یادداشت فقهی و اصولی

اختصاصی شبکه اجتهاد: توجه اجتهادی و استنباطی به رفتارهای عقیده‌مندی و تلاش برای به‌دست‌آوردن احکام خمسه رفتارهای اعتقادی و تبویب باب فقهی جدید به نام «فقه‌العقیده» موضوع مورد اشاره در این یادداشت است. با توجه به رویکردهای جدید، «فقه» بر اساس اصول، مبانی و مبادی پذیرفته‌شده، نیازمند گسترش و باز‌مهندسی و توسعه مرزهای دانشی خود است. یکی از حوزه‌هایی که …

شبکه اجتهاد: در پی اظهارات اخیر آیت‌الله محمدجواد فاضل لنکرانی در نفی فقه نظامات، حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالحسین خسروپناه، رئیس مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران پاسخی داده است که مشروح آن از منظرتان می‌گذرد. «آیا اسلام نظام اجتماعی دارد یا نه؟» این سؤال را آقای شیخ جواد فاضل لنکرانی در یک سخنرانی که در تاریخ ۹۷/۹/۸ در دانشگاه مفید به …

شبکه اجتهاد: گفتاری از آیت‌الله حاج شیخ جواد فاضل لنکرانی، در مراسم بزرگداشت آیت‌الله سیدعبدالکریم موسوی اردبیلی، در دانشگاه مفید قم، در ۸ آذر ۹۷ منتشر شد، ایشان در بخشی از سخنان خود چنین بیان داشته‌ است: «ما این مقدار که در فقه کار کردیم چیزی به نام نظام نداریم، نظام اقتصادی، نظام سیاسی، نظام قضایی، نباید این عنوان چشم …

در چنین شرایطی، چقدر نظرات آقای نصیری با محکمات دیدگاه‌‌‌های امام درباره فقه، درباره حکومت اسلامی و ولایت فقیه در دوران غیبت و بحث تمدن سازی و غیره انطباق دارد؟ به نظر می‌رسد یا جناب آقای نصیری سخنان صریح امام درباره رسالت حاکمیت اسلامی را ملاحظه نکرده‌اند و یا انتظار دارند نیروهای انقلاب به جای اندیشه‌‌‌های امام (ره) از اندیشه‌‌‌های …

شبکه اجتهاد: با اظهارات اخیر یکی از اساتید حوزه درباره فقدان نظام سازی در فقه، دوباره بحث فقه نظام ساز در محافل حوزوی مطرح شده است. بالاخره فقه نظام ساز است یا خیر؟ اولین نکته مهم این است که اساسا مساله و معضله عدم کفایت فقه سنتی و موجود برای اداره جامعه مربوط به یک قرن اخیر است و در …

اختصاصی شبکه اجتهاد: پیرامون «روش‏‌شناسی و متدولوژی نظام‏‌سازی قرآنی»  دو معنا محتمل است: اول) معنای اول این است که قرآن کریم برای نظام‏‌سازی چه روش‌‏هایی را پیشنهاد داده و یا از چه روش‏‌هایی بهره برده است؟ آیا از روش‏‌های عقلایی و موجود بهره برده و به اصطلاح در این حوزه به صورت امضائی و پذیرش یک یا چند روش‏ از …

شبکه اجتهاد: اخیراً یکی از فضلاء و بزرگواران حوزه علمیه قم در طی سخنانی گفته است:«مرحوم آقای صدر در همان مسئله اقتصادنا که به نظرم متأثر از وجود نظام‌های سرمایه‌داری، نظام‌‌‌های اقتصادی سرمایه داری یا نظام‌های اقتصادی کمونیستی است که این اندیشه در ذهنش جرقه زد که باید خود اقتصاد در اسلام یک نظام داشته باشد و دنبال کشف نظام …

