شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
عالم ربانی و مجاهد خستگی‌ناپذیر، آیتالله محمدعلی تسخیری، رئیس شورای عالی مجمع تقریب و مشاور مقام معظم رهبری در امور جهان اسلام پس از عمری مجاهدت‌‌های فراوان در عرصه تقریب مذاهب اسلامی، بر اثر ضایعۀ قلبی در سن ۷۶ سالگی دارفانی را وداع گفت.
به گزارش خبرنگار اجتهاد، آیتالله تسخیری از چهره‌های منحصر به فرد که نقش تعیین کننده‌ای در تقریب مذاهب داشت، جمعه گذشته به علت عارضه قلبی در بیمارستان بستری شد اما با وخامت حال ایشان، شامگاه دیروز ۲۷ مرداد در یکی بیمارستان‌های تهران به رحمت ایزدی پیوست.
آیتالله تسخیری پس از مرحوم آیتالله واعظ‌زاده خراسانی، سال‌ها دبیرکلی مجمع التقریب را بر عهده داشت و با توجه به توانایی علمی و آشنایی با زبان‌های عربی و انگلیسی اقدامات مؤثری در زمینه وحدت جهان اسلام انجام داد. او همچنین مدتی نائب رئیس اتحادیه جهانی علمای مسلمان را برعهده داشت که پس از موضع‌گیری‌های عجیب قرضاوی استعفا داد.
آیتالله تسخیری در کارنامه خود فعالیت‌های زیادی با هدف تقریب مذاهب اسلامی انجام داده و با تعامل با اهل تسنن و علما و فرهیختگان جهان اسلام از مذاهب مختلف در راستای وحدت امت اسلام گام برداشته است؛ به گونه‌ای که می‌توان از او به عنوان یکی از «پیشگامان وحدت و اتحاد مسلمانان» در جهان اسلام یاد کرد.
زندگی‌نامه و تحصیلات: محمدعلی تسخیری در سال ۱۳۲۳ش در نجف در خانواده‌ای روحانی به دنیا آمد. تحصیلات ابتدایی را در مدرسه «منتدی النشر» به پایان رساند که با مدیریت محمدرضا مظفر اداره می‌شد. در سال ۱۳۴۱ش، وارد دانشکده فقه نجف شد و در رشته ادبیات عرب و فقه و اصول به تحصیل پرداخت. وی همچنین دارای مدرک کارشناسی ارشد از جامعه المصطفی العالمیه بود.
حیات حوزوی: آیتالله تسخیری هم‌زمان با تحصیل در دانشکده فقه نجف، فراگیری دروس حوزوی را نیز آغاز کرد. با اتمام دوره سطح، درس خارج را نزد آیات سید محمدباقر صدر، خویی، سید محمدتقی حکیم و میرزا جواد تبریزی، در حوزه علمیه نجف فرا گرفت و شعر و ادبیات را نزد محمدرضا مظفر آموخت. وی در سال ۱۳۵۱ش به حوزه علمیه قم رفت و در درس آیات سید محمدرضا گلپایگانی، میرزا هاشم آملی و وحید خراسانی شرکت نمود.
تدریس و آثار: آیتالله تسخیری در کنار تحصیل در حوزه علمیه نجف به تدریس دروس رایج حوزوی نیز اشتغال داشت. همچنین پس از ورود به حوزه علمیه قم علاوه بر تحصیل، به تدریس در حوزه علمیه و بعضی مراکز علمی و دانشگاهی مانند دانشگاه امام صادق(ع)، دانشگاه گیلان و دانشکده اصول‌الدین قم پرداخت.
