت دیپلم ریاضی وارد تحصیلات حوزوی شد. در سال ۱۳۶۵ بعد از اتمام سطح تا اواخر دهه ۷۰ به فراگیری دروس خارج فقه و اصول پرداخت …

Read More »

لحاظ عدم لغویت به‌مانند لاحرج و لاضرر در استنباط/ باید نگاه کارساز و مفید به فتاوی داشت

فقه نیازمند بازسازی جدی و عمیق بر مبنای اصل کرامت است

بیان آیات بدین نحو است که در کنار بیان حکم الهی، شوق لازم را برای عمل به‌حکم ایجاد می‌نماید. لذا با توجه به این اصل قرآنی، در استنباط نیز می‌باید نگاه کارساز و مفید به فتاوی داشت. به‌عنوان نمونه اگر در حکمی که یقین به لغو بودن و اجرانشدن آن در جامعه داریم، تن دهیم، همین می‌شود که در برخی …

Read More »

برای تازه واردها به مرحله‌ی درس خارج/ محمدرضا نائینی

فرایند نقل حدیث در میان شیعیان/ محمدرضا نائینی

شبکه اجتهاد: به نظر‌‌ می‌رسد بهترین و پر ثمر ترین راه برای قرار گرفتن روی ریل اجتهاد آن باشد که دانش پژوه، سال‌‌های ابتدائی درس خارج را در درس خارج عبادات، به خصوص طهارت و صلاه شرکت کند، زیرا درس خارج، تمرین اجتهاد است و برای این تمرین، کاری مهم‌تر از سر و کله زدن با نصوص نیست و ابواب …

Read More »

نقد مفهوم اقل و اکثر در گفتمان‌ سکولاریستی از نقش دین/ محمدعلی میرزایی

نقد مفهوم اقل و اکثر در گفتمان‌ سکولاریستی از نقش دین/ محمدعلی میرزایی

اختصاصی شبکه اجتهاد: اقل و اکثر عناوین گویایی برای بیان نوع حضور و تواجد دین در دنیا و اندیشه و عمل نیست زیرا این دو واژه دست کم در ادبیات روشنفکرمآبان به ظاهر دینی بیانگر کیفیت‌ها نیستند بلکه حکایت‌گر کمیت‌اند. برای مثال اگر هر کدام از موارد و مصادیق زیر از احکام شرع باشد: ۱- لزوم و ضرورت و البته …

Read More »

حکم لهو، ملاکی برای کشف احکامِ موضوعات دیگر است/ هر عمل بیهوده‌ای، لهو نیست/ لهوی حرام است که فسادآفرین باشد

اگر جوایز «برنده باش» را اسپانسر می‌دهد، مصداق قمار نیست/ برخی بازیهای فکری را مصداق «لعب» نمی‌دانند/ خروج از مصداق قمار، به معنای حلیت پول حاصل از آن مسابقه نیست

اختصاصی شبکه اجتهاد: عنوان «لهو» از عناوین سهل و ممتنع فقه شیعی است. در ابتدا به نظر می‌رسد مفهوم آن روشن است، لکن تاکنون تحقیقات زیادی در رابطه با آن صورت نگرفته است. این در حالی است که در ابواب فقهی، بسیاری از مصادیق آن ذکر می‌شود. بررسی فقهی این عنوان را با حجت‌الاسلام محمدعلی خادمی کوشا، مدیر گروه دانش‌های …

Read More »

حریم گسترده احتیاطی کارآمدی فقه را کمرنگ کرده است/ تنقیح مقاصد احکام در مواجهه با چالش‌های فقه

جزئیاتی از پروژه «حجیت و کارآمدی»

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی گفت: حریم گسترده احتیاطی که برخی از فقها به دور فقه کشیده‌اند سبب شده تا در رساله‌های عملیه شاهد احتیاطات بیش از حد باشیم و فقه دفاعی شود و وقتی فقه این همه حالت دفاعی بگیرد ناکارآمد می‌شود. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین مصطفی علی‌اکبریان، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و …

Read More »

