دیدگاه (گفت‌وگو/یاداشت)

شبکه اجتهاد: از جمله مهم‌ترین دستاوردها و آموزه‌های سترگ فرهنگ شیعی پنداره بی‌نظیر «گفت‌وگو» است. مروری بر نظر و کنش پیشوایان شیعه علیهم‌السلام به ویژه مناظرات دانشورانه ایشان به خوبی نشان می‌دهد که چگونه از گفت‌وگو در راستا انجام رسالات کلان خویش بهره برده‌اند. بااین‌همه آشکار است که این جستار چون هر پهنه روشی دیگری خود از اصول و بنیادهایی …

شبکه اجتهاد: واقعش این است که با ورود جمعی از اعزه، این‌جانب قصد گذاشتن این یادداشت را نداشتم؛ اما برخی مطالب به قدری بر حقیر فشار آورد و به جانم افتاد که تصمیم گرفتم به برخی نکات اشاره کنم: ۱. دین خدا در طول تاریخ در سایه تلاش‌های عالمان بزرگ حفظ گردیده است و البته در کنار هدایت عالمان آنجا که …

اختصاصی شبکه اجتهاد: از میان معروف‌ترین کتاب‌های رجالی شیعی، کتاب «اختیار معرفه الرجال»، معروف به «رجال کشی» است. رجال کشی را شیخ طوسی از کتاب اصلی کشی اقتباس و تلخیص کرده است. در منابع، کتاب اصلی کشی که در دست شیخ طوسی قرار داشته – امروز در دسترس نیست – به اسم «معرفه الناقلین عن الائمه الصادقین» یا «معرفه الرجال» …

شبکه اجتهاد: آقای دکتر سروش در سخنرانی «دین و قدرت» تصویری از پیامبر اکرم (ص) به دست داده که او را به عنوان «یک عارف مسلح» و کسی که «یک جنبش دینی مسلحانه» ترتیب داده، قلم برده است. این تصویر بی‌تردید نه با تصویری که آیات قرآن از پیامبر ترسیم می‌کند سازگار است؛ نه با آنچه از سیره پیامبر و …

شبکه اجتهاد: در رابطه با محتوای کتب درسی اصول فقه باید گفت آموزش آن به دانش‌پژوهان فقه به دو صورت ممکن است: روش اوّل، آموزش قواعد کشف حکم شرعی به شیوه اجتهادی است، بدین صورت که درستی یا نادرستی این قواعد دانش اصول فقه، مورد بررسی قرار گرفته و به بحث گذاشته شود. در این روش، دانش پژوه، با شیوه …

شبکه اجتهاد: به نظر می‌رسد که ما در جهان اسلام چه در حوزه شیعه و چه در حوزه اهل سنت با سه الگو فقهی مواجه‌ایم که هر کدام از آن‌ها منجر به مدل‌های مختلفی از کنش‌های اجتماعی و سیاسی گردیده‌اند. الگوی اول الگوی فقه مقاومت، الگوی دوم الگوی فقه تکفیر و الگوی سوم الگوی فقه سکولار. هر کدام از این‌ها …

شبکه اجتهاد: عطف به تجارب و اندوخته‌هایی که در پی بیش از ده سال شرکت در دروس خارج فقه و اصول در دو حوزه نورانی مشهد و قم و نیز در پی تدریس و مطالعات نسبتاً وسیع در این زمینه بدست آمد، تحول و بازاندیشی گسترده در علم اصول را از سه جهت ذیل ضروری می‌دانم: یک؛ ضرورت توسعه علم …

شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام محمد سروش محلاتی چندی پیش، مقاله‌ای با عنوان «رابطه شعور شهروندی» در سایت خود منتشر کرد. متن زیر یادداشتی از دکتر مجید کافی دانش‌آموخته حوزه علمیه قم و عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه در نقد این مطلب است: ۱. عالمان برای شناخت دین، مروجان و مبلغان دینی برای آموزش و تعلیم دیگران و مؤمنان برای …

