اجتهاد و اصول فقه

شبکه اجتهاد: اخیرا در محافل فقهی و دانشگاهی، اخبار مربوط به «فقه معاصر» زیاد شنیده می‌شود. این اصطلاح زیبا در میان علاقه‌مندان به فقه در عصر ما، بسیار مورد توجه قرار گرفته است. فقه معاصر تلاش می‌کند تا کمال و زیبایی شریعت را در شرایط پیچیده و پیشرفته امروزه احیا کند و به دنبال راهی برای ترکیب اصالت فقه با …

اختصاصی شبکه اجتهاد: کتب فقهی و کلامی علمای مسلمان، گنجینه‌ای است از هزاران ایده و اندیشه و سوال و جواب که هر ذهن پویا و جوالی می‌تواند از این آبشخور ارزشمند، بهره‌های وافی و کافی را ببرد. «کشف الغطاء عن الشریعه الغراء» که از شیخ جعفر کاشف الغطاء می‌باشد، از بارزترین مصادیق این گنجینه‌هاست. این کتاب که شاید نوعی کتاب …

نظریه خطابات قانونیه امام خمینی(ره)، تأثیر شگرفی بر فقه و اصول داشته و بسیاری از مسائل را بازتعریف کرده است. این نظریه، با تبیین ماهیت قوانین الهی به‌عنوان قوانین ثابت و عام، شبهات مربوط به انطباق احکام اسلامی با زمان و مکان را پاسخ داده و چارچوبی محکم برای فهم صحیح از شریعت ارائه می‌دهد. به گزارش خبرنگار اجتهاد، نشست …

آیت‌الله جوادی آملی در دیدار جمعی از اعضای کنگره بین‌المللی مرحوم میرزای نایینی گفت: اگر مرحوم نائینی امروز در میان ما حضور داشت، با نگاه ژرف‌ خود، مفهوم آزادی و کرامت انسانی را در کنار اصول فقهی و شرعی به عنوان محورهای اصلی زندگی اجتماعی مطرح می‌کرد. به گزارش شبکه اجتهاد، جمعی از اعضای کنگره بین المللی مرحوم میرزای نایینی …

اختصاصی شبکه اجتهاد: تقطیع روایت، به معنای برشِ بخشی از روایت است و نقلِ آن بخش که فعلاً مورد نیاز است. نویسندگان کتاب‌های روائی، پس از انتقال روایات از اصول اصلیِ آن و شروع به تبویب (باب بندی) روایات، مجبور به تقطیع روایات شدند. گاهی نقلِ تقطیع ‌شده‌ی یک روایت، موجب برداشت نادرست از معنای اصلی روایت می‌شود. هرچند روایات …

غیبت امام وظیفه‌ای برای معصوم ایجاد نمی‌کند. شاهد آن، ایجاد فرقه‌های انحرافی فراوان در عصر غیبت و مسائل مبتلابه بسیار در عصر جدید است که ائمه متعرض آنها نشده‌اند. دلیلی وجود ندارد که امام تا ابد باید تکلیف همه این مسائل را باید روشن کند و مثلاً سکوت امام صادق علیه‌السلام دلیل است و اگر نظری داشتند حتماً بیان می‌کردند …

شبکه اجتهاد: استاد محمدحسین ملک‌زاده معتقد است که فقه مضاف ساحت خاصی از فقه است که به راحتی ساخته نمی‌شود. مجموعی از موضوعات است که قابلیت قرار گرفتن حول یک محور دارد. یک فقهی ناظر به فقه کلان تشکیل می‌شود، موضوعی کلان مثل اقتصاد که فقه الاقتصاد را تشکیل می‌دهد؛ البته فقه مضاف صرف تجمیع مسائلی در موضوعی کلان نیست؛ …