رهدار: گرفتار سکولاریسم فقهی شده‌ایم/ مهاجرنیا: حمله‌ها به حوزه، مشکوک است

رهدار: گرفتار سکولاریسم فقهی شده‌ایم/ مهاجرنیا: حمله‌ها به حوزه، مشکوک است

برنامه تلویزیونی زاویه، هفته گذشته از شبکه چهار و با حضور حجت‌الاسلام محسن مهاجرنیا، عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و حجت‌الاسلام احمد رهدار، رییس مؤسسه فتوح اندیشه، پخش شد. موضوع این برنامه «حوزه علمیه، نظاره‌گر یا تصمیم‌ساز» بود. به گزارش شبکه اجتهاد، مهاجرنیا در ابتدا فهرستی از وظایف حوزه علمیه را برشمرد و آنها را توضیح داد. …

Read More »

پیامدهای اجتماعی و تربیتی مسائل فقهی مورد لحاظ قرار بگیرد

مساله ارتداد نیازمند حکم حاکم شرع است/ مبانی فقهی حکم ارتداد سلمان رشدی نویسنده آیات شیطانی

در مباحث فقه مضاف چنین نیست که با قواعدی مانند حفظ نظام و یا ضرورت و یا ولایت‌فقیه مباحث اجتماعی و حکومتی و اقتصادی را حل کرد، بلکه فقه پیچیده شده است. چنین نیست که با صرف قواعد کلی حکم به جواز و عدم جواز داد؛ مثلاً کاشت جنین به‌صرف اینکه زنا نیست سبب حلیت نمی‌شود؛ بلکه پیامدهای اجتماعی، تربیتی …

Read More »

حوزه هرگز مسیر سکولاریسم را طی نمی‌کند/ راه نقد بر حوزه مسدود نیست/ ولایت و مرجعیت اصول اساسی حوزه هستند

حوزه هرگز مسیر سکولاریسم را طی نمی‌کند/ راه نقد بر حوزه مسدود نیست/ ولایت و مرجعیت اصول اساسی حوزه هستند

مرجعیت در حوزه رکن رکین و قله عظیم معرفتی است؛ مرجعیت و ولایت اصول اساسی حوزه‌‌های علمیه هستند و مدیریت در پرتو مرجعیت و لایت و با هدایت‌‌های شورای عالی حوزه در مسیر تعالی و پیشرفت قدم‌‌های اساسی برمی دارد. به گزارش شبکه اجتهاد، آیت‌الله علیرضا اعرافی در آیین آغاز سال تحصیلی حوزه‌‌های علمیه که در سالن همایش‌‌های مدرسه عالی …

Read More »

بیش از ۶۰ متون آموزشی حوزه تولید و اصلاح شده است

بیش از ۶۰ متون آموزشی حوزه تولید و اصلاح شده است

معاون آموزش حوزه‌‌های علمیه کشور گفت: در برنامه جدید آموزشی حوزه بیش از ۶۵ متن، تولید یا اصلاح گردیده است. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام رستم نژاد صبح شنبه در مراسم آغاز سال تحصیلی حوزه‌‌های علمیه که در سالن اجتماعات مدرسه دارالشفا برگزار شد، اظهار داشت: گام‌‌های تحولی حوزه یکی پس ازدیگری در حال پیمودن است. او گفت: برای اینکه …

Read More »

روحانیون از القاب حوزوی استفاده کنند/ طلاب درس خارج با لباس روحانیت در کلاس حاضر شوند

مجلسی‌ها نباید به مساوات دیه زنان وارد شوند

تعمم طلاب از دیگر ضروریات طلاب است؛ نباید طلاب درس خارج خوان ما بدون لباس در کلاس حضور داشته باشند؛ معمم شدن، سربازی رسمی حضرت بقیه الله الاعظم است که طلاب باید نسبت به آن اهتمام داشته باشند. به گزارش شبکه اجتهاد، آیت‌الله شیخ جعفر سبحانی در آیین آغاز سال تحصیلی حوزه‌‌های علمیه که در سالن همایش‌‌های مدرسه عالی دارالشفاء …

Read More »

