شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
شبکه اجتهاد: از زمانی که حضرت آیت‌الله خامنه‌ای سکان رهبری انقلاب را به دست گرفته‌اند، هر ساله در اولین روز سال نو محورهای مورد تأکید و افق‌های پیش روی جمهوری اسلامی را در پیام نوروزی اعلام می‌کنند و مسئولان در راستای تحقق‌بخشیدن به شعار سال، خواسته‌های ایشان را در رویه‌ها و قوانین دخیل می‌کنند. این نکته جالب توجه است که از سال‌های آغازین رهبری ایشان، در کنار شعارهای معنوی که ناظر به رشد جنبه‌های روحی ملت بوده است، مقولات اقتصادی مثل توسعه‌ی اقتصادی کشور، توجه به معیشت و رفاه اقشار محروم، وجدان کاری، رعایت منابع مالی، تولید و اشتغال و … در کانون توجه رهبر انقلاب قرار داشته است.
در نوروز سال ۶۹ پیام تبریک سال نوی ایشان با یادآوری فقدان رهبر کبیر انقلاب، امام خمینی (ره) و تأکید بر این نکته همراه بود که «ما بتوانیم به کمک خدا و با حرکت در راه او و با استغفار و توبه‌ی الی‌الله، متاع حَسن و قدرت و قوت و عزت الهی را برای خودمان و برای این ملت بزرگ و فداکار تأمین کنیم».
پیام تبریک نوروز ۷۰، حاوی قدردانی رهبر انقلاب از ملت ایران بابت کمک به زلزله‌زدگان منجیل و رودبار بود و در سال ۷۱ نیز «از هم پاشیده‌شدن امپراتوری بزرگ و کشور اتحاد جماهیر شوروی و زوال یک ابر قدرت» از نکات برجسته‌ی پیام ایشان بود که با عنوان «حادثه‌ای بزرگ در زمان و تاریخ ما» توصیف شده بود که موجب شد مسلمانان ساکن در قلمروی این امپراتوری «آرمان‌های اسلامی و فرهنگ خود را بر زبان بیاورند».
رهبر انقلاب در نوروز ۷۲ مستقیماً و مؤکداً «برنامه‌ریزان و مسئولین دولتی» را خطاب قرار دادند و به آنان سفارش کردند که «توجه کنند هدف اصلی، کمک به طبقات محروم جامعه باشد … ما نمی‌خواهیم سازندگی کنیم که نتیجه‌ی این سازندگی یا نتیجه رونق اقتصادی، این باشد که عده‌ای از تمکن بیشتری برخوردار شوند و عده‌ای فقیرتر شوند. این، به هیچ‌وجه مورد رضای الهی و رضای اسلام و مورد قبول ما نیست».
سال ۷۳ آغاز تعیین «شعار سال» از سوی رهبر انقلاب بود. ایشان ملت و مسئولان را تشویق و برای تحقق این شعارها راهنمایی کردند. دو شعار سال عبارت بودند از «وجدان کاری» و «انضباط اجتماعی». رهبر انقلاب در این پیام افزودند که «وجدان کار یعنی اینکه اگر کاری را به عهده گرفتیم و انجام آن را تعهد کردیم … آن را خوب و کامل و دقیق و تمام انجام دهیم. اگر ملتی دارای «وجدان کار» باشد، محصول کار او خوب خواهد شد و وقتی محصول کار نیکو شد، وضع اجتماعی، بطور قطع بهبود پیدا خواهد کرد».
نوروز سال ۷۴ نیز با دو توصیه‌ی رهبر انقلاب آغاز شد؛ توصیه‌ی نخست آن بود که آن دو شعار سال ۷۳ را زنده نگه داریم و توصیه‌ی دوم هم «انضباط اقتصادی و مالی» بود که مهم‌ترین تقاضای رهبر انقلاب از ملت و مسئولان به شمار می‌آمد. بفرموده‌ی ایشان «انضباط اقتصادی و مالی یعنی مقابله با ریخت‌وپاش، زیاده‌روی و اسراف … نه اسمش جود و سخاست و نه کرم و بزرگ‌منشی است. فقط اسمش «بی‌انضباطی اقتصادی و مالی» است».
