حکومت و قانون

اختصاصی شبکه اجتهاد: مطالعه‌ی میان رشته‌ای در فقه و حقوق بین‌الملل، روابط دولت‌ها و سازمان‌های بین‌المللی، نیازمند تنظیم مقرراتی است که از منظر فقه باید در منابع جستجو گردد. هرچند درگذشته در کتب فقهی موضوعات بین‌المللی مورد بررسی قرار گرفته است، اما گسترش روابط میان کشورها سبب پیدایش موضوعات جدیدی در این عرصه شده است. در این مکتوب با تکیه …

همان نسبتی که میان ولایت الهی و آزادی انسان وجود دارد، در ولایت فقیه نیز برقرار است. ولایت فقیه بستر تحقق آزادی‌های مشروع را فراهم می‌کند؛ آزادی‌هایی که در حدود قانون شرع از سوی خداوند به انسان عطا شده است تا او بتواند با بهره‌گیری از مواهب طبیعی و ظرفیت‌های اجتماعی، در چارچوب شریعت الهی، به بالاترین مرتبه کمال انسانی، …

دکتر عبدالوهاب فراتی گفت: کسانی که از فقه بین‌الملل سخن می‌گویند عادتاً در هندسه قدیم قرار دارند؛ درحالی‌که هندسه جدید ضمن احترامی که به دین می‌گذارد اما کاری به دین ندارد و البته تعرض افراد و دولت به دین دیگران را منع می‌کند. در چنین شرایطی دیگر فقه نمی‌تواند بر اساس مرزهای عقیدتی به ترسیم قواعد بین‌الملل بپردازد و باید …

شبکه اجتهاد: در سالروز شهادت آیت‌الله مدرس، بازخوانی نسبت میان «ساختار حکمرانی» و «اهداف کلان نظام» ضروری به نظر می‌رسد. جمهوری اسلامی ایران با وجود دستاوردهای شگرف، در دو ساحت با چالش‌ها و افق‌های متفاوتی روبروست: نخست، چالش‌های داخلی در اجرای تمام‌عیار احکام شریعت و عدالت اجتماعی؛ و دوم، افق‌های بلند در عرصه بین‌الملل برای تثبیت قدرت منطقه‌ای و رهبری …

شبکه اجتهاد: حوزه شیعه در طول تاریخ هماره با جریان‌ها و رویکردهای گوناگون روبرو بوده و مکتب‌های فکری مختلفی را در خود جای داده است: از فقیهان و متکلمان و محدثان گرفته تا فیلسوفان و عارفان شیعه هر کدام با تفسیری از مبانی و منابع، در تولید میراث تمدنی ما سهم داشته و طیف رنگارنگی از ایده‌ها و اندیشه‌ها را …

شبکه اجتهاد: سوم آذرماه سالروز درگذشت مرحوم آیت‌الله موسوی اردبیلی از همراهان با وفای امام‌خمینی در نهضت اسلامی و نظام جمهوری اسلامی است. ایشان دوره زندگی پر از فراز و نشیب خود را در طول سال‌های (۱۳۰۴-۱۳۹۵) گذراند و فعالیت‌های دینی متعدد و متنوعی از خود به یادگار گذاشت. تدریس، تحقیق و تألیف کتب، تأسیس مراکز علمی آموزشی و پژوهشی …

استاد محمد عندلیب همدانی، با تأکید بر دفاع از اصول مکتب اهل بیت علیهم السلام، هرگونه شبهه‌افکنی در حوزه اعتقادات شیعه، به ویژه مسئله امامت، را محکوم و در سخنانی صریح، ضمن تمایز میان آزاداندیشی علمی و شبهه‌افکنی، از مجمع محققین و مدرسین حوزه علمیه قم خواست نسبت به افرادی که اساس امامت را زیر سؤال می‌برند، قاطعانه موضع بگیرند …

شبکه اجتهاد: پیامبر (ص) روزهای پایانی عمر شریفش را می‌گذرانید و از بیماری شدیدی رنج می‌برد، همسران حضرت و دخت گرامی ایشان در کنار بستر حلقه زده بودند. فاطمه(س) به سختی می‌گریست. او پدر و نیز مهم‌ترین پشتیبان خود و خانواده خود را از دست می‌داد. صرف‌نظر از مصیبت فراغ پدر، جنابش احساس می‌کرد پس از ایشان خود و همسرش، …

