پوشش و حجاب

سخن آغازین: «الزام قانونی حجاب»؛ رویکردها و پرسش‌های اساسی/ مجتبی الهی خراسانی   گفت‌وگو: برخی از روایات پوشش و حجاب را نمی‌فهمیم!/ سید احمد موسوی مددی اجبار بر حجاب، اقتدار حکومت را زیر سؤال می‌برد/ سید علی نقی ایازی کراهت چادر مشکی، ژست روشن‌فکری است!/ سیدمحمدصادق علم‌الهدی پوشش اجـمالی سر، کارکرد شرعی نداشته است/ امیرحسین ترکاشـوند بدحجابی؛ ناهنجـــاری اجـــتماعی یا گناهی مذهـــبی؟/ مهدی ابراهیمی «خمار» به معنی پوشش سر است، نه چیز دیگری/ زهره رجبیان الزام بر حجاب، منافاتی با آزادی بشر ندارد/ محمدحسن حائری حجاب، ضرورت فقهی نیست!/ مهدی مهریزی   یادداشت‌: کاش همه­‌ی گناهان، بدحجابی بودند!/مصطفی درّی چیستی …

  فقهایی مانند شهید مطهری، مراد از آیه‌ی «ولیضربن بخمرهنّ علی جُیُوبِهِنَّ» را لزوم پوشاندن سینه و گردن زنان دانسته‌اند و آن را دلیل بر لزوم پوشاندن موها نمی‌دانند. نظر حضرت‌عالی در مورد این مطلب چیست؟ استاد شهید مطهری در مواضع متعددی از کتاب مسأله‌ی حجاب، از جمله -آن چاپی از کتاب که در اختیار من بود- در صفحه‌ی ۱۳۶ و ۱۶۴ تصریح می‌کنند که در آیه‌ی «وَ لْیَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلى جُیُوبِهِنَّ» مقصود پوشاندن سر، گردن و گریبان است. پس در موارد متعدد ایشان به پوشش سر تصریح می‌کنند. بنا بر این ایشان نیز مانند سایر فقها قایل به لزوم …

یکی از جزییاتی که از دیرباز مورد توجه فقها بوده است مسئله‌ی نگاه به زنان اهل کتاب است. شیخ مفیدو شیخ طوسی شاید از نخستین فقهای شیعه باشند که با استناد به برخی روایات در این مسئله، قائل به جواز نظر به موی زنان اهل کتاب شدند.

در آیات و روایات، هیچ دلیلی برای اثبات الزام به حجاب وجود ندارد. به باور این استاد دانشگاهِ مفید، بهترین راه مقابله با بدحجابی، فراهم کردن فرصت انتخاب برای مردم است. ایشان در پایان، از شیوه­‌ی ترویج حجاب توسط متولیان فرهنگی انتقاد و تصریح کردند: اگر به جای تمسخر بدحجابی، رویکرد هدایت را در پیش می­گرفتیم، وضع فعلی پیش نمی‌­آمد.

در فقه، بحث پوشش زنان در برابر سه دسته از مردان، مورد بحث قرار گرفته است: ۱٫ در برابر مردان نامحرم بالغ ۲٫ محارم ۳٫ همسر. آنچه در این نوشته مورد بحث است، حد پوشش زنان در برابر مردان محرم است. پرسشی که مطرح می‌شود این است که آیا داشتن پوشش در برابر محارم لازم است؟ اگر لازم است، حد آن چیست؟

حجاب، دستوری قرآنی است که وجوب آن را نمی‌توان انکار کرد. این بحث در سطح جهان، بحثی داغ و کاملاً شایع است و بعضاً از گوشه و کنار دنیا در مورد حجاب و یا منع آن در اماکن عمومی و علمی، مطالبی شنیده می‌شود. با این وصف، حجاب از کارکرد صرفاً دینی خارج شده و کارکردهای اجتماعی، فرهنگی و گاه سیاسی به خود گرفته است. با این وجود، انسان‌ها از هر مرام و مسلکی که باشند، عریانی در چشم‌انداز جامعه را ناپسند ‌دانسته و پوشیدگی و حجاب را در عرصه‌ی تجلی و نجابت می‌ستایند. هیچ جامعه‌ای را نمی‌توان یافت که …

  اولین هدیه­‌ی خداوند در موضوع حجاب و پوشش اولین نکته‌­ای که باید مطرح شود این است که مبتکر پوشش، اسلام نیست. قبل از اینکه اسلام وجود داشته باشد، فطرت پاک بشریت نوع پوشش را همیشه توصیه می‌کرده است و اولین چیزی که شاید انسان بعد از آفرینش به آن فکر کرد، این بود که چگونه خودش را بپوشاند. «فَلَمّا ذاقَا الشَّجَرَهَ بَدَتْ لَهُما سَوْآتُهُما وَ طَفِقا یَخْصِفانِ عَلَیْهِما مِنْ وَرَقِ الْجَنَّهِ».[۱] ابتدا آغاز کردند به اینکه از برگ‌های بهشتی پوششی برای خودشان درست کنند و لذا شاید بتوانیم بگوییم که خدا اولین هدیه‌ای که بعد از آفرینش به انسان …