سال ۷۵ سالی بود که مقام معظم رهبری همه را به «رعایت منابع مالی کشور» توصیه کردند و در پیام نوروزی خود گفتند: «توصیه‌ی اول من، مبارزه با اسراف و زیاده‌روی و نابودکردن اموال عمومی و اموال شخصی است؛ چون اموال شخصی هم، به نحوی به اموال عمومی برمی‌گردد». ایشان چنین اتفاقاتی را نقطه‌ی مقابل شعار سال پیش یعنی در تضاد با انضباط مالی دانستند.
در نوروز سال ۷۶ مانند سال‌های پیش از آن، رهبر انقلاب به همه‌ی مردم «یک سفارش» داشتند و با قدردانی از اینکه همه‌ی سفارش‌های قبلی از جانب مردم و مسئولان مورد توجه واقع شده است، گفتند: «امسال همه سعی کنند اسراف را کنار بگذارند. متأسفانه در زندگی‌های ما اسراف وجود دارد. … البته بیشتر مخاطب ما در این سخن، افراد متمکنند … کنار گذاشتن اسراف در چیزهایی که به نظر کوچک می‌آید؛ مثل اسراف در مصرف آب، ضروری است».
اما در سال ۷۷ مهم‌ترین توصیه‌ی رهبر انقلاب به دولت، «صرفه‌جویی» بود: «دولت هم باید صرفه‌جویی کند؛ ملت هم باید صرفه‌جویی کند. دولت، علاوه بر صرفه‌جویی بایستی راه‌های صرفه‌جویی را هم به مردم تعلیم دهد. تا وقت نگذشته است – تا ماه‌های اوّل سال، سپری نشده است – بایستی فهرستی از انواع صرفه‌جویی‌هایی را که مردم می‌توانند بکنند – در آب، نان، بنزین و در مصارف گوناگون و همه چیزهایی که برای صرف آنها مجبوریم از سرمایه‌های کشور و نفت مصرف کنیم – و راه‌های صرفه‌جویی در آنها را به مردم تعلیم و نشان دهند؛ مردم هم جدّاً سعی کنند که صرفه‌جویی نمایند».
به مناسبت آغاز سال ۷۸ که مصادف با صدمین سال ولادت امام خمینی (ره) بود، مقام معظم رهبری به همین مناسبت این سال را «سال امام خمینی (ره)» نامیدند. هدف از نامگذاری سال ۷۸ به نام امام راحل نیز این بود که «همه سعی کنند شخصیت بزرگوار امام خمینی را با همان ابعاد عظیم، بدرستی بشناسند و خصوصیات آن را ان‌شاءاللَّه در زندگی خود و زندگی ملت و عرض و طول معنوی کشور، اعمال و پیاده کنند».
رهبر انقلاب در پیام سال ۷۹ که دو عید غدیر داشت، مناسب دیدند که این سال را به نام «سال امام امیرالمؤمنین، علی‌بن‌ابی‌طالب علیه‌السّلام» نامگذاری کنند تا «خودمان را به آن بزرگوار نزدیک کنیم … امیرالمؤمنین علیه‌السّلام در زندگی حکومتی خود، نسبت به عدالت، نسبت به حقوق ضعفا و درماندگان و پابرهنگان، بی‌اغماض و بی‌گذشت بود. ماهم باید همینطور باشیم».