پرهیز از اجتهاد شخصی و استفاده از عقل در حد اعتدال، ویژگی‌های مهم فقه شیعه

پرهیز از اجتهاد شخصی و استفاده از عقل در حد اعتدال، ویژگی‌های مهم فقه شیعه

استاد حوزه علمیه خراسان با اشاره به ویژگی‌های فقه شیعه، روزآمدی و کارآمدی فقه در پاسخگویی به مسائل روز جامعه را مورد تأکید قرار داد. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین حق پناه در جمع اساتید اعزامی فقه و اصول حوزه علمیه خراسان در مدرسه علمیه سلیمانیه عنوان کرد: فقه شیعه و اهل سنت علاوه بر ۲۳ اختلاف کلی، تفاوت‌های …

Read More »

وظیفه فقه، رواج شادی در میان مردم نیست/ نمی‌توان تفریح را همواره مصداق لهو و لعب دانست

اختصاصی شبکه اجتهاد: تفریح در جوامع مذهبی، معمولاً به‌عنوان امری مذموم شمرده می‌شود. بسیاری از متدینان، تفریح را مصداق لهو، لعب و یا لغو می‌دانند. این مطلب را با حجت‌الاسلام محمد قائینی، استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم در میان گذاشتیم. او معتقد است لغو به‌کلی حرام نیست و لهو و لعب نیز تنها در بعضی مصادیق، مشمول ادله حرمت می‌باشند؛ بنابراین نمی‌توان تفریح را همواره مصداق این عناوین دانسته و به این بهانه، حکم به مذموم بودن آن داد. قائینی همچنین معتقد است رواج شادی در میان مردم وظیفه فقه نیست و متخصصان امر و افراد کارشناس‌، باید مصادیق و موارد تطبیق شادی در جامعه را تبیین کنند. آنچه در اسلام اهمیت دارد، رفع مشکلات و ایجاد دل‌خوشی و شادمانی قلبی در جامعه است. اجتهاد: اساساً تهافت‌های لهو و لغو و لعب به لحاظ مفهومی چیست؟ قائینی: لعب در خصوص بازی و لغو، به معنای کار بیهوده است؛ بنابراین بازی بیهوده نیست. تفاوت بین لعب و لغو، تفاوت بیّنی است. لغو یعنی کار بی‌خاصیت و بیهوده، ولی لعب و بازی یک عنوان عقلایی برای تفریح و استراحت است و مفهوماً با کار لغو و بیهوده یکسان نیست. البته بازی دو نوع است؛ بازی‌ مشروع و بازی نامشروع مانند انواع قمار. لهو به معنای کاری است که انسان را از امور مهمه بازداشته و او را سرگرم کند. عنوان لهو همیشه بر لعب منطبق نیست. ممکن است بعضی از انواع بازی‌ و لعب‌، لهو هم باشد مانند قمار اما تلازمی بین لعب و لهو نیست. در حقیقت لهو عنوانی است که ممکن است گاهی با بازی و لعب انطباق داشته باشد اما همیشه ملازم آن نیست. لهو، امر سرگرم‌کننده‌ای است که انسان را از امور مهمه منصرف و غافل می‌کند. در برخی از متون‌ آمده است که «کل ما تلهی عن ذکر الله»؛ آن‌که انسان را از یاد خدا سرگرم و منصرف کند (فهو میسر). پس میسر یا قمار، نوعی لعب و سرگرمی است که انسان را از یاد خدا و امور مهمه غافل می‌کند. اجتهاد: حکم فقهی این عناوین چیست؟ قائینی: لعب بر دو نوع است؛ مباح و ممنوع. لغو به معنی کار بیهوده بوده و حکمی ندارد؛ زیرا بر کار بی‌ارزش، اثری مترتب نمی‌شود و فی حد نفسه، منعی ندارد. لهو به معنای کار بیهوده و همان لغو است و طبق نظر فقها، ملازم با منع نیست. گاهی لهو، اموری است که انسان را سرگرم کرده و از امور عامه مانند یاد خدا منصرف می‌کند، به‌نحوی‌که انسان در حال اشتغال به آن امور ازخودبی‌خود می‌شود، که در این صورت ممنوع است. لهو در متون فقهی، بر غنا اطلاق شده و لذا لهو به این معنا امر حرامی است. اجتهاد: بایسته‌های تفریح مشروع چیست؟ قائینی: اگر منظور از تفریح، لعب است، درصورتی‌که با عناوین حرام انطباق نداشته باشد، مشروع و در غیر این صورت، نامشروع خواهد بود. اگر تفریح، لهو یا لعب ممنوع مثل قمار نباشد، منعی نخواهد داشت. اجتهاد: با توجه به اینکه عمده تفریحات ما تلهی عن ذکر الله است و در مجالس دعا و مناجات نیست، پس مصداق لهو خواهد شد؟ قائینی: همان‌طور که گفتم، معنای لهو این نیست که انسان ذکر خدا نگوید. لهو یعنی انسان به‌گونه‌ای از یاد خدا غافل شود که دیگر متوجه حریم الهی از واجبات و محرمات نباشد. غافل شدن از یاد خدا یعنی فرد آن‌قدر سرگرم بازی است که اگر واجبی ترک شود یا مرتکب حرامی‌ شود، اهمیت نمی‌دهد. لهو، عملی است که انسان را از یاد خدا منصرف کند، به‌گونه‌ای که در اقدام بر گناه، هیچ رادع و مانعی نداشته باشد. به همین دلیل، مصادیق لهو، خیلی محدود است. لهو با لغو که کار بیهوده است و با لعب که بازی است، تفاوت دارد. عده‌ای می‌گویند چرخاندن تسبیح، نوعی لهو است که برداشت نادرستی است؛ زیرا گرداندن تسبیح، لعب یا لغو است. اجتهاد: طبق فرمایش شما، اگر فردی فوتبال بازی کند، باید در حین بازی کردن به یاد خدا باشد و اگر به یاد خدا نباشد، مرتکب حرام شده است؟ قائینی: به یاد خدا بودن به این معنا نیست که ذکر بگوید و دعا کند، بلکه به این معناست که اگر فرد در حین بازی، متوجه شد که وقت نماز می‌گذرد، بازی‌ را قطع کرده و نماز بخواند. اجتهاد: اگر فرد کلاً تارک‌الصلاه باشد، فوتبالش چه حکمی دارد؟ فرض کنید که می‌داند نماز واجب است و فوتبال سبب قضای آن می‌شود؟ قائینی: ممکن است فرد نماز نخواند، ولی متوجه باشد که اگر نماز در معرض قضا و فوت است، باید بازی را رها کند. در این صورت، فوتبال، او را از امور مهمه مثل واجبات و محرمات غافل نکرده است. معیار در لهو، ازخودبی‌خود شدن به نحوی است که ارتکاب حرام یا انجام واجبات، برای فرد مهم نباشد. به همین دلیل لهو بر غنا منطبق شده است؛ چون در غنا، حالت ازخودبی‌خود شدن وجود دارد. اجتهاد: ممکن است شخصی قمارباز و مؤمن باشد و قمار را برای خواندن نماز رها کند و مدام در یاد خدا باشد، با این هدف که در قمار شانس بیاورد. این دیگر لهو نخواهد بود؟ قائینی: قمار نوعی لعب است و لعب با لهو تفاوت دارد. ممکن است لعب موجب لهو شود اما همیشه ملازم با لهو نیست. اگر در بازی قمار به‌گونه‌ای ازخودبی‌خود شود که دیگر چیزی را احساس نکند، مرتکب لهو شده است. اجتهاد: اگر ازخودبی‌خود نشود، حرام نیست؟ قائینی: قمار حرام است؛ چون از موارد لعب نامشروع است، ولی از مصادیق لهو نیست. اجتهاد: آیا لهوی دانستن امثال صید در روایات، به دلیل مقارنات خاص همراه با صید بوده است یا نه؟ آیا با تنقیح مناط می‌توانیم تفریحاتی مثل تماشای فوتبال را حرام بدانیم؟ قائینی: صید لهوی با لهوی که ما به کار می‌بریم، متفاوت است. صید لهوی یعنی این‌که فرد خود را با صید سرگرم می‌کند و لذا فقها معتقدند سفر به‌قصد صید لهوی حرام نیست، ولی نماز را باید کامل بخواند. لهو محرّم با صید لهوی فرق دارد و هر چیزی که انسان خود را با آن سرگرم کند، لهو به‌حساب نمی‌آید. اجتهاد: دلیل اینکه صید لهوی موجب قصر صلاه است، چیست؟ قائینی: نص خاص است. اجتهاد: نص خاص باید خصوصیتی داشته باشد؟ قائینی: در شریعت، صید برای خوش‌گذرانی ممنوع است. ممکن است یک امر مباح، ممنوع باشد یا نباشد. سفر برای صید لهوی در عین مباح بودن ممکن است موجب تمام بودن نماز باشد. اجتهاد: آیا ممکن است از باب اینکه حیوانات را می‌کشتند و در بیابان رها می‌کردند و کشتن حیوان بی‌گناه و اسراف در کشتن آن‌ها، قطعاً فرد را از یاد خدا غافل می‌کرده، ممنوع شده باشد؟ قائینی: کشتن بدون دلیل حیوانات، اسراف است و با لهو و غافل شدن از یاد خدا فرق دارد. هر کار حرامی به معنای غافل شدن از یاد خدا نیست. ممکن است فرد مرتکب حرام شود، ولی بداند که عمل حرام انجام می‌دهد. در این صورت فقط مرتکب فعل حرام شده و لهو انجام نداده است. وقتی می‌گویند صید لهوی، منظور این است که عنوان حرام قطعی بر آن منطبق نیست، درحالی‌که اگر اسراف و تبذیر بود، حرام اعلام می‌شد. اجتهاد: فرد در صید چه‌کاری می‌کند که صیدش لهوی می‌شود؟ قائینی: صیدی که برای امرار معاش انجام نشود و هدف از آن خوش‌گذرانی است، صید لهوی نامیده می‌شود. اجتهاد: این موضوع قطعاً حرام است، چون اسراف است، اسراف هم لهو است. قائینی: ممکن است فرد، حیوانی را برای خوش‌گذرانی صید کرده و رها کند، ولی بداند که افراد دیگری از صید او استفاده می‌کنند. در این صورت، عنوان اسراف بر آن منطبق نیست. اجتهاد: آیا می‌توان گفت وجود مفاهیم مذمومی همچون لعب، لهو و لغو در قرائت فعلی از شریعت، یکی از علل کمرنگ بودن و به رسمیت شناخته نشدن شادی در جوامع اسلامی است؟ قائینی: اطلاق عنوان کشورهای افسرده، مبتنی بر پارامترهایی است که من با آن‌ها موافق نیستم. در حال حاضر، شاد یا افسرده بودن مردم، با موازین غیربومی سنجیده می‌شود. ممکن است در برخی کشورها، شادی و نشاط در خوش‌گذرانی‌های خاصی نمود پیدا کند و به‌طور مثال؛ خوانندگی، خوردن مشروبات الکلی و می‌گساری ملاک شاد بودن مردم باشد. برای بررسی شادی و نشاط در میان مردم، نباید پارامترهای کشورهای غربی را در کشور‌های اسلامی پیاده کرد. در یک کشور اسلامی، شادی و نشاطی که از حضور در مجالس عبادت، شب‌های احیا و مجالس دعا حاصل می‌شود، به‌مراتب بهتر از شادی ناشی از می‌گساری است؛ بنابراین معیار شادی در بین کشورها و حتی در ادیان و اعتقادات گوناگون، متفاوت است. با توجه به تفاوت سبک زندگی و اعتقادات مردم در کشورهای مختلف، باید امور همگانی را معیار قرار داد. به‌طور مثال؛ اگر نتیجه افسردگی، خودکشی است، باید میزان خودکشی در کشورهای مختلف را معیار قرار داد. معیار شادی فقط کف و سوت زدن و پای‌کوبی و هرزگی نیست. میزان باید امور مشترکی باشد که موردقبول همه هست، مثل نتایج مترتب بر افسردگی که خودکشی به‌عنوان نمونه ذکر شد. من این ادعا را که عراق اولین کشور غم‌زده و افسرده دنیاست، قبول ندارم. البته مصیبت‌های مردم عراق کم نیست اما لذت و شادی که مردم عراق در پذیرایی از زائران و در شعیره و پیاده‌روی برای زیارت حضرت ابی‌عبدالله در اربعین دارند، قابل‌مقایسه با رضایت‌مندی‌هایی بیهوده مردم در بعضی از کشورها نیست. اجتهاد: آیا کمرنگ بودن شادی و تفریح را در کشور تائید می‌کنید؟ قائینی: نه قبول ندارم. به نظر من، شادی مردم با شرکت در مجالس احیا شب‌های ماه رمضان یا روزه گرفتن ایجاد می‌شود. همان‌طور که در روایات آمده است: «للصائم فرحتان، فرحه فی الافطار و فرحه عند اللقاء». ممکن است انجام این مناسک زحمت داشته باشد، ولی هر زحمتی به معنای غم و غصه نیست و گاهی سختی‌ها با شادی‌ عجین هستند. معتقدم لذتی که فرد در ماه مبارک رمضان کسب می‌کند و رضایت‌مندی که از انجام عبادات و روزه گرفتن به دست می‌آورد، بالاتر از لذت یک قمارباز و یا حتی یک بازیکن فوتبال است. در نتیجه، مردم کشور ما شادتر از بسیاری از کشورهای غربی هستند. اجتهاد: در عرف جامعه، مردم برای شادی و تفریح، قرآن به سر نمی‌گیرند، بلکه به فضای سبز می‌روند و به بازی می‌پردازند؟ قائینی: بازی بحث دیگری است. اگر مردم تمام اوقات خود را به بازی بپردازند و در مجالس عبادت و ذکر حضور نیابند، خشنودی‌ کمتری دارند. شاهد مدعای من هم این است که علیرغم اینکه حضور در مجالس ذکر سیدالشهدا، مستحب بوده و الزامی نیست، مردم در این مجالس حضور پررنگ‌تری دارند تا در میادین فوتبال. حضور پرشور و میلیونی مردم در عزاداری امام حسین و شب‌های احیا، نشان‌دهنده خشنودی و نشاط آنان است؛ بنابراین برای بررسی درست میزان شادی در کشور، باید نگاه خود را تغییر داده و با معیارهای بومی و اسلامی به موضوع بپردازیم. اجتهاد: فقه برای رواج شادی در جامعه چه راهکاری را پیشنهاد می‌دهد؟ قائینی: وظیفه فقه، تنها تعیین و بیان پارامترهای امور مشروع و تشخیص آن‌ها از موارد نامشروع است و نحوه گسترش شادی در میان مردم بر عهده فقه نیست. البته با اینکه فقه در مقام رواج نشاط در جامعه نیست، توصیف‌هایی در این زمینه دارد. به‌طور مثال، روایت می‌گوید: «المؤمن حزنه فی قلبه و بشره فی وجهه». اسلام نه تنها با شاد بودن مخالف نیست، بلکه مسلمانان را به شاد کردن دیگران و ادخال سرور بر دیگران توصیه می‌کند. از نظر شرع، قیافه انسان باید به‌گونه‌ای باشد که دیگران را مکدّر نکند. از طرفی، رفع همّ و حزن از دل دیگران و برطرف نمودن مشکلات ایشان، جزء عبادات مهم محسوب شده است. البته همان‌طور که گفتم، وظیفه فقه، رواج شادی در میان مردم نیست و متخصصان امر و افراد کارشناس‌، باید مصادیق و موارد تطبیق شادی در جامعه را تبیین کنند. به‌طور مثال، مزاح از عناوینی است که در متون اسلامی به آن اشاره‌ شده است. باید توجه داشت که سرور و شادی مردم فقط در خندیدن نیست. ممکن است فردی اندوهگین باشد، ولی برای حفظ ظاهر بخندد. آنچه در اسلام اهمیت دارد، رفع مشکلات و ایجاد دل‌خوشی و شادمانی قلبی در جامعه است. مصداق و تطبیق این موضوع هم منوط به فقه نیست و کارشناس‌ها باید مواردی را که از نظر فقه مشروع است، در جامعه پیاده کنند.

اختصاصی شبکه اجتهاد: تفریح در جوامع مذهبی، معمولاً به‌عنوان امری مذموم شمرده می‌شود. بسیاری از متدینان، تفریح را مصداق لهو، لعب و یا لغو می‌دانند. این مطلب را با حجت‌الاسلام محمد قائینی، استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم در میان گذاشتیم. او معتقد است لغو به‌کلی حرام نیست و لهو و لعب نیز تنها در بعضی مصادیق، مشمول …

Read More »
Real Time Web Analytics