شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
چهارمین پیش نشست علمی همایش فقه گردشگری با موضوع «بایسته‌های تشریفات بین الملل از منظر فقه» به همت نمایندگی جامعه‌المصطفی در تبریز و با مشارکت پژوهشکده علوم اسلامی المصطفی برگزار شد.
به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام مهدی درگاهی، در چهارمین پیش نشست علمی همایش فقه گردشگری با موضوع «بایسته‌های تشریفات بین الملل از منظر فقه»، ضمن ارائه تعاریفی از تشریفات با بیان این که از آداب و رسوم رایج در ارتباطات بین‌المللی به عنوان تشریفات یاد می‌شود، تصریح کرد: تشریفات به مجموعه مقرارتی معمول در روابط بین رؤسای کشورها و نمایندگان دولت‌ها و دیپلمات‌ها و بین وزارت خارجه و نمایندگی‌های خارجی و همچنین در مجامع و کنفرانس‌های بین‌المللی، اطلاق می‌شود.
وی با اشاره به این که تشریفات نحوه و قالب مناسبات و مراودات مشتمل بر حسن سلوک و نزاکت و رعایت ترتیبات، قوانین، مقررات و کنوانسیون‌‌های داخلی و بین‌المللی است، اظهار داشت: در کل تشریفات به مجموعه‌ای از آداب و عرف‌هایی است که در سطوح بین‌المللی، برای روابط و تعامل بین دولت‌ها در نحوه برگزاری مراسم رسمی بین رؤسای کشور و نمایندگان سیاسی و اعضای هیات‌های دیپلماتیک آن‌ها و همچنین در کنفرانس‌ها، همایش‌ها و مجامع بین‌المللی و غیر بین‌المللی که میزبان خارجی‌ها (اعم از دیپلمات، بازرگان، جهانگرد و کارشناس) هستند و در قالب مکاتبات، مراسلات، سفرها و نشستها و ملاقات‌ها و مذاکرات اعمال می‌گردد.
درگاهی به انواع تشریفات از منظر نوع افراد، اعمال مکلف، فرآیند مدیریتی و نیز شیوهی معمول در ارتباطات و روابط بین الملل اشاره نمود و اذعان داشت: تشریفات گفتاری، تشریفات غیر گفتاری نوشتاری و تشریفات غیر گفتاری و غیر نوشتاری از مهمترین شقوق تقسیم تشریفات بر اساس اعمال مکلف به شمار می‌رود.
پژوهشگر پژوهشگاه بین‌المللی المصطفی ضمن اشاره به اهمیت تشریفات از منظر شیوهی معمول در ارتباطات و روابط بین الملل، تشریفات در مکاتبات و مراسلات، تشریفات در سفرها و تشریفات در نشستها را از انواع این نوع تقسیم بندی عنوان کرد.
سخنران این نشست پس از تبیین مفاهیم اساسی و مرتبط با موضوع این نشست، به اهمیت تشریفات در عرصه بین الملل و جایگاه معتقدات ملی – مذهبی در آن اشاره نمود.
درگاهی در ادامه ضمن اشاره به بایسته‌های تشریفات بین الملل از منظر فقه، خاطرنشان کرد: وجوب رعایت سیادت، علوّ و شوکت اسلامی در فرآیند تشریفات، حفظ کرامت انسانی در فرآیند تشریفات و شناخت دقیق عرف و پروتکل‌های تشریفاتی و آداب و رسوم طرف مقابل از مهمترین بایسته‌های مشترک در تمام انواع تشریفات به شمار می‌رود.
وی ضمن تاکید بر وجوب حفظ اسرار نظام اسلامی در فرآیند تشریفات، بر توجه به تناسب رفتاری در فرآیند تشریفات تصریح نمود و یادآور شد: هوشیاری در برابر ترفندهای طرف مقابل در فرآیند تشریفات، حرمت زیاده روی در فرآیند تشریفات و نیز حرمت توهین به مقدسّات طرف مقابل در فرآیند تشریفات از دیگر بایسته‌های اشتراکی انواع تشریفات است.
پژوهشگر پژوهشگاه بین‌المللی المصطفی در بخش دیگری از این نشست به بایسته‌های اختصاصی هر نوع از تشریفات بین الملل از منظر شیوهی معمول در ارتباطات و روابط بین الملل اشاره کرد.
وی در رابطه با بایسته‌های مربوط به سفرها، بایسته‌های فرستاده یا نماینده را مورد توجه قرار داد و تصریح کرد: بایسته‌های ظاهری، معنوی، ایمان راسخ به دین اسلام و عمل به آموزه‌های آن، صبر در عمل و صلابت در عقیده، وفاداری، امانتداری و صداقت در فرآیند تشریفات، بصیرت، زیرکی و کیاست در اندیشه، گفتار و عمل، شجاعت و جسارت در فرآیند تشریفات، توانمندی مطلوب در ارتباطات کلامی، حسن معاشرت و اخلاق نیکو در تعاملات و برخورداری از مهارت کافی در اجرا و مدیریت تشریفات از ملزومات این بخش است.