اختصاصی شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام ابوالحسن حسنی از پژوهشگران حوزه علمیه قم یادداشتی را با عنوان «نگاه انتقادی بر نگرش سیستمی به دین» در شبکه اجتهاد منتشر کرده است (بخوانید)، لذا ملاحظاتی در این‌باره تقدیم حضور می‌شود. آورده‌اند: «نظام‌های انسانی حد و مرز مشخصی نداشته و محدوده‌ی آن‌ها معین نیست. این ویژگی نه تنها در کل این نظام‌ها، بلکه در اجزاء …

شبکه اجتهاد: نخست باید توجه کنیم که رویکرد مقاصدی با آن رویکرد تفسیری که قصد‌گرایی نامیده می‌شود، متفاوت است. در قصدگرایی که رویکردی است در هرمنوتیک و تفسیر متن و می‌توان گفت رویکرد غالب پذیرفته شده در سنت اصول فقه است، مفسر باید تلاش کند به قصد صاحب متن دست پیدا کند. این رویکرد در برابر طیفی از رویکردهایی قرار …

شبکه اجتهاد: از محاصره مخالفانش در حرم حضرت امیرالمؤمنین علی(ع) تا مظلومیت مردان و زنان فرقه‌ای که در مسلمانی آنها تردیدهایی جدی است، برای او یک چیز اهمیت دارد: جان انسان‌ها! پس از سقوط صدام، طرفداران مقتدی صدر در نجف، توسط آمریکایی‌ها محاصره شده بودند و هر لحظه احتمال می‌رفت جوانان شیعه‌ای که مخالف او نیز بودند قتل عام شوند. …

اختصاصی شبکه اجتهاد: در این اواخر برخی از پژوهش‌های فقهی به مفهوم سیستم نزدیک شده‌اند. مفهوم سیستم مفهومی جدید از دنیای مدرن است. به‌صورت اجمال، می‌توان گفت که نظام، در این معنا، یک کل واحد از روابط فیمابین تعدادی از اشیاء یا اشخاص است که عناصر آن نظام به شمار می‌آیند. نظریه‌ی سیستم‌ها تمام پدیده‌های عالم، اعم از پدیده‌های ماشینی، …

شبکه اجتهاد: آیت‌الله سیستانی جزو اندک فقیهانی است که وجود برخی مشابهت‌ها در اندیشه‌ها و تقریرات دروسش با مباحث فلسفه حقوق و همچنین توجّه به مصلحت عمومی نظر پژوهشگران را به خود جلب کرده و بنابر این اهمّیت پرداختن به این اندیشه‌ها را بیش از پیش نمایان می‌سازد. اندیشه‌های ایشان در باب اعتبار قانونی، توجّه به اهداف و روح شریعت، …

شبکه اجتهاد: در سال‌های میانی دهه شصت یکی از بحث‌های جدّی که پرسش و چالش مهمی تلقی شده بود، بحث‌ها و نظرات فقهی- حقوقی مربوط به اختیارات حکومت اسلامی بوده است: در این یادداشت به مناسبت سالگرد پاسخ امام خمینی به نامه دبیر وقت شورای نگهبان آیت‌الله صافی گلپایگانی در ۲۶ آذر ۱۳۶۶، سعی شده به سابقه و استمرار این …

شبکه اجتهاد: درباره کارکرد و خدمت‌رسانی طلاب علوم دینی حرف‌های بسیاری زده شده و گفتگوها و مناظرات مفصلی تاکنون برگزار شده است. از حضور در میان مردم، حل مشکلات آن‌ها، طرح‌هایی مثل امام محله تا فقه نظام ساز و تمدن ساز و ایجاد بستر فکری تمدن نوین اسلامی. همه این اهداف مقدس و لازم‌اند و هر طلبه‌‌‌‌ای فراخور علاقه و …