در پیام نوروزی سال ۸۰ شعارهای اساسی مد نظر رهبری حاوی دو نکته‌ی مهم بود: نکته‌ی اول، «اقتدار ملی» و نکته دوم، «مسئله‌ی اشتغال». به گفته‌ی ایشان «اقتدار ملی برای یک کشور، حفظ‌کننده‌ی هویت او، مایه عزت او و وسیله‌ی رسیدن او به آرمان‌هاست. نکته دوم و نقطه‌ی اساسی دیگر مسئله‌ی اشتغال است. سال را باید از آغاز تا پایان، سالِ تلاش برای ایجاد اشتغال مفید و مولّد قرار دهیم».
سال ۸۱ هم که دو عاشورای حسینی داشت، توسط رهبر انقلاب، «سال عزت و افتخار حسینی» نامگذاری شد تا «ملت ایران با تمسک به معنویت حسین‌بن‌علی علیه‌السّلام و با آشنایی بیشتر با آن بزرگوار، عزت و افتخار و سربلندی را برای خود کسب کند».
سال ۸۲ سالی بود که رهبر انقلاب با نامگذاری آن به عنوان «سال خدمت‌گزاری»، همه‌ی مسئولان در سه قوه را خطاب قرار دادند و گفتند: «باید نهضتی را برای خدمت‌رسانی به مردم شروع کنند. ممکن است ما انواع و اقسام کارها و برنامه‌ها را در پیش‌رو داشته باشیم و اجرا کنیم … بویژه این کارها باید بیشتر در خدمت قشرهای مستضعف و محروم و محتاج جامعه صورت گیرد … مسئولان باید مردم را در قبال یک گزارش درست و متقن، مختار به قضاوت کنند تا مردم بتوانند کارآمدیِ نظام را به چشم ببینند و نسبت به آن قضاوت نمایند». در این پیام، رهبر انقلاب بر لزوم پاسخگویی مسئولان و ایجاد امکان بررسی و قضاوت عملکرد مسئولان تأکید کردند که طبیعتاً بدون شفاف‌سازی امکان‌پذیر نخواهد بود و بنوعی ایشان علاوه بر پاسخگویی، شفاف‌سازی را نیز به مسئولان تکلیف کردند.
سال ۸۳ که به تعبیر ایشان «آخرین سال دولت خدمتگزار» سیدمحمد خاتمی بود و همزمان مسئولیت پنج ساله‌ی اول رئیس قوه‌ی قضائیه و مجلس ششم رو به پایان بود، «سال پاسخگویی» نام گرفت و آنچه از نظر رهبر انقلاب در این سال «مناسب و لازم» بود، ارائه‌ی گزارش مسئولان بخش‌های مختلف به مردم بود که مشخص شود «در دوران مسئولیتی که در حالِ پایان یافتن است یا پایان یافته، چه خدمت بزرگ و چه کار شایسته‌ای را برای مردم انجام داده‌اند. دولت خدمتگزار، قوه‌ی قضائیه و مجلس شورای اسلامی به مردم پاسخ دهند که آنچه را که به عنوان شعار کار خود بر زبان آورده‌اند و همچنین آنچه را که مطالبات عمده‌ی رهبری در این سال‌ها بوده است، چگونه تحقق بخشیده‌اند».
در پیام سال ۸۴ به تعبیر رهبر انقلاب «آنچه برای مردم و مسئولان – هر دو – حائز اهمیت» دانسته شد «همکاری و حفظ وحدت ملی و همبستگی عمومی ملت» بود. بنا به نظر مقام معظم رهبری در آن مقطع، «همکاری مردم و مسئولان می‌تواند ما را در پیشرفت این راه و پیشبرد این اهداف والا کمک کند». بر این اساس سال ۸۴ به عنوان سال «همبستگی ملی و مشارکت عمومی» نامگذاری شد.