حجت‌‌الإسلام مهدی مهریزی، از استادان حوزه‌‌ی علمیه‌‌ی قم و استادیار دانشکده‌‌ی علوم حدیث است. به گفته‌‌ی ایشان، مسائل علوم حدیث و مستحدثه، دو حوزه‌‌ی تخصصی مطالعات و پژوهش‌‌های وی را تشکیل می‌‌دهد. در حوزه‌‌ی مسائل مستحدثه، دغدغه مهم ایشان، مسائل مربوط به زنان است. نگارش کتاب‌‌های «زن»، «حجاب»، «زن در سخن و سیره‌‌ی امام علی علیه‌‌السلام»، «بولتن فمینیسم»، «موسوعه‌‌المرأه فی‌‌الأخبار والآثار» و «حقوق زنان»، این دغدغه‌‌ی ایشان را در این حوزه را تأیید می‌‌کند. از ایشان در رابطه با ضروری بودن یا نبودن حکم حجاب پرسیدیم. به باور ایشان، حجاب صرفاً حکمی فقهی است، نه ضرورتی فقهی. لذا نمی‌‌توان منکر حجاب را کافر دانست.

کسانی که کتاب شما را مطالعه کرده‌اند، علاقمندند تا با بیوگرافی علمی شما آشنا شوند. لطفاً در ابتدای بحث خودتان را معرفی بفرمایید. متولد سال ۱۳۴۳ و دارای مدرک کارشناسی ارشد در رشته­‌ی علوم قرآن و حدیث هستم. از نوجوانی به دروس حوزوی علاقمند بودم. گاهی به صورت پراکنده به مدارس علمیه می­‌رفتم، ولی خیلی مستمر نبود. همواره دغدغه‌ی این دروس با من بود و بعد از آن هم که وارد تشکیلات نظامی شدم و ناخواسته از حوزه فاصله گرفتم، همواره علاقمند بودم تا اینکه بعد از سال­‌ها این علاقه را از طریق رشته‌ی دانشگاهی مشابهی پیگیری کردم و از …

حجاب و پوشش بانوان در ایران باستان

با توجه به عدم وجوب حجاب بر کنیزان و اهل کتاب، آیا می­توان به این نتیجه رسید که ملاک وجوب حجاب بر زنان مسلمان و آزاد، به دلیل احترام به آنان است نه صرف عفاف؟ حکم حجاب، یعنی اصل پوشش، با قطع نظر از چگونگی و حدود آن، از احکام تأسیسی و ابداعی اسلام نیست، بلکه از احکام امضایی است، یعنی هیچ جمعی از جوامع عقلای جهان را در گذشته و حال سراغ نداریم که انسان را بدون پوشش تحمل کند و هیچ حد و مرزی را برای پوشش قایل نباشد (بگذریم از برخی موارد بسیار استثنایی). به بیان دیگر …

   سه رویکرد اساسی در حوزۀ فقه و حقوق زنان در بحث فقه و حقوق زنان، حفظ چارچوب‌های روشمند فقهی و درعین‌حال پاسخ به مسائل نو پیدا، موجب نگاهی دوباره به ‏احکام و تکالیف و حقوق خانواده ـ اعم از همسران، والدین و فرزندان ـ و زنان شده است. این نگاه تازه، آثار تازه و مباحثات جدیدی را در حلقه‌های تفکر اسلامی به‌ویژه فقه، پدید آورده است. ‏در کشور ما سه رویکرد متمایز نسبت به این مقوله به چشم می‌خورد: رویکرد اول، دغدغۀ پژوهشگران دین‌باوری است که از موضع فقهی، نگران حفظ میراث فقهی هستند. به عبارت واضح‌تر، آنها نگران …

ما مسلمانان، اعم از شیعه و سنی، اگرچه در برخی احکام شرعی (مثل وضو) اختلاف نظر داریم، اما تعالیمی که از طریق آیات و روایات به دستمان رسیده، جای تردیدی برای ما نگذاشته که حجاب شرعی لازم برای یک زن مسلمان، پوشاندن تمام بدن غیر از صورت و دستان وی (تا مچ) است؛ و این مطلب به‌قدری واضح بوده که امروزه، نه فقط بین مسلمانان، بلکه در تمام دنیا، پوشیدن این حجاب، علامتی برای شناسایی یک زن مسلمان به حساب می‌آید تاحدی که در سراسر جهان، حکومت‌هایی که با اسلام میانه خوبی ندارند، این مدل پوشش را، چون علامت مسلمانی …