شبکه اجتهاد: تفقه باید از سطح «تکلیف» فراتر رود و وارد حوزۀ حکمت نیز بشود؛ یعنی فقه دین یا فقه جامع یا نظام استنباط شکل بگیرد؛ در این صورت، فقیه همان حکیم است و حکیمان همان فقیهان هستند. «اگر تفقّهِ فقیه از احکام فقهی و حوزۀ تکالیف، وارد فضای تفقّه در حوزۀ ارزش‌ها و توصیف‌ها نیز بشود، تفقّه او تبدیل …

اختصاصی شبکه اجتهاد: یکی از فقهای عالیقدری که متأسفانه یک سال از وجود ذی‌جود و پُرارزشش بی‌بهره شدیم سیدنا الاستاد حضرت آیت‌الله سید محمدمهدی موسوی خلخالی رضوان‌الله علیه است. آری یک سال گذشت؛ دقیقاً سال گذشته بود که در روزهای آغازین زمستان ۹۸، حوزه علمیه خراسان مدرس بزرگ خود را از دست داد و به سوگ نشست. به حقیقت در …

شبکه اجتهاد: مخالفان مرجعیت علمی، کارگزاری و قضاوت زنان به دو دلیل استشهاد می‌کنند: یک؛ دلایل روان‌شناختی؛ زنان به خاطر نقصان عقل، غلبه احساسات و تمایل به زینت نمی‌توانند از عهده این مناصب برآیند. دوم؛ دلایل جامعه‌شناختی؛ پذیرش مناصب پیشگفته باعث حضور زنان در اجتماع و آمد و رفت با مردان می‌شود و این امر با تأکید شرع بر اصل …

اختصاصی شبکه اجتهاد: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، یکی از معتبرترین و تأثیرگذارترین تشکل‏‌های برآمده از حوزه و روحانیت است که در دوران معاصر برای اولین بار و به طور رسمی به نمایندگی از حوزه و ورحانیت، به فعالیت‌‏های سیاسی و اجتماعی پرداخته و در صدد طرح و بحث اسلام سیاسی و حکومتی بوده است. به بیان دیگر، بزرگترین بازتاب …

شبکه اجتهاد: مراد از اندیشه‌ورزی در این بحث اندیشیدن محض در باره تمدن نیست، بلکه مجموعه فرایندها و رفتارهایی که به این اندیشیدن کمک می‌کند و نیز ابعاد آن نیز مد نظر است. وقتی از اندیشه‌ورزی در باره تمدن نوین اسلامی سخن می‌گوییم، در حقیقت یک گام عقب‌تر از پرداختن حتی در باره مفهوم این تعبیر و واژگان تشکیل‌دهنده آن …

اختصاصی شبکه اجتهاد: نوشتار حاضر پیرامون پژوهش‌های فقهی انجام شده در خصوص بیماری ایدز با تکیه بر کتاب «بحوث فی الفقه المعاصر» تألیف آیت‌الله شیخ حسن جواهری (از علما و اساتید خارج فقه و اصول حوزه علمیه نجف) است که به بهانه هفته اطلاع‌رسانی بیماری ایدز منعکس می‌شود. ویروس HIV که سابقه‌‌ای بیش از ۲۵ ساله دارد، ویروسی است که …

شبکه اجتهاد: مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نور، همان مرکزی است که مجموعه نرم‌افزارهای نور را در حوزه‌ی علوم اسلامی تولید می‌کند. این مرکز در سال ۱۳۶۸ با عنایت حضرت آیت‌الله خامنه‌ای که آن زمان سمت ریاست جمهوری را برعهده داشتند تأسیس شد. هدف از تشکیل این مرکز، به خدمت گرفتن رایانه برای پژوهش‌های علوم اسلامی و تولید محتوا‌های دیجیتالی …