حضرت زهرا‌(س) در خطبه فدکیه، هم از فضایل و ظرفیت‌های امت سخن می‌گوید و هم دو آفت بنیادین را هشدار می‌دهد: شتاب‌زدگی در پذیرش سخن باطل و چشم‌پوشی از رفتار ناپسند؛ دو آسیبی که می‌تواند جامعه دینی را از درون فرسوده و ارزش‌های الهی را به انحراف بکشاند. این هشدار یادآور آن است که توده مردم نیز، در کنار نقش …

شبکه اجتهاد: در اثر مهم کتاب الردود تألیف عبد الله بن یزید الفزاری، از متکلمان برجسته و تأثیر گذار اباضی مذهب کوفه (و یغداد) در نیمه قرن دوم قمری قسمتی به موضوع اعتقادات شیعیان در خصوص مسائل مرتبط با امامت پرداخته شده است. اطلاعاتی که در این بند آمده از نقطه نظر اثبات قدمت و اعتبار عقاید شیعیان و گروه‌های …

کتاب «حجاب و سیاست» اثر روح‌الله جلالی، پژوهشی مستند و تحلیلی درباره جایگاه شرعی و حقوقی الزام به حجاب در ایران است که پرسش‌های بنیادین جامعه درباره «حجاب اجباری» پاسخ می‌دهد. به گزارش شبکه اجتهاد، کتاب «حجاب و سیاست (پرسش و پاسخ درباره دخالت حکومت در مسئله حجاب)» اثر روح‌الله جلالی در مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی تهیه و …

رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس با بیان اینکه نظام حکمرانی در صورت کج کارکردهایی در موضوع مهریه، ناگزیر از ورود به مباحث تخصصی برای صیانت از نهاد خانواده است، گفت: هر چند براساس نصوص دینی و عرف اجتماعی از ایران کهن تا امروز، مهریه به عنوان یک هدیه و حقوق طبیعی زن به رسمیت شناخته شده و عامل پیوند است، …

«علمای اصول غالباً «واجب منظومه‌ای» را به دلیل دو اشکال اساسی محال دانسته‌اند: نخست، مشکل امتثال؛ یعنی اگر قرار شد امتثال کنیم، چه کسی باید شروع‌کننده باشد؟ که در اینجا هرج و مرج به وجود می‌آید چرا که معلوم نیست چه کسی باید امتثال کند و دوم، مشکل عقاب و عصیان؛ به این معنا که اگر یک جزء از منظومه …

«لزوم تسریع در رسیدگی به پرونده‌ها»، «نظارت بر نظام وکالت»، «رسیدگی به بحران مسکن و معیشت مردم»، «پرهیز از تصدی‌گری»، «آثار اعمال قضات بر نزول برکات» و «اصلاح مبنای فقهی و حقوقی مهریه در عقدنامه‌ها» از جمله توصیه‌های مراجع معظم به رئیس دستگاه قضا بود. به گزارش خبرنگار اجتهاد، حجت‌الاسلام‌ والمسلمین غلامحسین محسنی اژه‌ای، رئیس قوه قضائیه، در سفری غیررسمی …

استاد درس خارج فقه تقنین ضمن تبیین مفاهیم عرف و رضایت عمومی، مرزهای کاربرد آن‌ها در استنباط فقهی و تقنین حکومتی را تشریح و بر لزوم اتخاذ چارچوب‌های سیستمی برای حفظ تقوای حکمرانی تأکید نمود و گفت: عرف و پسند عمومی می‌تواند در فهم الفاظ و در قوانین حکومتی نقش داشته باشد؛ اما در مواردی که با حکم شرعی تعارض …

شریعت در حال تسلط بر بریتانیا نیست؛ بلکه میراثی ناگزیر از تاریخ حقوقی استعمار این کشور است. شبکه اجتهاد: هر چند سال یکبار اضطرابی آشنا در گفتمان عمومی بریتانیا سربرمی‌آورد این نگرانی که «قانون شریعت» در حال ایجاد نظام حقوقی موازی است و حاکمیت قانون انگلیسی را تهدید می‌کند. این ترسها بار دیگر پس از سخنرانی اخیر دونالد ترامپ در …