سال ۸۵ از جانب رهبر انقلاب «سال پیامبر اعظم (ص)» نامیده شد؛ چرا که به عقیده‌ی ایشان در آن سال «امت اسلام و ملت ما بیش از همیشه به پیغمبر اعظم خود نیازمند است؛ به هدایت او، به بشارت و انذار او، به پیام و معنویت او، و به رحمتی که او به انسان‌ها درس داد و تعلیم داد … پس نام امسال به طور طبیعی، نام مبارک پیامبر اعظم است». هدف از این نامگذاری آن بود که «در سایه‌ی این نام و این یاد، ملت ما درس‌های پیغمبر را مرور کند و آنها را به درس‌های زندگی و برنامه‌های جاری خود تبدیل کند».
سال ۸۶ «سال اتحاد ملی، انسجام اسلامی» نام گرفت. از نظر مقام معظم رهبری در این سال «تلاش برای سازندگی کشور و عمده‌تر و مهم‌تر از آن، تلاش برای اتحاد کلمه و یکپارچگی ملی و اتحاد امت اسلامی» مهم‌ترین نکته‌ای بود که باید مد نظر ملت و مسئولان کشور قرار می‌گرفت و نشانگر اهمیت بالای «اتحاد کلمه‌ی ملت» از دیدگاه رهبر انقلاب بود.
سال ۸۷ «سال نوآوری و شکوفایی» نام گرفت و پیام نوروزی رهبری حاوی دو خواسته بود: نخست آنکه در این سال «نوآوری فضای کشور را فرا بگیرد» و دیگر آنکه فعالیت‌های سال‌های گذشته‌ی دولت و سرمایه‌گذاری‌های مسئولان و مردم، به شکوفایی برسد. بر این اساس هدف رهبر انقلاب از طرح این انتظارات آن بود که همه خود را موظف بدانند که کارهای نو و ابتکاری انجام دهند و مردم نتایج فعالیت‌های دولتمردان و سیاست‌گذاران را در زندگی خود حس کنند.
رهبر انقلاب سال ۸۸ را «سال حرکت مردم و مسئولین به سوی اصلاح الگوی مصرف» نامیدند و در پیام نوروزی خود اظهار کردند: «بایستی به سمت اصلاح الگوی مصرف حرکت کنیم … اینجور مصرف‌کردن در همه‌ی زمینه‌ها – در امور ضروری زندگی، در زیادی‌های زندگی – مصرف‌کردن بی‌رویّه و بدون منطق و بدون تدبیر عقلانی، بضرر کشور و بضرر آحاد و اشخاص ماست».
سال ۸۹ «سال همت مضاعف و کار مضاعف» نامگذاری شد. مقام معظم رهبری در خصوص علت این نامگذاری گفتند: «برای اینکه بتوانیم بر طبق اقتضائات کشور و ظرفیت‌های کشور حرکت کنیم، احتیاج داریم به اینکه همت خودمان را چند برابر کنیم؛ کار را متراکم‌تر و پرتلاش‌تر کنیم». ایشان ابراز امیدواری کردند که در بخش‌های اقتصادی، فرهنگی، سیاسی، عمرانی، اجتماعی و در همه‌ی عرصه‌ها، مسئولین کشور به همراه مردم «بتوانند با گام‌های بلندتر، با همت بلندتر، با کار بیشتر و متراکم‌تر، راه‌های نرفته‌ای را بپیمایند و به هدف‌های بزرگ خود ان‌شاءاللَّه نزدیک‌تر شوند».
پیام نوروزی سال ۹۰ با توجه به تشدید تحریم‌های دشمنان، حاوی نکاتی در این‌باره بود و رهبر انقلاب اظهار کردند که تحریم‌ها «به قصد این بود که یک ضربه‌ای بر پیشرفت کشور ما وارد کنند و آن را از این حرکت شتابنده باز بدارند» که با تدابیر مسئولان و مردم در این کار ناکام ماندند. بر این مبنا ایشان سال جدید را «سال جهاد اقتصادی» نامگذاری کردند و از مسئولان کشور که کارشان مربوط به مسائل اقتصادی است خواستند که در عرصه‌ی اقتصادی «با حرکتِ جهادگونه» کار کنند.