اختصاصی شبکه اجتهاد: چندی پیش، استاد شیخ محمدجواد فاضل لنکرانی در دومین همایش نکوداشت مرحوم آیت‌الله سیدعبدالکریم موسوی اردبیلی در بخشی از سخنان خود اظهار داشت: تاکنون که ما این مقدار در فقه کار کرده‌ایم چیزی به نام نظام ندیده‌ایم، این عناوین نظام اقتصادی، نظام سیاسی، نظام قضایی، نباید چشم و گوش ما را پر کند که بگوییم اسلام نظام …

شبکه اجتهاد: پس از اختلاف نظر بین مجلس شورای اسلامی و شورای نگهبان درسال ۱۳۶۶ بر سر قانون کار که یک لایحه مهم محسوب می‌شد و در عین حال اختلاف جدّی بین مجلس و شورای نگهبان را به وجود آورده بود، برخی سران نظام طی نامه‌ای از حضرت امام رحمت الله علیه درخواست راه حل نمودند. حضرت امام با اندیشه …

تطبیق دادن و اشاره کردن با اسم از ضروریات نیست؛ خصوصاً جانب تبری به جهت اعتقادی و قلبی بر می‌گردد. از اعمال جوارحی و بدنی نیست مثل زبان و چیزهای دیگر. تبری عملی قلبی است. شبکه اجتهاد: بعضی اشکال می‌کنند که از طرفی تبری جزء فروع تشیع است و از طرفی هم می‌گویند سب و لعن نکنید یعنی دست از …

شبکه اجتهاد: آیت‌الله سید حسن مدرس (۱۳۱۶-۱۲۴۹ش) از مهم‌ترین مجتهدان شیعه است که نامش با سیاست گره خورده و نیز گفته می‌شود از نخستین کسانی است که به تدریس نهج‌البلاغه در حوزه‌های علمیه پرداخته است. از اندیشه‌ سیاسی مدرس می‌توان نکاتی کاربردی برگرفت و تا این زمانه‌ نیز آن را امتداد داد. به عنوان نمونه، وی بر این باور بود …

شبکه اجتهاد: زیدیان مکتب قدیم کوفه در عصر ابو خالد واسطی و بعد از او در دوران راویان او تا عصر احمد بن عیسی بن زید و شاگردانش مانند محمد بن منصور مرادی و شاگردان او به روایات و فقه امامان شیعی و از همه مهمتر امامین باقر و صادق (ع) اعتنا داشتند. خود قاسم رسی و سنت‌ هادوی از …

شبکه اجتهاد: در هفته هفته‌ی وحدت تلاش می‌شود تا با تکیّه بر ضرورت هم‌دلی و وحدت در میان مسلمانان، نه تنها اختلاف شیعه و سنّی بر سرِ تاریخ تولّد پیامبر (صل‌ّالله علیه و آله) حل شود، که کلّ اختلافات تاریخی آن‌ها کم‌اهمیّت نشان داده شده و راه برای ایجاد وحدت میان‌شان هموار گردد. در این هفته سمینارهایی با مشارکت عالمان …

شبکه اجتهاد: تقریب، از زمان سید جمال در سطح نخبگانی باقی مانده‌ است. این نخبگانی بودن تقریب، خود را در ساحت نخبگانیِ سیاسی، مذهبی یا فرهنگی نشان می‌دهد. ویژگی‌ خاصی که به یک تعبیر می‌توان آن را «میراث نخبگانی پروژه‌ی سیدجمالی تقریب» نامید. به تعبیری پاشنه‌ی آشیل تقریب در تمام طول عمر حدود یک قرنی‌اش در دوران معاصر، سرایت تقریب …

شبکه اجتهاد: نوشتار حاضر بر آن است، اولا «سیره» را مورد بحث قرار داده، تا بعضی جوانب و نواحی این مقوله قدری روشن گردد و ثانیا، دیدگاه استاد محترم حوزه، استاد علیدوست را درباره نحوه اجرا و تمسک به سیره معصومین(ص)، مورد بررسی قرار دهد. به ویژه که نقد منصفانه و آزاد اندیشی متفکّرانه از دیرباز در حوزه‌های قویم شیعه، …