استاد حوزه علمیه قم، گفت: رهبری معظم بر این نکته تأکید کرده‌اند که گرایش سیاسی در حوزه وجود دارد، اما اندیشه سیاسی، که شامل تحلیل ساختار قدرت و حکمرانی است، بسیار کم است. برای مثال، تحلیل مسائل حکمرانی مدرن، از جمله موضوعاتی مانند حجاب یا مدیریت اجتماعی، پیچیدگی‌های خاص خود را دارد که نیازمند درک عمیق از اندیشه سیاسی و …

اختصاصی شبکه اجتهاد: در چند روز گذشته، انتشار یک ویدیوی کوتاه فضای جامعه را ملتهب کرد و از روز بعد دو ویدیوی دیگر در این خصوص دست به دست می‌شود. در ویدیوی اول، مردی میانسال پدر سالمند و ناتوان خود را به شکلی خشونت‌آمیز کتک می‌زند؛ صحنه‌ای تلخ که احساسات بسیاری را جریحه‌دار کرد. در ویدیوی دوم، بانویی که خود …

شبکه اجتهاد: عناوینی تحت عنوان فهم تمدنی از سیره حضرت زهرا(س) بازی با کلمات نیست، بلکه یک متد، روش و رویکرد در استنطاق‌های جدید از سیره و فرمایشات حضرت زهرا(س) است. اساساً فهم تمدنی از سیره حضرت زهرا(س) یک ضرورت قدیم دارد و یک ضرورت جدید. ضرورت قدیم آن، به مبانی کلامی و حقایق تاریخی ما برمی‌گردد. در جاهایی که …

شبکه اجتهاد: در اندیشه‌ی سیاسی علامه محمدحسین نائینی (ره) مسئولیت‌های برون‌مرزی حکومت اسلامی را می‌توان در چارچوب کلی نظریه‌ی مشروطه‌ی او و با استناد به کتاب «تنبیه الامه و تنزیه المله» تحلیل کرد. نائینی حکومت را به عنوان «ولایت نوعیه» یا «نظارت و تولیت امور عامه» می‌دانست که از سوی مردم به حاکمان واگذار می‌شود تا از «ظلم» و «فساد» …

شبکه اجتهاد: در اندیشه سیاسی آیت‌الله شیخ محمدحسین نائینی، امنیت به‌عنوان ستون فقرات نظم اجتماعی و شرط لازم برای تحقق عدالت و آزادی در پرتو شریعت تبیین می‌شود. نائینی با الهام از بستر پرالتهاب عصر مشروطه و با تکیه بر سنت اجتهادی شیعه، نظریه‌ای بدیع در باب نسبت امنیت و حکومت ارائه می‌دهد که در آن، “نوع حکومت” تعیین‌کننده اصلی …

شبکه اجتهاد: در مواجهه با پدیده‌ی دوقطبی‌سازی رسانه‌ای پیرامون قانون حجاب، آنچه در واقع رخ می‌دهد نه یک اختلاف صرفاً اجتماعی، بلکه یک جنگ شناختی سازمان‌یافته علیه بنیان فقه تقنینی و مشروعیت دینی در عرصه‌ی عمومی است. این جریان با بهره‌گیری از روش‌های روانی و تبلیغاتی، می‌کوشد قانون الهی را به مثابه «امر تحمیلی حکومتی» تصویر کند و میان مردم …

اثر حاضر، به میزان آشنایی طلاب به موضوع ولایت فقیه پرداخته و برای پاسخ به این دغدغه، پس از طبقه‌بندی موضوع ولایت فقیه در پنج شاخص (برابر رویهٔ جاری فقها)، میزان آشنایی طلاب با ابعاد مختلف موضوع ولایت فقیه را با روش پیمایش و ابزار پرسش‌نامه و تکنیک‌های آماری مورد بررسی قرار داده است. اهمیت موضوع این اثر در ضرورت …

