شبکه اجتهاد: جناب آقای مجتهد شبستری در یادداشتی با عنوان «نوشدارو بعد از مرگ سهراب» تلاش کرده که سخنان دو مرجع بزرگوار در دیدار با رییس جمهور را مصادره به مطلوب کند و نگاه سکولاری خود را به این دو مرجع عظیم الشأن نسبت دهد. جناب شبستری همانگونه که نوشته نه تنها با حاکمیت و ولایت فقیه مخالف است، بلکه …
Read More »یادداشت فقهی و اصولی
منطق علوی جبران قتل خطائی در حوزه حکمرانی/ محسن قنبریان
شبکه اجتهاد: خطا در اینجا مقابل گناه است. عمدِ مُجاز مثل اجرای قصاص یک قاتل درصورت عدم عفو خانواده مقتول، از سوی دستگاه حکمرانی انجام میشود نه خانواده مقتول، اما گناه نیست و استیفای حق مقتول است. منظور از قتل و جرح خطایی در حوزه حکمرانی، جایی است که به نوعی حکمرانی طرف اتهام واقع میشود نه یک شخص حقیقی. …
Read More »نگاه فاطمی به مشترکات شیعی ـ سنی/ محسن الویری
شبکه اجتهاد: با توجه به تغییر گفتمانی تدریجی فرهنگ عزاداری فاطمی و غیرفاطمی در کشور ما و به حاشیه راندهشدن تدریجی گفتمان معرفتافزا و چیرگی گفتمان مناسکگرا، ما اکنون دو گزینه پیش روی داریم: تن سپردن به این تغییر گفتمان و دست کشیدن از ادامه گفتنها و نوشتنها و ابراز نگرانیها از این تغییر و یا ادامه دادن گفتنها و …
Read More »متاورس و صد سالگی حوزه/ محمد مادرشاهی
شبکه اجتهاد: چندی پیش در جلسه علمی دفتر مطالعات اسلامی فضای مجازی، استاد محسن اراکی ضمن بررسی نسل جدید فضای مجازی، با تطبیق قاعده «اکل مال بالباطل» خرید و فروش زمینهای مجازی در متاورس را دارای اشکال اعلام کردند. متأسفانه در نشست صد سالگی حوزه علمیه قم جناب حجتالاسلام رسول جعفریان با تمسخر این حکم، آن را از مشکلات حوزه …
Read More »ابن طاووس و سرنوشت کتابخانۀ او/ محمد خراسانی
اختصاصی شبکه اجتهاد: این مقاله، به یک یادداشتِ بیانگر وقف میپردازد که تنها اثر برجایمانده از کتابخانۀ مشهورِ دانشمندِ شیعه، علی بن موسی بن طاووس (۶۶۴ق/۱۲۶۶م – ۵۸۹ق/۱۱۹۳م) است. این یادداشت، بینش جدیدی نسبت به کتابهایی که وی در اختیار داشته، ارائه میدهد و چارچوب قانونیای را که این کتابها طی آن به نوادگانِ او منتقل شدهاند، روشنتر میسازد. همچنین در …
Read More »تبیین نظریه الگوریتم در فرایند استنباط/ رضا میهندوست
اختصاصی شبکه اجتهاد: دانش اصول فقه، دانشی است که به قواعد و ضوابط استنباط فقهی میپردازد. الگوریتم، فرایند گام به گام هر عملیاتی از ابتدا تا انتها است. این اصطلاح، در علوم کامپیوتری و ریاضی بکار برده میشود؛ ولی الگوریتم، ترجمه لاتینی الخوارزمیه است که روش دانشمند ایرانی، در عملیات جمع و تفریق، ضرب و تقسیم بوده است. روش خوارزمی، …
Read More »ادعای طرفداری از وحدت با روش تنش مذهبی/ مهدی مسائلی
شبکه اجتهاد: قاعدهای کلی وجود دارد که طرفداری از وحدت اسلامی بدون متهم شدن به تفریط در اندیشه مذهبی و تسامح نخواهد بود. اما چند سالی است که این اتهام از ناحیه کسانی به فعالان عرصه وحدت اسلامی داده میشود که خود را طرفدار انقلاب اسلامی و معتقد به ولایت فقیه میدانند. بدیهی است که این عده به واسطهی راهبُردی …
Read More »فهرست ۵۰۰ مسلمان تأثیرگذار جهان اسلام در سال ۲۰۲۲/ سید علی بطحائی
