اجتهاد و اصول فقه

مسائل اجتماعی که در درون جامعه متولد می‌شود و فقیه باید بر اساس استنباط فقهی متناسب با شرایط زمان و مکان و با رویکرد اجتماعی، نه فردی پاسخ آن را ارائه نماید.

نماینده مرکز تحقیقات علوم اسلامی دبیرخانه مجلس خبرگان، در نشست «هم اندیشی فقه حکومتی» از کم‌توجهی‌ها به اولویت‌ها و ضرورت‌ها در فقه حکومتی و فقه نظام انتقاد کرد.

اسلامی که می‌خواهد جامع و کامل باشد چه الگویی دارد و در مقابل چه چهارچوبی این رهنمود را بیان کرده است؟ آیا در قضایای خرد و جزء جزء بیان کرده یا به صورت مرکب و سیستمی و مدون بیان کرده است؟

استاد سیدمنیرالدین حسینی معتقد به «اصول فقه احکام حکومتی» است؛ ایشان احکام حکومتی را به همین معنا می‌داند که احکام مدیریت اجتماعی است. نباید مستمراً موضوعات اجتماعی از طریق تمدن غربی ایجاد شود و ما دائماً در جستجوی پاسخگویی باشیم بلکه روند توسعه و مدیریت موضوعات را فقه می‌بایست بر عهده بگیرد.

فقه ما نوعاً فرد گرا و مسأله مدار بوده است و به نظام سازی ورود پیدا نکرده است و نتایج فقهی به رسائل عملیه محدود شده است که با جامعه امروز و نیازهای آن سنخیت ندارد.

در نظر استاد عابدی، فقه حکومتی بسیار قابل تغییر است چون عمدتا مستند بر قواعد فقهی است، این قواعد در زمان‌ها و مکان‌های مختلف متغیر است، تغییر شرایط زمانی و مکانی لازمه تغییر فتواست. قواعد متصید از متون است و تمسک به آنها ،تمسک به متن خطابات محسوب نمی‌شود.

در مورد شهید صدر قدر متیقن از ‌اندیشه سیاسی ایشان، لزوم تشکیل حکومت در زمان غیبت در قالب سه نظریه سیاسی عرضه شده که نماینگر تحولات و اقتضائات ایشان است و در هر دوره تمایزاتی داشته است.

رییس دانشکده مذاهب دانشگاه ادیان و مذاهب اسلامی تصریح کرد: باید از عقایدمان دفاع کنیم و کتاب هم بنویسیم، اما مهم این است که در آن کتاب از چه الفاظ و ادبیاتی استفاده می‌کنیم. امروز دعوای مخالفان و موافقان مسأله تقریب مذاهب بر سر مبانی نیست بلکه بر سر ادبیات است. با لعن و فحاشی به بزرگان یک مذهب نمی‌توانیم راه درست را به آنان نشان دهیم.

اگر می‌خواهیم فقه حکومتی را در جریان حوزه‌های علمیه تثبیت کنیم و رواج دهیم، راهش این است که به ظرفیت‌های فقه موجود توجه کنیم و از مسیر آن بگذریم. نمی‌توان مستقیماً به فقه حکومتی ورود پیدا کرد. کسانی که می‌خواهند در این تحول نقش ایفا کنند باید الزامات آن را بپذیرند.

مهمترین موضوع در باب تعارض ادلّه، مسأله تقیه است و برای حل مشکل، عموماً از «اخبار علاجیه» استفاده می‌شود. ابتکار ایشان در این است که مسأله تقیه را در متن واقعِ اجتماعی و دینی و سیاسیِ آن ایام بررسی می‌کنند و توضیح می‌دهند که تقیه صرفاً از حُکّام نبوده و در بسیاری از موارد از فقها، مُفتیان، قضات و حتی از توده مردم و غالیان از شیعیان نیز بوده است.