بی‌پرده باید گفت که همه شاخص‌ها نشان می‌دهد که کنفرانس وحدت اسلامی همچون سایر قطعات پروژه تقریب در این کشور، سالهاست که از کار افتاده و این پیکره نیازمند یک تعمیر بلکه تعویض اساسی است. شبکه اجتهاد: سی و دومین اجلاس بین المللی وحدت اسلامی امروز ۵ آذرماه در غیاب نمایندگان رسمی مذاهب اسلامی و بدون حضور رهبران سیاسی جهان …

شبکه اجتهاد: «من بعد از بحران سوریه به این نتیجه رسیدم که اصل اختلافات سیاسی است و تا در سطح سیاسی وحدتی شکل نگیرد، وحدت اسلامی تحقق نخواهد پذیرفت. تمام تلاش‌‌‌های تقریبی ‌‌آیت‌الله واعظ زاده، تسخیری و علمای تقریبی اهل سنت با یک حادثه سیاسی مثل بحران سوریه از بین رفت و اوضاع نه تنها به حالت اول که به …

شبکه اجتهاد: در برخى مقالات تصور شده که با مصلحت گرایى می‌توان در نصوص قرآنى و حدیثى تصرف کرد، این موضوع در این مقاله مورد بررسى قرار گرفته است. در مکتب عدلیه، افعال الهى در تکوین و تشریع با غرض و هدف همراه می‌باشد و ساحت حق تعالى از هر کار لغو و بیهوده منزه است و اراده او بر …

علامه طباطبایى (ره) در بحث اعتباریات و علوم غیرحقیقیه، اعتبار را عبارت دانسته است از: «اعطاى حد چیزى به شى‏ء دیگرى که این حد را ندارد. از جمله اعتبارها یا به گفته جان سرل، حقایق نهادی که زندگی اقتصادی بشر را متحول ساخت، پول است». شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام والمسلمین محمداسماعیل توسّلی، استادیار دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبائی (ره)، در یادداشتی …

آثار فیرحی تا چه حد توانسته است در عرف و هنجارهای مرسوم حاکم بر حوزه علمیه و فضای تفکر فقهی تاثیر بگذارد و رویکرد حاکم بر آن را متحول سازد؟ شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر سیدعلی میرموسوی رئیس دانشکده علوم سیاسی دانشگاه مفید، برای نشست «در کجا ایستاده‌ایم؟ نگاهی به آورده‌ها و بایسته‌های دکتر داود فیرحی در دانش سیاست» چنین …

«نظام‌های مدرن مبتنی بر معرفت‌شناسی خاصی است؛ فقیه باید از این ساختارهای انحصارگر تجربه، گذار نماید و خودش ساختار جدیدی بر اساس منطق معرفتی اسلام ارائه دهد و سپس بر اساس منطق معرفتی جدید، فتوا صادر نماید؛ در صورت اتکای فقیه به موضوع‌شناسی یا موضوع‌سازی پوزیتیویسمی، فقه گرفتار نوعی سکولاری‌شدن خواهد شد» شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام محمدرضا پیری، معاون پژوهش مؤسسه …

شبکه اجتهاد: در میان مراجع تقلید شیعه بوده‌اند فقهایی که مشی مبارزاتی برجسته‌ای از خود بر جای گذاشتند. میرزا فتح‌الله نمازی غروی اصفهانی(۱۳۳۹-۱۲۶۶ق) مشهور به شیخ‌الشریعه از آن جمله بود. در کارنامه‌ وی هشت فتوای جهاد علیه استعمارگران بریتانیایی بر جای مانده است. میرزا فتح‌الله در ۱۲ ربیع الاول ۱۲۶۶قمری در اصفهان به دنیا آمد. خاندان وی از خانواده مشهور …