شبکه اجتهاد: فهم اجتماعی پدیده، مملو از پیچیدگی و دشواری است. فهم اجتماعی بر خلاف فهم فردی که تحت تاثیر تجربیات و باورهای شخصی به وجود می آید، بر اساس تعاملات، تجربیات و هنجارهای اجتماعی شکل می‌گیرد. در فهم اجتماعی، نگرش‌ها، ارزش‌ها و باورهای جامعه نقش مهمی ایفا می‌کنند. افراد از طریق ارتباط با دیگران و بافت اجتماعی‌ای که در …

آیت‌الله بروجردی قائل به ولایت فقیه بود و بر این اساس مقدماتی را نیز در نظر گرفته بود. ایشان مساله ولایت فقیه را مساله‌ای کاملا فقهی می‌دانست. متاسفانه برخی بدون هیچ اطلاعی عنوان می‌کنند که مرحوم آیت‌الله بروجردی تفکر سیاسی اجتماعی نداشت. در حالی که نوشته‌ها و رویکردهای ایشان کاملا این امر را اثبات می‌کند. شبکه اجتهاد: ورود علمای شیعه …

شبکه اجنهاد: فقه مضاف چیست؟ آیا ماهیتی جداگانه از فقه موجود دارد؟ قائلین و طرفداران فقه مضاف چه ادله‌ای بر اثبات فقه مضاف اقامه می‎کنند؟ از جمله قائلین به فقه مضاف، حجت‌الاسلام والمسلمین مجید دهقان است. او معتقد است برای روشن شدن تفاوت فقه مضاف با فقه سنتی، ابتدا باید چند مفهوم را روشن و تبیین کرد. پس از روشن …

شبکه اجتهاد: امام هادی علیه‌السلام نقش مهمی در میراث روایی ما داشته‌اند که گمان می‌کنم علمای ما در این جهت حق ایشان را ادا نکرده‌اند[۱]. از زمان امام هادی به سامراء می‌گفتند: «ناحیه مقدسه»، چون حضرت که حبس بودند، امام عسکری (ع) و شیعیان غالباً تا بغداد می‌آمدند و با وکلاء در بغداد تماس می‌گرفتند. از حرم‌هایی که مسلما یقینا …

شبکه اجتهاد: حوزه علمیه از جهت علمی در حساس‌ترین دوران خود به سر می‌برد. این دوران، شرایطی را ایجاد کرده است که یا علوم اسلامی، می‌تواند سربلند بیرون بیاید و به دوران اوج خود بازگردد و یا تا مرز نابودی خواهد رفت. آنچه که دوران حاضر را با تمام ۱۰قرن گذشته متفاوت می‌کند، دو عنصر اساسی است: ۱- تمدن غرب …

اختصاصی شبکه اجتهاد: استاد ابوالقاسم علیدوست درباره مناظره خود با دکتر عبدالکریم سروش در مهرماه ۱۴۰۳ طی یادداشتی به نکات مهمی درباره تراث‌ستیزی و تعریض بر فقه، فقیهان و حوزویان پرداخته است. ۱. سه موضع در قبال تراث روایی: دفاع متعصبانه‌ برخی از اخباریان امامیه از تراث روایی که منجر به معتبرانگاری همه احادیث موجود می‌شد، و یورش افراطی برخی …

وقتی بحث از مصالح و مفاسد به عنوان ملاک می‌شود پس می‌توان از مقاصد الشریعه هم در بحث ملاکات استفاده کرد کما اینکه برخی از اساتید معاصر همان مقاصد الشریعه اهل تسنن را به همان شکل فی‌الجمله در فقه قائلند؛ لکن ارائه‌دهنده در این مجال درصدد نفی مقاصد الشریعه به عنوان ملاک احکام هست و اگر درجایی از آن اسم …

دوره سه‌جلدی کتاب «مرشد الخواص فی شرح بعض الآیات و الاحادیث المشکله» اثر محمدبن حسن طوسی با تحقیق و تصحیح حجت‌الاسلام والمسلمین محمدجواد مروارید از سوی بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی به زبان عربی، به زیور طبع آراسته شده است. نسخه‌ای از این کتاب محضر حضرت آیت‌الله سیستانی تقدیم شده است که ایشان نیز از این اثر و تلاش …