در بحث ولایت فقیه آیت‌الله سیستانی تقریباً از باب ادله لفظی قبول نمی‌کنند، نه اینکه قبول ندارند بلکه ادله لفظی را وافی نمی‌دانند اما از ادله لفظی و بحث دیگری ولایت انتخابی فقیه را اثبات می‌کنند، ولایت انتصابی فقیه را از ادله لفظی قابل اثبات نمی‌دانند اما احتمال جدی می‌دهند که روایت «فرجعوا الی روات حدیثنا» یک نوع جعل ولایت برای امت است که با شاخصه‌هایی مردم حق انتخاب ولی دارند.

آیت‌الله شبیری زنجانی با انتقاد از جواز تغییر جنسیت گفت: روحیات شدید و تمایلات جنسی یا نفسانی مناط و ملاک برای تغییر جنسیت نمی‌شود و اینکه اگر دادگاه جواز تغییر جنسیت را بر این اساس بدهد، ما این را خلاف شرع می‌دانیم.

آیت‌الله‌ سبحانی با بیان اینکه اسلامی کردن علوم انسانی به معنای بستن درها نیست، تأکید کرد: اگر نظریه‌ای با مبانی دینی مخالف بود، نباید بدون نقد، جزء مواد درسی دانشگاه قرار گیرد.

اختصاصی شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام والمسلمین مجتبی الهی خراسانی، رئیس میز توسعه و توانمندسازی علوم اسلامی دفتر تبلیغات اسلامی و استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه مشهد به مناسبت شهادت حضرت امام جواد (علیه‌السلام) در یادداشتی آورد:

به گزارش خبرنگار اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین مجتبی الهی خراسانی مدیرمسئول، حمزه واقعی سردبیر ارشد و اعضای تحریریه شبکه بین‌المللی اجتهاد با حضور در محل اقامت حضرت آیت‌الله سید موسی شبیری زنجانی ضمن دیدار از توصیه‌های این مرجع تقلید بهرمند شدند. در این دیدار صمیمی حجت‌الاسلام والمسلمین استاد شیخ علی‌اکبر الهی خراسانی نیز حضور داشت و به مناسبتی از مرحوم آیت‌الله …

اختصاصی شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام والمسلمین علی محمدی دبیر «نشست هم‌اندیشی فقه حکومتی» در گفتگو با خبرنگار اجتهاد به تشریح جزئیات این نشست‌ها در مشهد پرداخت و گفت: به همت جمعی از مراکز، مؤسسات و فعالین علمی در عرصه فقه حکومتی «نشست هم‌اندیشی فقه حکومتی» در سه روز ابتدایی شهریور ۹۶ در مشهد مقدس برگزار می‌شود.

به گزارش خبرنگار اجتهاد، مدیرمسئول، سردبیر ارشد و اعضای تحریریه شبکه بین‌المللی اجتهاد با حضور در دفتر حضرت آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی در مشهد، از این مرجع تقلید دیدار کردند. معظم‌له در این نشست خصوصی پیرامون برخی موضوعات فقهی و مسائل مهم حوزه سخن گفت که به زودی تقدیم مخاطبان گرامی می‌گردد.

اختصاصی شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام دکتر احمدعلی قانع، اگرچه عمری را در دانشگاه امام صادق(ع) سپری کرده و هم‌اکنون نیز معاون تحصیلات تکمیلی دانشکده معارف اسلام، فرهنگ و ارتباطات این دانشگاه است؛ امّا تجربه سه سال ریاست بر دانشگاه اسلامی غنا در کنار چند سال مدیریت مرکز بین‌المللی مطالعات اسلامی سیرالئون، او را در زمره آشناترین افراد به فعالیت‌های علمی قارّه سیاه قرار داده است.

اختصاصی شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام والمسلمین حسنعلی علی‌اکبریان، از پژوهشگران قدیمی فقه، یکی از کسانی است که به تدوین ساختار جدیدی برای دانش اصول پرداخته است.

به گزارش خبرنگار اجتهاد، آیت‌الله محمدعلی گرامی قمی، استاد باسابقه خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم و از شاگردان آیت‌الله بروجردی و از یاران دیرین امام راحل، در دیدار با مدیران و تحریریه شبکه بین‌المللی اجتهاد که در دفتر معظم‌له در مشهد برگزار شد، به بیان نکاتی پیرامون مسائل فقهی پرداخت.