شبکه اجتهاد: فهرست پانصد مسلمان تأثیرگذار همه ساله در دسامبر منتشر میشود و به معرفی مشاهیر جهان اسلام بر طبق شاخصههای «مرکز سلطنتی تحقیقات راهبردی اسلام» در اَمان پایتخت اُردن میپردازد. این لیست با معرفی فعالان جهان اسلام در دو دسته پنجاه نفر برتر و بخش چهارصد و پنجاه بعدی تقسیم شده است. بنابر اساسنامه و فهرست این مؤسسه که …
Read More »حلیت یا حرمت ذاتی توریه/ حیدر حبالله
شبکه اجتهاد: درباره حلیت یا حرمت ذاتی توریه برای شماری از فقیهان که تعداد ایشان اندک هم نیست دیدگاه واضح و روشنی نیافتیم؛ علیرغم این، بسیاری از ایشان بین حکم دروغ و توریه تمایز قائل شدهاند. آنها ادلهی حرمتِ دروغ را شامل توریه نمیدانند؛ زیرا دروغ و توریه دو موضوع مختلف هستند. این دسته از فقیهان به جهت تأیید سخن …
Read More »رویکرد فقها و حوزویان به هوش مصنوعی، انفعالی یا انتقادی؟/ محمد متقیان تبریزی
اختصاصی شبکه اجتهاد: اخیراً یکی از اساتید بزرگوار فرمودند «اگر هوش مصنوعی به معنای کلان خویش به میدان بیاید میتواند اجتماعی بودن دین را تثبیت کند و هوش مصنوعی میتواند تحولی در اجتهاد به وجود بیاورد». ۱- ورود تکنولوژی و پدیدههای مدرن به جهان اسلام و چگونگی مواجهه فقها با آنها، همیشه به عنوان یک مسئله جدی و قابل تأمل …
Read More »فهم مساله «ولایت» و بازنگری در بسیاری از دوگانهها/ یحیی عبدالهی
شبکه اجتهاد: مفهوم «ولایت» که معادل هدایت، سرپرستی و تربیت است، به عنوان اصل و اساس دین، میبایست در مفاهیم پایین دستی دین جاری شود، از این رو ضروری است که در بسیاری از مفاهم خودساخته تجدید نظر کنیم. به عنوان مثال دوگانه «تعبد یا تعقل» که خصوصاً در فضای روشنفکری رایج است از غفلت از همین مفهوم ولایت شکل …
Read More »محققداماد و دغدغۀ سیاستزداییِ از حوزه/ مهدی جمشیدی
شبکه اجتهاد: آقای محققداماد در سخن اخیر خویش، مطلقِ «دخالت در سیاست» را نفی و تقبیح کرده است، نه گونۀ خاصی از آن را و بدتر اینکه آن را به «دو تن از بزرگان حوزه»، نسبت داده است. این یعنی حوزه از «اساس»، سکولار است و بر اساس سکولاریسم، بنا شده است. این سخن، «استنتاجِ منطقیِ» من از سخن ایشان …
Read More »تحلیل فقهی جایگزینی روشهای جدید احراز ملکیت/ بلال شاکری
شبکه اجتهاد: دانش فقه همیشه پویایی خود را داشته و بر اساس آن توانسته است نسبت به مسائل مستحدثه پاسخگو باشد.هر چند یکی از جنبههای پویایی فقه توجه به احکام حکومتی است، اما باید توجه داشت احکام حکومتی به عنوان مسکن موقت بوده و در بزنگاههای خاص برای حل مشکلات اجتماعی به صورت موقت به کارگیری میشود. بنابراین اصل اولی …
Read More »جریانشناسی حامیان فقه نظامساز/ حمید عنایتاللهی
شبکه اجتهاد: شرایط فعلی حوزه علمیه قم در نسبت با موضوعاتی همچون فقه نظام، علوم انسانی اسلامی و گونههای مختلف فقه نظام همچون فقه اقتصادی، فقه سیاسی و … شرایط خاصی است. از سویی تلاشهایی از سوی برخی پژوهشگران و مراکز حوزوی صورت گرفته که در تحلیلها و بررسیها نباید نادیده انگاشته شود و از سوی دیگر جریانات رسمیتر حوزه …
Read More »دعوتی که اجابت نمیشود!/ ابوالقاسم علیدوست
شبکه اجتهاد: چند سالی است در ایام فاطمیه و سوگواری صدیقه طاهره سلام الله علیها دو جریان مقابل، هم قرار میگیرد: ۱. جریانی که عصبانی از تحلیل تاریخ است، آن را حرام میداند(۱)و دوست دارد از آن چه بعد از وفات پیامبر صلی الله علیه و آله تا زمان شهادت صدیقه طاهره سلام الله علیها گذشت، چیزی گفته نشود. برخی …
Read More »غایب بزرگ فقه عبادات!/ حمید عظیمی
