شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
برگزیده کتاب سال حوزه با بیان اینکه عرضه کتاب کافی به امام زمان(عج) قابل اثبات نیست، گفت: نخستین کسی که کافی را به ضعیف و قوی تقسیم‌بندی کرد علامه مجلسی بود. ایشان در مقدمه مرآه بیان می‌کند که این تقسیم‌بندی صرفاً در روایات متعارض قابل کاربرد و تأثیر است، ولی برخی به این مقدمه بی‌توجه هستند.
به گزارش شبکه اجتهاد، محمود ملکی، برگزیده کتاب سال حوزه در سال ۱۳۹۷، محقق و پژوهشگر مجمع الفکر الاسلامی، به تشریح رساله دکتری خود که منجر به کسب رتبه برگزیده شد پرداخت و به ایکنا گفت: عنوان رساله دکتری بنده «بازپژوهی منابع کافی» بود که در آن به منابعی پرداختم که مرحوم کلینی از آن استفاده کرده است.
وی با بیان اینکه برخی معتقدند که کلینی روایات خود را از آخرین فرد در سلسله سند که صاحب کتاب است گرفته، تصریح کرد: در این تحقیق و تتبع علمی و در حد اطمینان بالا اثبات کردم که عمده منابع کلینی از اساتید وی، اساتید اساتید و اساتید اساتید اساتید ایشان بوده است.
مدیر امور پژوهشی دانشگاه قرآن و حدیث با بیان اینکه اگر سند تکرار زیادی داشته باشد، نشانگر آن است که ناقل حدیث از آخرین فرد صاحب کتاب آن روایت را گرفته است، بیان کرد: در این تحقیق، که رساله دکتری بنده در جامعهالمصطفی(ص) است، نشان دادم که در مورد روایات کلینی عمدتاً این مسئله صدق نمی‌کند.
وی تصریح کرد: برای مثال در یکی از روایاتی که کلینی آورده است، چهار نفر در سلسله سند او وجود دارند؛ علی بن ابراهیم، صاحب تفسیر؛ پدر علی بن ابراهیم یعنی ابراهیم بن‌هاشم و ایشان هم از نوفلی و نوفلی از سکونی که از یاران امام صادق(ع) است روایت را گرفته است. براساس رأی و نظر مشهور محققان، کلینی این روایت را از کتاب سکونی گرفته، ولی معتقدم که کلینی روایت مذکور را از علی بن ابراهیم و یا پدر ایشان گرفته است؛ هرچند ممکن است کتابی از سکونی هم در دست وی بوده است.
این محقق و پژوهشگر مجمع‌الفکرالاسلامی با بیان اینکه در این رساله اعتبارسنجی بیشتر کتب نیز انجام شده و از آن می‌توان به عنوان یکی از وجوه ممیزه این اثر نام برد اظهار کرد: در این تحقیق کل کتاب محاسن برقی با کافی مقایسه شده و به این نظریه رسیده‌ام که در سطور فوق تشریح شد.
وی به تقدیر از زحمات محققان و مسئولان مرکز کامپیوتری علم اسلامی(نور) پرداخت و اظهار کرد: یکی از عوامل مهم و مؤثر و تسهیلگر در ارائه این نظریه، نرم‌افزار جامع‌الاحادیث بود که در آن امکان مشابه‌یابی وجود دارد و توانستم این کار را به ثمر برسانم.
عرضه کافی به امام زمان(عج) قابل اثبات نیست
ملکی در پاسخ به این سؤال که در مورد کتاب مرحوم کلینی(اصول، فروع و روضه کافی) این مسئله مطرح است که چون ایشان در دوره غیبت صغری زندگی می‌کرد مورد تأیید حضرت حجت(عج) قرار گرفته است، آیا این مسئله می‌تواند صحت داشته باشد، بیان کرد: چنین چیزی ثابت‌شده نیست، تعبیری در مورد این کتاب با عنوان «کاف لشیعتنا» آمده، ولی این روایت، منبع و مصدر معتبری ندارد و معلوم نیست از کجا ذکر شده است. البته امکان عرضه این اثر به امام زمن(عج) وجود داشته، ولی اثبات نشده است.