کتاب قواعد فقه (مختصر هفتاد و هفت قاعده فقهی حقوقی با تطبیق بر قوانین)‌ به قلم حمید بهرامی احمدی منتشر شد.

اختصاصی شبکه اجتهاد: در یک عصر تابستانی که هوای معتدل و روح‌بخشی داشت، مدیران جوان و میان‌سال شبکه بین‌المللی اجتهاد به محضر آیت‌الله لطف‌الله صافی گلپایگانی از مراجع معظم تقلید رسیدند.

به گزارش خبرنگار اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر محمد حاج ابوالقاسم دولابی عضو مجلس خبرگان رهبری، رئیس پژوهشگاه فقه نظام و قائم مقام دبیرکل کنگره بین‌المللی « فقیه فقه نظام»، با حضور در شبکه بین‌المللی اجتهاد، با مدیر مسئول، سردبیر ارشد و مدیران شبکه پیرامون راه‌های تعاملی در برگزاری و پوشش وسیع رسانه‌ای کنگره و ظرفیت‌های شبکه اجتهاد بحث و تبادل نظر کردند.

استاد مطرح حوزه علمیه قم با بیان اینکه تأخیر در فعال‌سازی تاریخ حدیث خسارت‌بار است، گفت: پرداختن به علم تاریخ حدیث در رأس واجبات دانشی در حوزه‌های علمیه قرار دارد.

آیت‌الله میلانی در مباحث فقهی بسیار مراقب بودند که مسائل فلسفی را دخالت ندهند و مطابق با همان روال سنتی فقه بحث می‌کردند ـ و در ابتدای حضور ایشان هم کسانی مثل مرحوم آشیخ‌مجتبی قزوینی با ایشان همراهی می‌کردند ـ اما بالاخره چون به‌طور کلی از طرفداران فلسفه محسوب می‌شدند، شاگردان مکتب میرزا مهدی اصفهانی در مشهد (مکتب معارفی خراسان) با ایشان زاویه پیدا کردند و به نوعی آقای میلانی را در انزوا قرار دادند.

به گزارش خبرنگار اجتهاد، عصر دیروز مدیر مسئول، سردبیر ارشد، مدیران و تحریریه شبکه بین‌المللی اجتهاد با حضور در بیت‌ آیت‌الله لطف‌الله صافی گلپایگانی در مشهد، با معظم‌له دیدار و پیرامون مسائل فقهی و شرعی گفتگو کردند.

رئیس مرکز تحقیقت اسلامی مجلس با اشاره به اینکه جریان موضوع شناسی هنوز نشاط و کارامدی لازم را به دست نیاورده است، گفت: برخی از "موضوعاتِ در دستور قانون گذاری"، از سنخ موضوعات حساس و کارکردپذیر اجتماعی هستند که نباید عرضه فقه آنها را به دستگاه قانون گذاری، سراسیمه وار انجام دهیم.

صبح امروز مدیر مسئول، سردبیر ارشد، مدیران و تحریریه شبکه بین‌المللی اجتهاد با آیت‌الله سید محمدعلی علوی گرگانی دیدار کردند.

سخن از «تحول در ساختار اصول فقه» هرچند ریشه در قرن‌های دور و اندیشه بزرگان این علم دارد؛ لیکن مدتی است توسط برخی تحول‌خواهان به موضوع پرحاشیه‌ای تبدیل شده که بالتبع، موافقان و مخالفانی هم دارد. آنچه پیش‌رو دارید، آثار و گفتارهایی از صاحبان نظر و مدعا در این موضوع است که به اقتضائات، الزامات، چالش‌ها و ساختارهای پیشنهادی پرداخته‌اند.

اختصاصی شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام محمّدتقی اکبرنژاد، اگرچه با جلسات بررسی زوائد علم اصول شناخته شده است؛ امّا پیش از این، سال‌ها با مسجد مقدّس جمکران همکاری داشته و با مجلّه «کاوشی‌نو در فقه‌اسلامی» همکاری می‌کرده است.