شبکه اجتهاد: گاه و بیگاه می‌بینم برخی این بحث را مطرح می‌کنند که علم اصول در ادوار و سده‌های اخیر تورم پیدا کرده و حاوی مباحثی است که ارتباطی با فرایند اجتهاد و تفقه در احکام شرعی ندارد. نتیجه هم گرفته می‌شود که باید علم اصول را پاکسازی و مختصر و مفیدش کرد. اگر از نقطه نظر ضرورت‌ها و بایسته‌های …

اختصاصی شبکه اجتهاد: مسئلۀ تعاون در فقه فردی و اجتماعی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. خداوند متعال در این باره در قرآن‌ می‌فرماید: تعاونوا علی البرّ و التّقوی و لاتعاونوا علی الإثم و العدوان. یکی از مواضع عامّ البلوایی که امروزه‌ می‌تواند مصداق فراز ایجابی و یا تحریمی این آیۀ شریفه باشد و متأسّفانه از آن غفلت شده است، مسئلۀ …

شبکه اجتهاد: تصور بنده این است که ما در بین علمای معروفی که نسبت به همه آن‌ها بدهکار هستیم و باید زانوی ادب به زمین بزنیم و برای علوّدرجات آن‌ها دعا کنیم اشخاصی به جامعیت مثل مرحوم علامه طباطبایی کم پیدا می‌شود. در میان ویژگی‌هایی که علامه طباطبایی (ره) ‌‌داشت شاید بارزتر آن خدماتی بود که ایشان برای قرآن انجام …

شبکه اجتهاد: شکل‌گیری مناسبت‌های شیعی جدیدی مانند «ایام محسنیه» و «ایام مسلمیه» و یا ایجاد تغییراتی در برخی مناسبت‌ها مانند دهه فاطمیه[۱] چند مدتی است که شدت گرفته است. چنین تحولاتی را می‌‌توان هم ارز و موازی با تغییراتی دانست که در سال‌های پس از پیروزی انقلاب از سوی حکومت بر مناسبت‌‌های مذهبی اعمال شده است. تغییرات تقویمی شامل افزایش …

اختصاصی شبکه اجتهاد: آیت‌الله میرزا مهدی غروی اصفهانی در ماه محرم سال ۱۳۰۳ هق در محله بیدآباد اصفهان در بیت علم و معنویت متولد شد. میرزا ابتدا تحصیل را در مکتب آغاز کرد و سپس به حوزه اصفهان راه یافت و زیر نظر حجت‌الاسلام والمسلمین ‌آقا اسماعیل غروی به فراگیری علوم اسلامی پرداخت. بعد از فوت پدر، حاج ‌آقا رحیم …

شبکه اجتهاد: این سال‌ها با پایان یافتن ماه صفر جامعه‌ی مذهبی ما چالش تازه‌ای را تجربه می‌کند و آن این که سوگواری را به کناری نهاده و زندگی عادی خود را از سر بگیرد و یا به بهانه‌ی دهه‌ی نوظهورِ محسنیّه و یا عسکریّه جلسه‌های عزاداری را تا پایان روز هشتم ربیع ادامه دهد. این کِش و قوس قدری هم …

شبکه اجتهاد: بررسى سیره عملى حضرت امام خمینی در برخورد با مراجع و بزرگان معاصر خود چه در دوران تحصیل، چه در دوران تدریس، چه دوران مبارزه و چه دوران رهبرى مى‏‌تواند الگویى باشد براى همه که چگونه على رغم داشتن دیدگاهى کاملًا متضاد با بزرگان و مراجع تقلید که پرچمدار هدایت جامعه هستند، همواره بر حفظ احترام آنها و …

اختصاصی شبکه اجتهاد: از دیرباز، ظلم، استبداد و سوء استفاده از قدرت، با نظام‌های سیاسی ظالم و جائر قرین بوده و حاکمان نامشروع همیشه درصدد بودند با بسط سلطه و قدرت خود بر مردم، به امیال خویش دست یافته و با سوء استفاده از قدرت و امکاناتی که در اختیار دارند، بر قدرت و ثروت خویش بیافزایند. چه آن که …