مجتهده صفاتی گفت: بیشترین و اصلی‌ترین مخالفان من از بانوان بودند؛ به من می‌گفتند که تو به چه‌اجازه‌ای در این عرصه فعالیت می‌کنی؟ به یاد می‌آورم که همیشه در ایام حج اعتراض می‌کردم که چه‌طور به زنی که یائسه است اما همچنان خونریزی دارد می‌گویید برو و طواف کن اما خودت را چک کن!؟ فریاد من بلند بود که چه‌قدر …

استاد جامعه الزهرا (س) گفت: رهبر معظم انقلاب به عنوان یک صاحب نظر این مسئله را به طور صریح در یک اجتماع بیان کردند که با ادله قاطع می‌توان از این نظریه دفاع کرد و ادله افرادی که قائل هستند مرجع تقلید بودن اختصاص به مردان دارد را رد کرد. به گزارش شبکه اجتهاد، دکتر خدیجه هاشمی استاد جامعه الزهرا …

شبکه اجتهاد: این یادداشت دو مقصد دارد: ۱. حضرت آیت الله خامنه‌ای درباره مرجعیت زن دقیقا چه گفتند؟ ۲. چرا ایشان در دیدار مخصوص بانوان در دوسال پیاپی یکبار وزارت زن و اینبار مرجعیت زن را مطرح می‌کنند؟ ۱. چه گفتند؟ “بنده حتی معتقدم بسیاری از مسائل زنانه که موضوعش زنان هستند و مردها درست موضوع را تشخیص نمی‌دهند، خانمها …

نشستی در باب هم اندیشی فقه پژوهی و ظرفیت‌های دانشی درعرصه بین الملل با حضور الشیخ مهدی الصمیدعی (مفتی اعظم و رئیس شورای اهل سنت عراق)، دکتر سیدصادق حقیقت (هیئت علمی پژوهشگاه امام خمینی و انقلاب اسلامی)، الشیخ عبدالقادر یوسف الترنینی (هیئت علمی در دانشگاه لبنان «الجامعه اللبنانیه»)، دکتر عابدین مومنی (هیئت علمی دانشگاه تهران)، دکتر محمود شفیعی (هیئت علمی …

شبکه اجتهاد: در میان فقهای شیعه اختلاف است که آیا کرامتی که اسلام برای انسان قائل است، برای مطلق انسان است یا برای خصوص مومنان و مسلمانان است؟ بسیاری از فقها بر این باورند که کافر هیچ گونه حرمت و کرامتی ندارد و در خصوص غیرمسلمان، اصل بر عدم کرامت است مگر دلیل خاصی اقامه شود. در مقابل برخی از …

اختصاصی شبکه اجتهاد: لوامع صاحبقرانی از جمله‌ی کتب فقهی شیعه، اثری فارسی از محدثی امین و فقیهی متین، محمدتقی مجلسی است. او در سال ۱۰۰۳ قمری در اصفهان دیده به جهان گشود و تحت رعایت پدر دانشمندش، مقصود علی تربیت شد. از برکت خود او نیز نسلی از علماء پرورش یافته‌اند که محمدباقر مجلسی فقط یک نمونه‌ی بسیار موفق آن …

کتاب «متن فهمی فقیهانه» اثر حجت‌الاسلام والمسلمین محمد عشایری منفرد که به مسئله متن فهمی فقیهان عرب زبان و فقیهان غیر عرب زبان، دشواری‌ها و راه‌حل‌های آن می‌پردازد، به صورت کاربردی و کارگاهی با نمونه‌های عینی به رشته تحریر در آمده، توسط نشر ادیب فقه جواهری با تقریظ استاد ابوالقاسم علیدوست به زیور طبع آراسته شده است. به گزارش خبرنگار …