او دارای تالیفاتی در موضوعات اسلام، جهان اسلام، وحدت مسلمین و تقریب مذاهب به زبان‌های فارسی و عربی است. اقتصاد اسلامی، المختصر المفید فی تفسیر القرآن المجید، اقلیت‌های مسلمانان؛ راهکارها و مشکلات، ایده‌های گفت‌وگو با دیگران، درباره وحدت و تقریب مذاهب اسلامی، تعدد مذاهب و مسئله تقریب و وحدت اسلامی، رسالت ما تقریب در اندیشه‌ها، انسجام در عمل، الاخلاق فی الاحادیث المشترکه بین السنه و الشیعه(دوره سه جلدی) و در پرتو قانون اساسی از جمله آثار او است. از دیگر آثار او می‌توان نام برد: مع بعض المؤتمرات السیاسیه لوزراء الخارجیه، الاقلیات الاسلامیه و علاقاتها بمجتمعاتها، رسالتنا تقریب الفکر و توحید العمل، الحوار مع الذات والاخر، صلاه الجمعه فی الروایات المشترکه بین الشیعه و السنه، الحج فی الروایات المشترکه بین الشیعه و السنه، الصوم فی الروایات المشترکه بین الشیعه و السنه، حول الدستور الاسلامی الایرانی، حول الصحوه الاسلامیه، القواعد الفقهیه و الاصولیه علی مذهب الامامیه۱-۳، مع مؤتمرات مجمع الفقه الاسلامی۱-۶، المؤتمر الدولی للسکان و التنمیه. تفسیر القرآن الکریم، فی الطریق الی التوحید الالهی و….
فعالیت‌های سیاسی: آیتالله تسخیری در سال ۱۳۴۴ش به طور رسمی به حزب الدعوه پیوست که با نظارت سید محمد باقر صدر اداره می‌شد. او در آن زمان، اشعاری بر ضد حکومت بعث عراق سرود که به زندانی شدن وی انجامید و به اعدام محکوم شد اما پس از مدتی با میانجی‌گری امام خمینی و دیگر علمای نجف از زندان آزاد شد.
وی قبل از ورود به حزب الدعوه، مدتی با مطالعه نشریات حزب جماعه العلماء، در جریان اهداف و برنامه های این حزب قرار گرفت. حزب جماعه العلماء در سال ۱۳۳۹ش توسط آیتالله سید محسن حکیم و گروهی از علما برای رویارویی با احزاب سیاسی ضد اسلامی مانند حزب کمونیست تأسیس شد. تسخیری در سال ۱۳۵۱ش به دلیل فعالیت‌های سیاسی بر ضد حکومت عراق، از این کشور اخراج شد و به ایران آمد.
فعالیت‌های فرهنگی: آیتالله تسخیری فعالیت دینی و فرهنگی خود را در قم با انتشار مجله عرب زبان الهادی در مؤسسه دارالتبلیغ اسلامی آغاز کرد و پس از انقلاب اسلامی ایران در مناصب مختلف فرهنگی، تبلیغی و اجرایی به فعالیت پرداخت. ابتدا در سمت معاونت بین‌الملل سازمان تبلیغات اسلامی فعالیت می‌کرد. تا اینکه در سال ۱۳۶۹ش، مجمع جهانی اهل بیت علیهم السلام را با همکاری مجموعه‌ای از علما تشکیل داد و با حکم آیتالله خامنه‌ای؛ رهبر جمهوری اسلامی ایران به دبیرکلی این مجمع برگزیده شد و تا سال ۱۳۷۸ش در این سمت بود.
آیتالله تسخیری در سال ۱۳۷۳ش سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی را تأسیس نمود و ریاست آن را تا سال ۱۳۸۰ش بر عهده داشت و پس از آن از جانب آیتالله خامنه‌ای به دبیر کلی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی تعیین گردید و با اتمام این دوره در سال ۱۳۹۱ش به سمت مشاور عالی آیتالله خامنه‌ای در امور جهان اسلام منصوب شد. وی از اعضای شورای مرکزی جامعه روحانیت مبارز بود. او در سال ۱۳۹۴ش به عنوان نماینده تهران در پنجمین دوره مجلس خبرگان رهبری برگزیده شد.