شبکه اجتهاد: از عجایب معارف شیعی این است که با وجود تصاحب بخش اعظم ساحت مناسک ما توسط زیارات و توسلات و مراثی، این حوزهها کماکان ظهور و بروزی در فقه متعارف پیدا نکردهاند. این نمیتواند تنها ناشی از قرار گرفتن این سه دسته در دائرۀ مندوبات باشد چرا که سنن دیگری همچون نوافل و عمره و اعتکاف و … …
Read More »بررسی راههای حلِّ تعارض احادیث/ مجتبی باقری
شبکه اجتهاد: مهم ترین منبع شناخت دین اسلام پس از قرآن، روایات معصومین علیهم السلام است. با مراجعه به کتب حدیثى و بررسى روایات در ابواب گوناگون احکام و سایر معارف اسلامى، با روایات متعارضى روبهرو مىشویم تا آنجا که شیخ طوسى کمتر بابى از ابواب فقه را خالى از اخبار متعارض مىداند. مسألۀ تعارض و اختلاف اخبار در قرن …
Read More »توضیحاتی درباب نسخهای تازهیاب یمنی از احادیث امیرالمؤمنین(ع)/ سید حمیدرضا میررکنیبنادکی
شبکه اجتهاد: آثار فراوانی را سراغ داریم که نامشان در دست است و متنشان به دست ما نرسیده. همینطور نسخههای فراوانی یافت میشود که ما هیچ اطلاعی تاکنون از موجودیت آنها و حتی عناوینشان نداشتهایم. کتاب «احادیث امیرالمومنین علی (ع) بروایه عبدالعظیم و الحسنی و باملاء القاضی جعفر بن احمد الیمانی – من مخطوطات الزیدیه» جزو کتابهایی است که نه …
Read More »شرایط بسیار بحرانی آب را درک کنیم!/ علی نصیری
شبکه اجتهاد: مرحوم شیخ حر عاملی در کتاب شریف وسائل الشیعه در باب «استحباب الوضوء بمد من ماء والغسل بصاع، وعدم جواز استقلال ذلک» چند روایت را آورده است از جمله دو روایت ذیل: یک؛ عن زراره، عن أبی جعفر علیه السلام قال: کان رسول الله صلى الله علیه وآله یتوضأ بمد ویغتسل بصاع دو؛ محمد بن علی بن الحسین …
Read More »پروتستان و اخباریگری/ محمدباقر ملکیان
شبکه اجتهاد: اخباریگری یک جنبش چند وجهی است، یعنی همان طور که نمیتوان تأسیس حکومت صفوی و رابطه خصمانهاش با دولت عثمانی را در پیدایش ـ و یا لا اقل رونق گرفتن ـ اخباریگری نادیده گرفت، نمیتوان اخباریگری را فقط در این بستر تحلیل کرد و از جنبههای دیگر (مثل برخی از مبانی اصولی و حدیثی مدرسه حله) غافل بود؛ …
Read More »تأملی در باب منازعات اخیر در باب فقه نظامساز/ علیاصغر بخشیزاده
شبکه اجتهاد: فقه حکومتی، فقه مضاف، فقه نظامساز، فقه سیاسی، فقه التربیه، فقه اقتصادی مجموعهای از کلیدواژههایی است که طی سالهای گذشته، جریانات حوزوی برای پیگیری پروژه امتداد فقه به کار بردهاند. چه این عبارات را مضاف و مضافالیه بدانیم و چه صفت و موصوف[۱]به نظر میرسد برخی جریانات حوزوی منتقد این رویکردها بوده و این انتقادات در سالهای اخیر …
Read More »تأملی انتقادی بر بنای عقلا در علم اصول/ یحیی عبدالهی
اختصاصی شبکه اجتهاد: «سیره عقلا» در علم اصول، طبق نظریه مشهور با احراز معاصرت با معصوم و امضای آن (عدم ردع) پذیرفته شده و حجت تلقی میشود. برخی دیدگاههای غیر مشهور نیز حجیت سیره عقلا را بی نیاز از دو قید «معاصرت» یا «امضاء» میدانند، به عنوان مثال امام خمینی (ره) سیرههای مستحدثه را هم اگر ردعی از آن وارد …
Read More »رابطه علم اخلاق با فقه؛ شباهتها، تفاوتها/ علی نصیری
شبکه اجتهاد: از جمله پرسشهایی که در حوزه علم اخلاق مطرح است، رابطه آن با فقه است. همان گونه که در بحث پیش اشاره شد، علم اخلاق را باید جدای از فقه دانست. این در حالی است که به نظر میرسد در گزارههای اخلاقی، فقه نیز حضور دارد؛ زیرا گفته میشود که فقه تبیین کننده احکام پنجگانه یعنی واجب، حرام، …