وی تصریح کرد: تعبیری از ملاخلیل قزوینی نیز مبنی بر اینکه هر جا در کافی «قال العالم» آمده نشان می‌دهد که روایت از امام زمان(عج) است بیان شده، ولی در تحقیقی که بنده داشتم به این نتیجه رسیدم که ایشان فرموده است «قال العالم» می‌تواند امام عصر(عج) باشد، یعنی نظر ایشان هم احتمال را بیان کرده و نه قطعیت؛ پس این مسئله قابل اثبات نیست.
منشأ ضعیف دانستن کافی
این نویسنده و محقق در پاسخ به این سؤال که در مورد روایات کتاب کافی نیز بیان شده که ۹ هزار حدیث ضعیف دارد آیا با وجود این مقدار روایت ضعیف، می‌توان به این اثر روایی به مثابه منبع استناد کرد؟ گفت: اولین کسی که کافی را به ضعیف و قوی تقسیم‌بندی کرد علامه مجلسی است. البته با این توضیح که مجلسی، در مرآه و در مقدمه آن فرموده است که این تقسیم‌بندی صرفاً در روایات متعارض قابل کاربرد و تأثیر است؛ یعنی صرفاً اگر به یک یا چند روایت معارض برخورد کردیم برای حل تعارض به آن می‌توان روایت قوی را مبنا قرار دهیم، ولی متأسفانه برخی این جمله ایشان را بدون توجه به مقدمه مستمسک گرفته و ضعف ۶۰ تا ۷۰ درصدی را به کافی نسبت می‌دهند.
وی با بیان اینکه تا قرن هفتم ملاک اعتبارسنجی روایات، کتب روایی بود و نه سند روایت، ولی بعد از قرن هفتم، یعنی دوره علامه حلی این مبنا تغییر یافت، تصریح کرد: مبنای قدما را در اعتبارسنجی روایات کافی قبول داریم و نه مبنای متأخرین که بعد از قرن هشتم که تنها به سلسله سند نگاه می‌کردند و این رویه در دوره معاصر و در دوره حیات علمی آیت‌الله خوئی رواج بیشتری یافت.
عمده روایات کافی معتبر است
ملکی با تأکید بر اینکه حجم روایت ضعیف در کافی بر مبنای قدما بالا نیست، لذا روایات کافی شریف معتبر هستند، اظهار کرد: البته تحقیق بنده در مورد اصول است، ولی در فروع هم این نظر را قبول دارم.
وی در پاسخ به این سؤال که ارزیابی شما از جشنواره کتاب سال حوزه در سال جاری چیست، بیان کرد: این جشنواره از حیث حرکت به سمت بحث اسلامی‌سازی علوم انسانی موفق عمل کرده و توجه بیشتر به مباحث میان رشته‌ای و متناسب با نیاز جامعه در آن مشهود است.
این پژوهشگر و نویسنده آثار دینی ادامه داد: البته فقط چهار برگزیده برای جشنواره آمار پایینی است و معتقدم باید برای آن تدبیری جدی اندیشیده شود. البته برخی آثار از جمله در رشته قرآن قابلیت انتخاب به عنوان برگزیده را داشتند، ولی شایسته تقدیر شدند و برخی آثار نیز در حد شایسته تقدیر بود، ولی به عنوان برگزیده منتخب شدند.
وی تأکید کرد: خوب نیست که در حوزه قرآنی آثار برگزیده و یا اثر برگزیده نداشته باشیم، زیرا قرآن کتاب زندگی و دین ماست و باید توجه به آن از سایر رشته‌ها بیشتر باشد.