شبکه اجتهاد: اختتامیۀ کنگرۀ بین المللی «میرزای نائینی، استوانۀ فقاهت، معنویت و سیاست»، سوم آبان ۱۴۰۴ به میزبانی حوزۀ علمیۀ خراسان برگزار شد. این کنگره با مشارکت حوزۀ علمیۀ قم و حوزۀ علمیۀ نجف برگزار شده است و در دیداری که اعضاء شورای علمی این کنگره به مقام معظم رهبری داشته‌اند، ایشان در کنار اشاره به موضوعات مختلف، بر اهمیت …

شبکه اجتهاد: بحران محیط‌زیست دیگر مسئله‌ای حاشیه‌ای یا صرفاً فنی نیست، بلکه به «چالشی وجودی» بدل شده است که حیات فردی و اجتماعی بشر را در گستره‌ای جهانی تحت تأثیر قرار می‌دهد. حجت‌الاسلام والمسلمین مسعود راعی، استاد تمام حقوق بین‌الملل دانشگاه اصفهان در نشست «محیط‌زیست و امور بین‌الملل» مدرسه عالی فقاهت با تأکید بر همین نکته، بر این باور بود …

شبکه اجتهاد: سخنان رهبر انقلاب در دیدار با دست‌اندرکاران کنگره بین‌المللی میرزای نائینی، بیشتر حول اندیشه سیاسی او و به‌ویژه کتابش «تنبیه‌الأمه و تنزیه المله» متمرکز بود. این در حالی‌ست که میرزای نائینی صرفا در حوزه علمیه و با نظرات اصولی‌اش شناخته می‌شود؛ نه اندیشه سیاسی‌ای که به تعبیر رهبر انقلاب «نقطه شخصیت استثنائی» او بوده و هیچ کدام از …

روش‌شناسی سنتی فقه، با تمام عظمت و دقتی که در حوزه مسائل خُرد دارد، برای پاسخگویی به چالش‌های کلان و تمدنی جهان معاصر، نیازمند تکامل و ارتقاء است. گذار پارادایمی از یک فقه «حکم‌پرداز» به یک فقه دومرحله‌ای «نظریه‌پرداز و حکم‌پرداز»، یک ضرورت راهبردی است. ابزار کلیدی این گذار، فعال‌سازی ظرفیت‌های مغفول‌مانده‌ای همچون «استنطاق از طریق دلالت التزامی غیربیّن» است. …

شبکه اجتهاد: چرا دیدارِ رهبر انقلاب با مسئولینِ حوزه و همایشِ بزرگداشتِ محققِ نائینی، بیشتر بر محورِ اندیشهٔ سیاسیِ او و کتاب «تنبیه‌الأمّه»ی ایشان گذشت؟ کم‌تر طلبهٔ درس‌خارجی است که در دروس اصول، نام و نظراتِ نائینی را نشنَود. حوزه در این بخش کوتاهی ندارد. اما آنچه از نائینی مطلقاً شنیده نمی‌شود، همان است که رهبری «نقطهٔ استثنائیِ شخصیتِ ایشان» …

شبکه اجتهاد: در رویارویی با استعمار نوین، دشمنان با ترویج این اندیشه که «فقه اسلامی در مواجهه با مسائل نوپدید از جمله حکمرانی امنیت ناکارآمد است»، به نفوذ در حکمت عملی جوامع اسلامی می‌پردازند. این نفوذ، با القای تضاد ذاتی بین فقه و مفاهیمی مانند حکمرانی امنیت – که خاستگاهی غربی و مبتنی بر فلسفه سیاسی لیبرال دموکراسی دارد – …

یک حکومت برای موفقیت نیازمند یک نظام دقیق برای تشخیص اولویت‌هاست. در حکمرانی غیرمعصوم، این وظیفه بر عهده «اتاق فکر» است که باید دارای ویژگی‌های سه‌گانه «ارزش‌بنیان بودن»، «واقع‌بین بودن» و «آزاد و مستقل بودن» باشد. به فرموده امیرالمؤمنین (علیه السلام)، یکی از دلایل نابودی دولت‌ها، ناتوانی در تشخیص اولویت‌ها است. به گزارش خبرنگار اجتهاد، نهمین نشست از سلسله نشست‌های …