Read More »شهید مطهری و نقش رضایت مردم در حرکات سیاسی ائمه(ع)؛ نقدی بر یک دیدگاه/ محمدمهدی کریمپور
اختصاصی شبکه اجتهاد: حجتالاسلام محمد سروش محلاتی مدرس حوزه علمیه قم، ضمن درس گفتارهای خویش، نظر شهید آیتالله مرتضی مطهری در باب نسبت رضایت مردم و حرکات سیاسی معصومین (علیهمالسلام) را مورد بررسی قرار داده است. وی پس از بررسی عبارات شهید مطهری میگوید: تلقی رایج این است که امام(ع) به صحنه سیاسی میآید که حقش را بگیرد، اما شهید …
Read More »الزامات فقهی واکسیناسیون در نسبت دولت و مردم/ محمد باقری شاهرودی
شبکه اجتهاد: بحث در ابعاد مختلف واکسن ویروس کرونا از جنبه فقهی است. بررسی تعیین مورد برای آزمایشات بالینی واکسن کرونا، عوارض آن، تولید، صادرات و واردات این واکسن، در اینجا مورد بررسی قرار گرفته است. مسأله اول: ابعاد فقهی داوطلبی برای آزمایش بالینی واکسن آیا انسان حق دارد در مرحله مطالعاتی واکسن، به قصد خیر رساندن به جامعه اسلامی، …
Read More »چالشهای مبنایی در مناسبات فقه و کرونا/ احمد رهدار
شبکه اجتهاد: شیوع ویروس کرونا موضوعیست که نه تنها نظام درمانی کشورهای مختلف را درگیر خود نموده، بلکه عرصههای تخصصی دیگری مثل سیاست، اقتصاد، الهیات را نیز به خود معطوف کرده است. از این منظر بررسی فقهی نیز یکی از ملزومات نگاه جامع به این چالش است، لذا بحث از مناسبات فقه و کرونا ضرورت پیدا میکند و در عین …
Read More »فقه و ملاکهای عرفی–عقلایی در توزیع واکسن/ سید محمدمهدی رفیعپور
شبکه اجتهاد: در میان راهکارهای ارائه شده برای مقابله با ویروس کرونا و پیامدهای آن، واکسیناسیون مهمترین راهکار شمرده شده است. در این نوشتار که ماحصل مصاحبه «مناط» با حجتالاسلام سید محمدمهدی رفیعپور است ابعاد فقهی این مسئله مورد واکاوی قرار گرفته است. این مدرس حوزه علمیه قم ابتدا نحوه ورود فقه به مسئله رتبهبندی دریافت کنندگان را تبیین کرده …
Read More »فیرحی؛ عالم گمگشته در برزخ دین مدرن/ علیرضا داودی
شبکه اجتهاد: سالگرد دکتر فیرحی فرصت خوبی است تا در باب دست آوردهای فکری این اندیشمند حوزوی به صورت واقعی صحبت کردو نگاهی از بالا به پروژه فکری ایشان انداخت. اخلاق خوب و صبر بالا در برابر نقد و خوب گوش کردن را میتوان از ویژگیهای این شخصیت خوشفکر حوزوی نام برد لیکن بیش از سجایای شخصی برای شناخت این فرد …
Read More »بایدهای نظریۀ تقیه/ مصطفی قناعتگر
اختصاصی شبکه اجتهاد: یکی از راههای حلّ تعارضِ روایات، نظریۀ تقیه است. برای حدیثپژوهان روشن است که برخی از روایات، بر اساس تقیه صادر شده و امامان نمیتوانستند در شرایط همزیستی با اهل سنت و سیطرۀ حاکمان اموی و عباسی هر حرفی را بزنند. گاهی به مصالحی، نظری خلاف نظر خود را بیان میکردند و شنوندگان تصور میکردند همین نظر …
Read More »قاعده فقهی تقدم حقالناس بر حقالله/ محمدجواد فاضل لنکرانی
شبکه اجتهاد: اصطلاح حق الناس و حق االله از دیرباز در میان دینباوران مطرح بوده است؛ بهویژه عنوان حق الناس که از عناوین پرکاربرد در میان دینداران بوده که به سبب رعایت این حقوق در نزد آنان اهمیت بسیاری یافته است. چیستی و حقیقیت حقوق و تعیین مصادیق آنها و مسائلی اینچنینی در ذیل این عناوین بیان میشود. در دنیای …
Read More »