سال ۹۱ توسط رهبر انقلاب «سال تولید ملی، حمایت از کار و سرمایه‌ی ایرانی» نام گرفت و ایشان در پیام نوروزی خود با اشاره به اینکه «اگر ما توانستیم تولید داخلی را رونق ببخشیم، مسئله‌ی تورم حل خواهد شد»، با مکلف کردن مسئولان به ایجاد رونق اقتصادی فرمودند: «اینجاست که دشمن با مشاهده‌ی این وضعیت، مأیوس و ناامید خواهد شد. وقتی دشمن مأیوس شد، تلاش دشمن، توطئه‌ی دشمن، کید دشمن هم تمام خواهد شد».
نوروز سال ۹۲ رهبر انقلاب با اشاره به اینکه «کار بزرگ سال ۹۲، انتخابات ریاست‌جمهوری است» افزودند: «مردم با حضور خودشان در این میدان هم خواهند توانست آینده‌ی نیکی را برای کشور و برای خودشان رقم بزنند». ایشان با نامگذاری این سال به عنوان «سال حماسه‌ی سیاسی و حماسه‌ی اقتصادی» حضور جهادی مردم در عرصه‌ی سیاست و اقتصاد را خواستار شدند و افزودند: «با همت بلند و نگاه امیدوارانه باید وارد شد. با دل پرامید و پرنشاط باید وارد میدان‌ها شد و با حماسه‌آفرینی باید به اهداف خود رسید … امیدواریم به فضل پروردگار، حماسه‌ی اقتصادی و حماسه‌ی سیاسی در این سال به دست مردم عزیزمان و مسئولان دلسوز کشور تحقق پیدا کند».
آغاز سال ۹۳ نیز از دیدگاه رهبری واجد دو نکته‌ی مهم بود: «یک مسئله همین مسئله‌ی اقتصاد و دیگری مسئله‌ی فرهنگ است». به عقیده‌ی ایشان هر دو عرصه تلاش مشترکی است میان مسئولان کشور و آحاد مردم. «آنچه برای بنای زندگی و سازندگی آینده مورد انتظار است، بدون مشارکت مردم تحقق‌پذیر نیست»؛ بنابراین حضور مردم در هر دو عرصه لازم و ضروری است. از سوی دیگر در عرصه‌ی اقتصاد بدون حضور مردم کار پیش نخواهد رفت و در این زمینه مسئولان نیز برای اینکه بتوانند کار را بدرستی پیش ببرند، احتیاج به پشتیبانی مردم دارند و باید با توکل به خدا و کمک مردمی، در عرصه‌های اقتصاد و فرهنگ «مجاهدانه وارد میدان عمل شوند». بر این اساس رهبر معظم انقلاب نام سال ۹۳ را «اقتصاد و فرهنگ با عزم ملّی و مدیریّت جهادی» تعیین کردند.
در پیام نوروزی سال ۹۴ رهبر انقلاب بر این موضوع تأکید شده بود که «هرچه بین ملّت و دولت صمیمیت بیشتر و همکاری بیشتر و همدلی بیشتری باشد، کارها بهتر پیش خواهد رفت». ایشان اعتماد متقابل مردم و دولت را لازمه‌ی پیشبرد اهداف ملی عنوان کردند و افزودند: «امسال را باید سال همکاری‌های گسترده‌ی دولت و ملّت دانست؛ من این شعار را برای امسال انتخاب کردم: دولت و ملّت، همدلی و هم‌زبانی».
