اسلامی شدن بانک‌ها فقط به حذف ربا نیست/ با استفاده از عقد صلح فعالیت ما صوری تلقی می‌شود نه واقعی!

رئیس انجمن اقتصاد اسلامی حوزه علمیه قم با بیان اینکه هدف بانکداری اسلامی، ایجاد عدالت در جامعه است، گفت: حذف ربا بخشی از اسلامی شدن بانک‌هاست و همه آن نیست. سعی کردیم با استفاده از تبصره‌ها با استفاده از برخی عقود مثل عقد صلح که بسیار پر کاربرد است به حذف ربا اقدام کنیم و این باعث شده که خیلی جاها، فعالیت ما صوری تلقی شود و نه واقعی.

به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدجواد محقق نیا رئیس انجمن اقتصاد اسلامی حوزه علمیه قم، با بیان اینکه بانکداری اسلامی در واقع به مجموعه‌‌ای از مقررات و قوانینی اطلاق‌‌ می‌شود که براساس مجموعه‌‌ای از قوانین و مقررات و ساختارها براساس مبانی مورد نظر اسلام تدوین شده باشد و برای رسیدن به اهداف مورد نظر اقتصاد اسلامی و در چارچوب قوانینی که اسلام مشخص کرده فعالیت کند، اظهار داشت: در بانکداری اسلامی، مبانی مان را از اسلام‌‌ می‌گیریم و نقطه شروع ما براساس آن چیزی است که مورد نظر اسلام است.

وی در تبیین بانکداری اسلامی گفت: برای رسیدن به نقطه‌‌ای که اسلام مشخص‌‌ می‌کند که در اقتصاد اسلامی همان عدالت است، هدف بانکداری اسلامی، ایجاد عدالت در جامعه است و بانک براساس مقررات و قوانین و احکام اسلامی کار‌‌ می‌کند. در چنین سازوکاری، به طور خاص ربا، غرر و ضرر و حرج نباید وجود داشته باشد و باید اخلاق مالی مورد نظر اسلام که عبارت از انصاف، ایثار و انفاق است نیز رعایت شود.

عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی، در پاسخ به این پرسش که آیا بانک‌های ما به شیوه اسلامی اداره‌‌ می‌شوند یا نه، خاطرنشان کرد: به هر حال در اوایل انقلاب سعی بر این شد که حداقل نقاطی که تلاقی مستقیم با احکام اسلامی دارند مورد رعایت قرار گیرند، به همین خاطر تلاش گسترده‌‌ای صورت گرفت تا قانون بانکداری بدون ربا کاملاً تدوین شد و از سال ۱۳۶۳ بانک‌های ما سعی کردند که ربا را از سیستم خود حذف کنند، اما حذف ربا بخشی از اسلامی شدن بانک‌هاست و همه آن نیست. البته بخش بسیار مهمی است اما همه بانکداری اسلامی حذف ربا نیست و‌‌ می‌بایست سایر مولفه‌ها هم در بانکداری اسلامی رعایت شود که البته این اتفاق نیفتاد.

نویسنده کتاب «ساختار بانکداری اسلامی و ارائه الگوی بانکداری برای ایران»، یادآور شد: در بانکداری اسلامی، هم مولفه حذف ربا را داریم هم سایر مولفه‌ها را و در کشور ما نسبت به سایر مولفه‌ها و نسبت به هدف بانکداری اسلامی کمتر توجه شده است.

محقق نیا با بیان اینکه هدف از اجرای بانکداری اسلامی عدالت است، افزود: عدالت باید در همه سطوح جامعه اجرا شود که این اتفاق در کشور ما نیفتاده است.

وی خاطرنشان کرد: ما گام‌هایی را برای رسیدن به بانکداری اسلامی برداشتیم، اما این گام‌ها بسیار اولیه و شاید کوتاه بوده است. باید این گام‌ها باید بلندتر، استوارتر و مستمر تر برداشته شود تا ما به بانکداری اسلامی مطلوب دست یابیم.

نویسنده کتاب «الگوی بانکداری اسلامی» ادامه داد: مولفه‌‌ای مثل انصاف، ایثار و انفاق در این مجموعه مورد فراموشی قرار گرفته است و شاید از نظر فقهی هم نتوانستیم به صورت کامل احکام اسلامی را رعایت کنیم. سعی کردیم با استفاده از تبصره‌ها با استفاده از برخی عقود مثل عقد صلح که بسیار پر کاربرد است به حذف ربا اقدام کنیم و این باعث شده که خیلی جاها، فعالیت ما صوری تلقی شود و نه واقعی.

این پژوهشگر گفت: اشکالات خیلی زیادی هم درحوزه اجرا هم در حوزه ساختار و در حوزه احکام و قوانین و مقررات وجود دارد که باید نسبت به رفع آنها اهتمام شود. آن چیزی که مهم است این است که تلقی مردم از رفتار بانک‌ها، اسلامی بودن آنها نیست و باید نسبت به رفع دغدغه‌های مردم، نخبگان و به خصوص مراجع معظم اهتمام ویژه داشته باشیم.

بنابر گزارش مهر، محقق نیا با تأکید بر سختی این کار، اظهار داشت: باید کاری جامع و دقیق انجام شود.‌‌ نمی‌شود بخشی را انجام دهیم و نسبت به بخش‌های دیگر توجه نداشته باشیم.

وی خاطرنشان کرد: قاعدتاً برای اصلاح سیستم بانکی مهم ترین کار اصلاح ساختار است تا براساس آن، رفتار سیستم بانکی نیز اصلاح شود. وقتی ساختار اجازه رفتار درست را ندهد ما هر چه فشار بیاوریم، رفتار سیستم بانکی درست نخواهد شد.

این نویسنده گفت:‌‌ نمی‌شود لحظه‌‌ای سیستم بانکی را متوقف کرد. ما باید یک هواپیمای در حال حرکت در آسمان را اصلاح کنیم و تعمیر اساسی روی آن انجام دهیم و این کار خیلی سختی است و دولت، سیستم و اقتصاد جامعه ما چاره‌‌ای جز آن ندارد که این کار را تا به بن بست نرسیده و هزینه‌های اصلاح ساختار آن روز به روز بیشتر نشده و جامعه را دچار تنش‌های اساسی نکرده است، انجام دهد.