از دیگر مسئولیت‌هایی که او بر عهده داشت عبارتند از: نماینده گیلان در سومین دوره مجلس خبرگان رهبری، مشاور آیتالله خامنه‌ای در امور فرهنگی جهان اسلام، مشاور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در امور بین‌الملل، عضو هیات امنای سازمان تبلیغات اسلامی، معاون بین‌الملل دفتر آیتالله خامنه‌ای از سال ۱۳۶۹ش، عضو مجلس شرعی هیات حسابرسی مؤسسات مالی در بحرین و…
خدمات ارزنده: آیتالله تسخیرى از چهره‌هاى شناخته علمى و فرهنگىِ جهان اسلام بود که همواره در پى معرفى درست تشیع و ایجاد تفاهم و همدلى میان مسلمانان بود. ایشان خدمات ارزنده‌اى در این قلمرو به اسلام و تشیع نموده است. مشارکت در ده‌ها کنفرانس علمى در کشورهاى مختلف ـ به عنوان برگزارکنندهیا عضو هیئت رئیسه یا میهمان ـ عضویت در هیأت امنا و شوراى عالى چندین مرکز دانشگاهى و مجمع علمى در ایران و دیگر کشورها و تدریس در مراکز علمى گوناگون از جمله فعالیت هاى مؤثر ایشان در زمینه هاى علمى و فرهنگى است. وی همچنین در مجمع فقه اسلامى در جده (وابسته سازمان کنفرانس اسلامى) از ۱۳۶۲ تاکنون به عنوان تنها نماینده رسمى تشیع امامى در تثبیت و ترویج مبانى فقهى و اصولى تشیع نقشى در خور تقدیر داشت.
تمام مناصب فرهنگی، تبلیغی و اجرائی: ۱- عضو مجلس خبرگان رهبری استان گیلان از سال ۱۳۷۷. ۲- مشاور مقام معظم رهبری در امور فرهنگی جهان اسلام. ۳- معاون بین‌الملل دفتر مقام معظم رهبری از سال ۱۳۶۹. ۴- مشاور عالی امور بین‌الملل بعثه مقام معظم رهبری در امور حج و معاون بین‌الملل آن. ۵- رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی از زمان تأسیس (۱۳۷۳)تا۱۳۸۰. ۶- مشاور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در امور بین‌الملل. ۷- معاون بین‌الملل سازمان تبلیغات اسلامی از ۱۳۶۰ تا ۱۳۷۰. ۸- عضو هیأت امنای سازمان تبلیغات اسلامی. ۹- مسئول کمیته نظارت بر برنامه‌های آموزشی طلاب خارجی در داخل و خارج کشور. ۱۰- دبیرکل مجمع جهانی اهل بیت (علیهم السلام) به مدت ۹ سال و عضو شورای عالی آن. ۱۱- عضو شورای عالی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی. ۱۲- دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی. ۱۳- عضو کمیته فقهی مجمع اهل بیت مستقر در حوزه علمیه قم. ۱۴- رئیس کمیته فرهنگی هشتمین کنفرانس سران اسلامی در تهران. ۱۵- رئیس کمیته هماهنگی فعالیت‌های مشترک اسلامی در سازمان کنفرانس اسلامی. ۱۶- عضو افتخاری برخی مراکز علمی و دانشگاهی در کشورهای سوریه و سودان. ۱۷- عضو هیأت امنای سازمان مدارس دینی خارج از کشور. ۱۸- عضو هیأت امنای سازمان دفاع از حقوق کودکان(کافل). ۱۹- عضو کمیته عالی امور فرهنگی مؤسسه امیرکبیر از سال ۱۳۶۰ تا ۱۳۷۵. ۲۰- عضو هیأت امنای دانشکده اصول دین تهران. ۲۱ـ رئیس هیأت امنای دانشگاه مذاهب اسلامی. ۲۲-نماینده جمهوری اسلامی ایران در بسیاری از کنفرانس‌های سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی خارج از کشور. ۲۳-عضو مجمع فقه اسلامی جده از زمان تأسیس۱۳۶۲ تاکنون و نماینده حوزه‌های علمیه ایران و نماینده رسمی مذهب شیعه اثنی عشری در آن. ۲۴- استاد دانشگاه امام صادق(ع) در رشته فقه مقارن. ۲۵- استاد دانشگاه تربیت مدرس در رشته اقتصاد اسلامی. ۲۶- اشراف بر مجله‌های التوحید، رساله‌الثقلین و رساله‌التقریب به عربی که هم‌اکنون منتشر می‌شوند. ۲۷- عضو کمیته فقهی بانک جهانی توسعه اسلامی. ۲۸- عضو هیأت امنای سازمان فرهنگی اکو. ۲۹- عضو کمیته(بررسی چالش‌های قرن۲۱) کارشناسان سازمان کنفرانس اسلامی. ۳۰- عضو مجمع زبان عربی دمشق. ۳۱ – عضو مجلس شرعی هیأت حسابرسی مؤسسات مالی در بحرین ۳۲ – عضو مؤسسه اندیشه اسلامی «آل البیت» و ۳۳ – نائب رئیس اتحادیه جهانی علمای اسلام.