پیام رهبر انقلاب به مناسبت آغاز سال ۹۵ نیز اقتصادی بود و چنانکه از عنوان «اقتصاد مقاومتی؛ اقدام و عمل» برمی‌آید، ایشان در این سال از مسئولان «اقدام کردن و عمل کردن و روی زمین، محصول کار را به مردم نشان دادن» را انتظار داشتند. رهبر معظم انقلاب در پیام نوروزی خود با یادآوری اینکه مسئولان در دولت کارهای وسیعی کرده‌اند این مهم را متذکر شدند که «این کارها کارهای مقدماتی است؛ کارهایی است در زمینه‌ی بخشنامه‌ها و دستورها به دستگاه‌های مختلف؛ اینها کارهای مقدماتی است؛ اما آنچه که لازم است ادامه پیدا کند، عبارت است از اقدام کردن و عمل کردن و روی زمین، محصول کار را به مردم نشان دادن؛ این آن چیزی است که وظیفه‌ی ما است».
سال ۹۶ در ادامه‌ی شعار سال پیش «اقتصاد مقاومتی: تولید – اشتغال» نامگذاری شد. بنا به عقیده‌ی رهبر انقلاب «اقتصاد مقاومتی یک مجموعه است؛ این مجموعه اگر فقط در زیر نام اقتصاد مقاومتی مورد توجّه قرار بگیرد، ممکن است چندان منشأ اثر نباشد». بر این اساس ایشان توصیه کردند که بخش‌های اقتصادی در نگاهی خردتر مورد توجه قرار گیرد و «هر نقطه‌ی کلیدی و مهمّی یک فصلی از زمان را قرار بدهیم، و از مسئولین و افراد شاخص و از آحاد مردم بخواهیم که همه‌ی همّت خود را بر روی آن نقاط کلیدی متمرکز کنند». به اعتقاد رهبر انقلاب نقطه‌ی کلیدی سال ۹۶ «تولید داخلی؛ و اشتغال و عمدتاً اشتغال جوانان» بود و نامگذاری سال بر همین اساس انجام شد.
سال ۹۷ نیز در ادامه‌ی توجه بالاترین مقام کشور به اقتصاد، «سال حمایت از کالای ایرانی» نام گرفت. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با تأکید بر اینکه در این سال «همه باید سخت کار کنند» افزودند: «بنده در شعارهای سال‌ها معمولاً مخاطب را مسئولین قرار می‌دادم؛ امسال مخاطب، همه‌ی آحاد ملّت و از جمله مسئولین خواهند بود». ایشان با اشاره به اینکه «مسئله‌ی اقتصاد و فرهنگ و مسائل گوناگون همه مطرح است لیکن مسئله‌ی اصلی ما امسال هم مسئله‌ی اقتصاد و معیشت مردمی است» همه‌ی مردم و مسئولان را مکلف کردند که با محور تولید ملّی کار و تلاش کنند تا به این ترتیب مشکلات اقتصادی و معیشتیِ مردم حل شود و به دنبال آن آسیب‌های اجتماعی نیز کاهش پیدا کند.
و نهایتا اینکه سال ۹۸، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در پیام نوروزی خود با تأکید بر اینکه اولویت و مسئله فوری و جدی کشور، مسئله اقتصاد است، از «کاهش ارزش پول ملی» «قدرت خرید مردم» و «کم‌کاری و یا تعطیل بعضی کارخانجات» به‌عنوان مشکلات مهم اقتصاد کشور یاد و تأکید کردند: بر اساس مطالعه و همچنین نظرات کارشناسان، کلید حل همه این مشکلات، «توسعه تولید ملی» است.
رهبر انقلاب اسلامی با اشاره به استقبال مردم از شعار سال ۹۷ یعنی «حمایت از کالای ایرانی» و آثار مثبت آن، افزودند: «امسال، مسئله محوری و اصلی، مسئله «تولید» است زیرا اگر تولید جریان یابد، هم مشکلات معیشتی و اشتغال حل می‌شود، هم موجب استغنای کشور از بیگانگان و دشمنان خواهد شد و حتی می‌تواند مشکل ارزش پول ملی را تا حدود زیادی برطرف کند، بنابراین من شعار امسال را «رونق تولید» قرار دادم.» ایسنا