درگاهی افزود: در حوزه بایسته‌های استقبال تا بدرقه نیز باید به موضوعاتی چون؛ استفاده از استقبال کننده و بدرقه کننده‌ی همپایه و همطراز میهمان، حفظ حریم خصوصی میهمان، آزادی میهمان در باور و رفتارهای فاقد آثار اجتماعی، حفظ حریم اجتماعی میهمان، توجه به نوع، ظاهر و فرم لباس، حفاظت از مهمان در طول مدت مأموریت و… توجه شود.
پژوهشگر پژوهشگاه بین‌المللی المصطفی به بایسته‌های مربوط به نشستها در نحوه گفتگو و مذاکره اشاره و خاطرنشان کرد: در فرآیند نشستها باید به مسائلی از جمله؛ بایسته‌های عقلی – عقلائی، تعبدی و عرفی و قراردادی در نحوه مذاکره و گفتگو توجه نمود.
درگاهی تصریح کرد: لزوم بهره گیری از کلام نیکو، حکمت، موعظه حَسَن و جدال اَحسن در گفتگو و توجه به مصالح در صراحت، اهمال و اجمال سخنان، لزوم بهره گیری از زبان بدن در گفتگو و نیز پیراستن گفتگو و مذاکره از کلام بیجا از مهمترین بایسته‌های عقلی عقلائی در نحوه مذاکره به شمار می‌رود.
وی وجوب پرهیز از نازگویی در گفتگو، پیراستن گفتگو از زشتگویی، زخم زبان و بکارگیری برجسب‌های تحقیر آمیز و وجوب تبرّی از باطل در گفتگو و رجحان آغاز گفتگو و محاوره با بسم الله را از مهمترین بایسته‌های تعبدی در نحوه گفتگو دانست و یادآور شد: «آداب جذابیّت بخشی سخن»، «آداب آهنگ صدا و لحن سخن»، «آداب سکوت و شنیدن»، «آداب ایراد سخنرانی»، «آداب تأثیر گذاری سخن» و … از دیگر موضوعاتی است که به عنوان بایسته‌های عرفی و قراردادی نحوه گفتگو یاد می‌شود.
سخنران این نشست در ادامه بر لزوم رعایت سیادت، علوّ و شوکت اسلامی در فرآیند تشریفات تأکید نمود و خاطرنشان کرد: خاتمیت و هماهنگی آموزه‌های اسلام با فطرت انسانی مُستلزم سیادت و تقدّم آن بر تمام دستورات ناشی از ادیان و شرایع پیشین و قواعدِ مجعول بشری است.
درگاهی افزود: در فرآیند ارتباطات و تعاملات بین‌المللی، مکلّفان عرصه‌ی تشریفات باید رفتار و عملکرد خود را به گونه‌ای تنظیم و مدیریت نمایند تا سیادت تعالیم و آموزه‌ها و ارزش‌های اسلامی در تمام شئون آن بر قواعدِ مجعول بشری در مقوله تشریفات، محفوظ بماند.
پژوهشگر پژوهشگاه بین‌المللی المصطفی با بیان این که رعایت تعالیم و ارزش‌ها و آموزه‌های اسلامی بر برخی مصلحت سنجی‌ها در عرصه دیپلماتیک، حاکم است، تصریح کرد: مکلّفان عرصه تشریفات، در راستای صیانت از تعالیم و آموزه‌های اسلامی، باید مانع هر گونه تحقیر و اهانت به احکام و ارزش‌های الهی در فرآیند تشریفات شوند.
وی ضمن تأکید بر این که در تدوین قوانین و مقررات و انعقاد تفاهم نامه‌های طرفینی در مقوله تشریفات، باید به گونه‌ای عمل کرد که مُستلزم علوّ و سیادت غیر مسلمان بر مسلمان نباشد، اظهار داشت: در اجرای قوانین و آداب عرفی در روابط اجتماعی مخصوصا در روابط دیپلماتیک، اگر رفتار و اعمال مکلّفان در عمل به آداب و رسوم رایج، موجب علوّ و شوکت غیر مسلمان بر مسلمان گردد، تشریفات مذکور فاقد مشروعیت فقهی است.
حجت‌الاسلام درگاهی در بخش پایانی سخنان خود به ادله‌های قرآنی و روایی لزوم رعایت سیادت و علو مومنین که به نوعی حفظ سیادت و علوّ اسلام به شمار می‌رود، اشاره نمود و تصریح کرد: بر آحاد ملّت مسلمان، مخصوصا مسئولان و حاکمان، لازم است در تعاملات و روابط بین‌المللی با دوَل و ملل دیگر، رفتار و عملکرد خود را در راستای سیادت و اعتلای حکومت اسلامی مدیریت نمایند. حوزه