دیدگاه‌ها: آیتالله تسخیری چهره‌ای شناخته شده در زمینه تقریب، وحدت مذاهب و گفت‌وگوی ادیان است. وی اساس تقریب را یک مساله علمی می‌داند و می‌گوید معنی دقیق تقریب، پیدا کردن مشترکات و سپس همکاری در آن است. بعضی از دیدگاه‌های او عبارتند از:
استفاده از ظرفیت‌های مجمع فقه اسلامی
آیتالله تسخیری مجمع الفقه جده را دریچه‌ای برای اشراف، شناخت و طرح نظریات جمهوری اسلامی ایران به جهان اسلام می‌داند و معتقد است می‌توان ایده‌های انقلاب اسلامی را در اجلاسیه‌های سران، یا وزرای خارجه و یا اجلاسیه‌های کارشناسی ارائه کرد و جلوی قطع‌نامه‌های تخریبی علیه مساله شیعه و سنی را تا حدی گرفت. وی معتقد است ایران نمی‌تواند خود را از جهان اسلام جدا دانسته و حرکت کند.
عبور از اختلافات مذهبی
به اعتقاد آیتالله تسخیری جلوگیری از تحرکات برخی از گروه‌های جاهل لازم است، تا سبب گسترش تفرقه و ایجاد درگیری بین شیعه و سنی نشود. او بزرگترین نقش امام خمینی و آیتالله خامنه‌ای را هدایت و رهبری بیداری اسلامی می‌داند و معتقد است صحبت‌های آنها درباره وحدت شیعه و سنی، مربوط به کل مسلمانان است، نه فقط ایران و هدف اصلی انقلاب اسلامی در سیاست خارجه، کمک رساندن به کل مسلمانان جهان است.
مهم‌ترین موانع وحدت
از دیدگاه آیتالله تسخیری عمده‌ترین و بزرگترین مانع پیش روی وحدت و برادری اسلامی، توطئه‌های دشمنان جهان اسلام از جمله کشورهای غربی به سرکردگی آمریکا است و اهداف استکبار جهانی و دشمنان اسلام با مسئله تقریب و وحدت منافات دارد و موانع دیگر این وحدت، تعصب برخی علما یا منتسبین به علم، جهل بعضی از مسلمانان به حقیقت مذاهب یکدیگر و منافع شخصی حکومت‌های مسلط بر جهان اسلام است.
انتقاد از طرح شورای رهبری
آیتالله تسخیری معتقد است شورای رهبری، مبانی لازم شرعی را ندارد و طرح این موضوع هدفی غیر از تشکیک در جایگاه رهبری در نظام جمهوری اسلامی ایران نیست. همچنین برخی تصمیم‌ها نیازمند تصمیم شخص است و شورا نمی‌تواند در این مورد اقدام مناسبی کند. وی به عنوان نمونه به ناکارآمدی مدل شورایی در تشکیلات قوه قضائیه(شورای عالی قضایی) اشاره می‌کند که منجر به تغییر قانون و جایگزینی رئیس قوه قضائیه به جای آن شد.
«تحریریه شبکه اجتهاد»، این ضایعه را به مقام معظم رهبری، مراجع معظم، حوزه‌های علمیه، شاگردان و خاندان محترم تسلیت گفته و علو درجات و مغفرت الهی را از درگاه خداوند متعال برای این «فقیه وحدت» خواستار است.