خلاصه آنچه خواهید خواند… نه رضاخان توانست با توسل به زور حجاب را از سر مردم بردارد و نه ما می‌­توانیم با توسل به زور، افراد را باحجاب کنیم. مخاطب ما که به حجاب اسلامی التزام ندارد، با شنیدن یک سخنرانی یا خواندن یک مقاله بی­‌حجاب نشده است که امروز از سر جهالت و ساده انگاری گمان کنیم با شنیدن یک سخنرانی یا خواندن یک مقاله حجاب را خواهد پذیرفت. آیا با تعابیری هم­چون حیوان برهنه، خر پالان­دار، حیوان بی­‌شعور، بیمار روانی و… می­‌توان به ادب و حیا دعوت کرد؟ چه­‌قدر فاصله است میان آن ادب قرآنی و این گفتار …

یکی از احکام ثابت اسلام که همه‌­ی مذاهب اسلامی بر آن اتفاق دارند، دستور رعایت حجاب برای بانوان است و از آنجا که بخش قابل توجهی از جهان اسلام را اهل تسنن، تشکیل می‌دهند، این مسأله در تمام جهان اسلام مطرح است. در این نوشتار دیدگاه مفسران و فقهای اهل تسنن در زمینه­ی اصل لزوم پوشش و محدوده­‌ی آن با توجه به آیات، روایات و استنباط‌های فقها مورد بررسی قرار گرفته ­است و دلایل و مبانی آن مطرح شده است.

به ­نظر شما بی‌حجابی به عنوان گناه صغیره تا چه میزان باید مورد توصیه­‌ی متشرعه قرار گیرد؟ برای اینکه حد و اندازه‌ای را در برخورد با مسأله‌ی حجاب، چه در بحث گسترش و تبلیغ حجاب و چه در بحث برخورد با ناهنجاری‌هایی که در مسأله‌ی حجاب اتفاق می‌افتد تبیین کنیم، طبیعی است که اول جایگاه مسأله‌ی حجاب را روشن کنیم تا وارد مقوله‌ی واضحی نسبت به آن شویم، چون ممکن است وقتی حد و مرز را مشخص می­کنیم، ذهنیت ما با دیگران متفاوت باشد. لذا اول مقدمه­‌ا‌ی کوتاه در این قسمت بیان می­کنم و بعد در مورد اصل موضوع و …

اگر حجاب کاملاً جنبۀ شخصی داشته باشد جزء اختیارات حکومت نیست و اما اگر جنبۀ شخصی ندارد جزء اختیارت ‏حکومت است.

حجت‌الاسلام مصطفی دُرّی (پژوهشگر، نویسنده و استاد سطوح عالی حوزه­‌ی علمیه­‌ی قم) تلاش می‌کند تا پاسخی برای پرسش‌های زیر پیدا کند: بدحجابی یا بی‌حجابی در میان محرمات دینی، چه جایگاهی دارد؟ عالمان دینی باید نسبت به کدام‌یک از گناهان و واجبات شریعت، حساسیت بیشتری نشان دهند؟ حکومت اسلامی در اِعمال اجبار به ترک گناهان یا ترغیب نسبت به ترک گناهان، به چه ترتیبی باید تلاش کند؟

استاد سید محمدصادق علم‌الهدی از استادان جوان و موفق سطح و خارج حوزه‌ی علمیه‌ی قم هستند که تسلط ایشان در مباحث روز فقهی نیز بسیار قابل توجه است. این استاد جوان درباره‌ی پوشش مشکی برای بانوان معتقد است: همان‌طور که اثبات استحبابِ پوشیدن چادر سیاه به‌عنوان اولی قابل اثبات نیست، کراهت آن نیز ثابت نیست.

آیت‌الله سیداحمد مددی را می‌توان یک کتابخانه سیّار و البتّه دقیق دانست. شاگرد مبرّز آیت‌الله خوئی و سیستانی، علاوه بر شهرت در رجال و تراجم، از استادان قدیمی خارج فقه و اصول حوزه علمیّه قم نیز به شمار می‌آیند. ابداع نظریّاتی هم چون «فقه ولائی» و «انسداد باب علم و علمی»، درس وی را از دروس سنّتی حوزه علمیه قم متمایز می‌کند. خاصّ بودنِ استاد در حوزه علمیّه باعث شد تا بحثی خاص از این شماره، یعنی حدّ فقهی پوشش مردان را با ایشان در میان بگذاریم؛ بحثی که در لابه‌لای نزاع در حدّ حجاب بانوان و اجباری بودن آن، تا حدّی به فراموشی سپرده شده و کمتر بدان پرداخته می‌شود.