شبکه اجتهاد: نظام جمهوری اسلامی ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ و با گذشت ۱۴ قرن از حیات پیغمبر اکرم (ص) در ایران استقرار یافت. شاید بزرگترین چالش نظری و عملی این نظام از جنبه‌های ایدئولوژیک و در نسبت خود با اسلام، مربوط به مقوله «زمان» و «تحولات تاریخی انسان» باشد. جمهوری اسلامی برخواسته از دو ادعای …

شبکه اجتهاد: کسی که دین اسلام را می‌پذیرد طبعا در عرصه‌های مختلف زندگی خود اعم از فردی و اجتماعی، از دو دغدغه و دل‌مشغولی خالی نیست. نخست، رعایت قوانین و دستورات شارع است -به این معنا که در ورطه مخالفت با تکالیف شرعی نیافتد و اگر احیانا به سبب جهل، نسیان یا ضرورت، بر خلاف قانون الهی عمل می‌کند، در …

اختصاصی شبکه اجتهاد: آیت‌الله شیخ هاشم قزوینی از فقها و اساتید نامدار و شاخص حوزه علمیه خراسان در زمان معاصر بود. ایشان جامع معقول و منقول و در حد مرجعیت بود و می‌توانست مانند دیگر فقهای بزرگ رساله عملیه دهد، ولی به این کار اقدام ننمود. او مرجعیت را واجب کفایی می‌دانست و چون دیگر فقهای جامع‌الشرایط حضرات آیات سید …

شبکه اجتهاد: مصطفی عبدالرازق را بدون شک می‌توان یکی از مهم‌ترین اندیشمندان و فیلسوفان عرب در دوران معاصر به شمار آورد حال آنکه در ایران چنان که شایسته است به وی و مهمترین نوشته او یعنی کتاب «تمهید لتاریخ الفلسفه الاسلامیه” پرداخته نشده است. اهمیت کتاب یاد شده آن گاه پدیدار می‌شود که به لحاظ تاریخی بدانیم آن را در …

اختصاصی شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام والمسلمین سید محمدرضا سیستانی متولد ۱۳۴۱ شمسی، فرزند مرجع عالیقدر آیت‌الله سید علی سیستانی و از اساتید ممتاز حوزه علمیه نجف است. او در مقطع سطح از اساتید فراوانی از جمله آیت‌الله شیخ مهدی مروارید و آیت‌الله سید حسن مرتضوی بهره علمی برده و در درس خارج نیز از محضر آیت‌الله سید ابوالقاسم خویی و آیت‌الله …

اختصاصی شبکه اجتهاد: چندی قبل سخنانی از جناب سید کمال حیدری منتشر شد که نسبت عجیبی به‌تمامی علمای امامیه دادند: «به ضرس قاطع می‌گویم یعنی در آنچه می‌گویم یقین دارم، هیچ عالم شیعی دوازده امامی پیدا نمی‌شود مگر اینکه به کفر باطنی همه مسلمانان حکم می‌کند. بله در حکم به اسلام ظاهری(غیر شیعیان) اختلاف بین فقهای امامیه هست…بعضی قائل به …

شبکه اجتهاد: بحث پیرامون زن در اجتهاد اسلامی در جهان عرب، موضوعی جنجال برانگیز است. پژوهش کامل نسبت به این موضوع نیازمند سخن بسیار زیادی می‌طلبد. اما در این جا سعی دارم با امید آشنایی مخاطبین با تحولات و پیامدهای این موضوع تنها گزارش مختصری از این بحث ارائه دهم. بحث خود را در سه محور ارائه خواهم کرد. ابتدا …

شبکه اجتهاد: سند امنیت قضایی در تاریخ بیست و یکم مهرماه سال جاری توسط رئیس قوه قضائیه به ابلاغ رسمی رسید. این سند در ۳۷ ماده تنظیم شده که در راستای بندهای ۶۵ تا ۶۷ سیاست‌های کلی قانون برنامه ششم و سیاسی کلی قضایی مصوب سال ۱۳۸۱ است. اهداف سند: این سند در جهت توسعه عدالت قضایی، اعتماد عمومی به …