شبکه اجتهاد: دانش فقه و اخلاق همواره به‌عنوان دو دانش مستقل در میان علوم اسلامی و انسانی مورد توجه بوده‌اند. در سال‌های اخیر اما باب فقهی «فقه اخلاق» رونمایی شده است و نگاشته‌هایی نیز پیرامون آن نوشته شده است. در اینکه مراد از فقه اخلاق چیست، توافق روشنی میان اخلاق پژوهان و فقه‌پژوهان وجود ندارد. اما آینده فقه اخلاق، چگونه …

عضو هیات علمی موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره) گفت: نمی‌توانیم اولاً و بالذات برای هیچ موجودی تقاضای سلب رحمت بکنیم و از خدا بخواهیم که رحمتش را از او سلب کند یا تلاش بکنیم که او به رحمت خدا نرسد که یکی از این تلاش‌ها همین لعن و نفرین است چون در مضمون بعضی روایات هست که ما نباید حتی …

مجموعه هشت جلدی «فلسفه علم اصول فقه» اثر استاد مهدی هادوی تهرانی که حاصل چند دهه تدریس و تحقیق در بالاترین سطوح علمی حوزه علمیه می‌باشد، به‌تازگی از سوی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلام به زیور طبع آراسته شد. به گزارش خبرنگار اجتهاد، دانش اصول فقه ریشه در تاریخ اسلام دارد و هر چه جوانه‌های تدوین رسمی آن در سده دوم هجری …

شبکه اجتهاد: پرسش این است که آیا راه حل نهایی برای توانمندسازی فقه جهت پاسخگویی به نیازهای انسان امروز در دیدگاه امام خمینی فرایند پیش بینی شده در دستورالعمل نهاد مجمع تشخیص مصلحت نظام بوده است یا اینکه ایشان توقع و تفکر دیگری داشته‌اند؟ با توجه به تفاوت و تعارض دیدگاه فقهای شورای نگهبان در موضوع مصوبات مجلس شورای اسلامی، …

شبکه اجتهاد: خاندان حلبی از بیوتات مشهور شیعه کوفی است که بنا به گزارش نجاشی چون برای تجارت به حلب می‌رفته‌اند به حلبی شهرت یافته‌اند. (نک: رجال النجاشی، رقم: ۶۱۲) نام بسیاری از افراد این خاندان در مصادر رجالی ذکر شده است، مثل: أبو شعبه و پسرانش علی و عمر، ونوادگانش عبید الله، عبد الأعلی، عمران، محمّد، احمد. (نک: رجال …

رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با تاکید بر اثرگذاری مقاصدالشریعه بر مسائل و موضوعات و اهداف علوم انسانی، گفت: در کاربست مقاصدالشریعه نباید به دام تفریط و نه افراط بیفتیم و این تصلب را هم نداشته باشیم که بگوییم مقاصد تاثیری در علوم ندارد. شبکه اجتهاد: مقاصد الشریعه کارکردهای معتبر دینی دارد و صرفا کارکرد آن معرفت‌شناختی نیست و …

شبکه اجتهاد: یکی از شیوه‌های مؤثر برای کشف روش اجتهادی یک فقیه آن است که بخشی از متن او را که گمان می‌رود حاوی عناصر فعال روشی باشد، انتخاب کرده و به تحلیل روش‌شناختی آن بپردازیم. به کارگیری این شیوه، قابل ارائه به هر کسی است که در حال فراگیری یا تدریس علوم حوزوی است. برای نمونه، در متون گوناگون …

شبکه اجتهاد: در نوشته‌ کوتاهی که دوباره در فضای مجازی با عنوان «فقیه قرن هشتم! اولین قائل به پوشش مو» و به نام امیرحسین ترکاشوند منتشر شده، آمده است که پیشینه بحث از موی سر زنان و وجوب پوشش آن به قرن هشتم برمی‌گردد و سابقه بیشتری ندارد. نخستین فقیهی که نوآوری کرده و به آن پرداخته و به پوشش …