اصلاح‌گرِ «حوزه» و مدافع «حریم اهل‌بیت»/ محمدهادی عبدخدایی

اینجانب از اواخر دهه سی تا سال‌ها از دهه چهل در محضر حضرت استاد آیت‌الله میلانی (ره) تلمذ نمودم؛ ایشان صبح‌ها درس «اصول» را در منزل و شب‌ها درس «فقه» را در مسجد جامع گوهرشاد تدریس می‌نمود، گاهی در درس فقه به صورت کوتاه اشاره به قواعد اصولی می‌فرمود که برای ما بسیار جالب بود زیرا هم قاعده اصولی معرفی شده بود و هم کاربرد آن در فقه مشخص گردیده بود، گزارش مبانی ایشان وقت زیادی می‌طلبد اضافه بر آنکه حتماً به‌صورت مفصل تنظیم کنندگان زندگی ایشان ارائه خواهند داد.

مرحوم آیت‌الله میلانی فکری نو برای اصلاح و پیشرفت حوزه علمیه و طلاب آن داشت و از این‌رو به مدرسه علمیه حقانی در قم عنایت داشت و مدرسه علمیه عالی حسینی و امام صادق (ع) را هم در مشهد تأسیس نمود.

مدافع حریم ولایت

از دوران تلمذ در درس ایشان خاطره بسیار جالبی دارم: یک شب پس از درس آقا مرا خواست و جزوه‌ای را ارائه نمود که مردوخ کردستانی در مورد امام زمان(علیه‌السلام) به‌صورت اهانت باری نوشته بود، آقا به من فرمود از خواب و استراحت خود کم کن حتی از درس خود و جوابی برای مردوخ بنویس، در آن سال‌ها حدود بیست و دوساله بودم، من هم مشغول نوشتن جزوه‌ای در پاسخ به او شدم، جزوه که پایان رسید، رفتم خدمت آقا و تقدیم کردم، ایشان دستور داد که شب‌ها پس از درس بروم منزلشان و برای ایشان قرائت کنم، من هم افتخار داشتم که استاد چنین عنایتی دارد.

عنوان جزوه این بود «به یاوه‌سرائی‌ها پاسخ می‌دهیم» هنگامی‌که این عنوان را مطرح کردم آیت‌الله میلانی (ره) فرمود این تعبیر خوبی نیست، بلکه باید تعبیر متین و منطقی باشد نه توهین بار و اهانت‌آمیز، در صورتیکه عبارات مردوخ اهانت‌بار بود، سپس تا چند شب می‌رفتم و هر شب بخشی از جزوه را خدمت ایشان قرائت می‌کردم و ایشان هم به خوبی استماع می‌فرمود.

پس از اتمام جزوه آقا به من یکصد تومان داد و فرمود که مرا حلال کن و اصرار داشت که بریءالذمه شود، یکصد تومان در آن تاریخ پول خوبی بود، درعین‌حال چون ایشان از من خواسته بود که جزوه‌ای بنویسم می‌ترسید که حقّی برای من ایجاد شده باشد، از این‌رو می‌خواست کاملاً بری بریءالذمه شود، درصورتی‌که من افتخار داشتم که استاد چنین عنایتی به من دارد و حتی وقت گذاشت که تمام جزوه را برای ایشان بخوانم و راهنمایی‌های لازم را بفرماید.

در درس مرحوم آیت‌الله میلانی (ره) مُستشکِل درس معظم به‌صورت عمده فردی بود غیر متعادل که از همان آغاز درس شروع به اشکال می‌کرد و حتی اخلال هم به درس وارد می‌شد و وقت استاد و دیگران ضایع می‌گردید.

مرحوم آیت‌الله میلانی (ره) در درس عنایت خاصی به مرحوم آیت‌الله حاج سید ابراهیم علم الهدی(ره) داشت که در درس ایشان شرکت می‌فرمود.

آیت‌الله میلانی (ره) آن سال‌ها به‌صورت عمومی به شاگردان خود ماهی بیست تومان شهریه می‌داد ولی من نمی‌گرفتم، مقسّم ایشان آقای روحانی گلابگیر بود. یک شب به من فرمود خود آقا دستور دادند به شما شهریه پرداخت نمائیم، من هم پذیرفتم ولی یکی دوماه پس از آن ماه مبارک رمضان فرارسید مرا به زاهدان دعوت کردند، در آنجا استقبال خوبی به عمل آمد و در پایان ماه هم تقدیمی مناسبی به جهت منبر به من اهداء گردید چون با آن اهدائی می‌توانستم چند ماهی گذران کنم دیگر شهریه آیت‌الله میلانی (ره) را که از سهم مبارک امام(علیه‌السلام) بود، دریافت نکردم و علّتش را هم بیان نمودم، در آن هنگام شهید بزرگوار حجت‌ا‌لاسلام والمسلمین آقای هاشمی نژاد(ره) را از سوی دستگاه طاغوتی گرفته بودند، ایشان ضمن تجلیل از آن مبارز نستوه اظهار تأسف شدید بر اوضاعی که پدید آمده بود فرمود: “و رحمت و رضوان پروردگار برای ایشان باد “.

رابطه آیت‌الله شیخ غلام‌حسین تبریزی با آیت‌الله میلانی

روابط به صورت احترام متقابل بود. مرحوم آیت‌الله میلانی، آقای والد را به‌عنوان شیخ العلماء می‌شناخت و معرفی می‌فرمود؛ مرحوم والد هم آیت‌الله میلانی را به‌عنوان شخصیت برجسته و ممتاز حوزه علمیه می‌شناخت و کاملاً احترام ایشان را رعایت می‌فرمود، به یاد دارم در یک جلسه‌ای خصوصی مرحوم آیت‌الله میلانی انتقاد داشت به این بیت ادیب‌الممالک فرهانی که درباره پیامبر (ص) می‌گوید: «این بس که خدا گوید ما کان محمد» و…

آیت‌الله میلانی می‌فرمود که پیامبر اکرم (ص) فضائلی برجسته‌تر دارد از این مفادی که‌ آیه بیان می‌کند چطور ادیب‌الممالک این را صفت ویژه پیامبر (ص) در قرآن معرفی کرده مرحوم آیت‌الله تبریزی چیزی نفرمود ولی بعد از اینکه‌ از مجلس بیرون آمد فرمود از قضاء این شعر به‌ بهترین فضیلت پیامبر اکرم (ص) اشاره می‌نماید. من گفتم چرا شما این مطالب را نزد آیت‌الله میلانی نگفتید ایشان فرمود رعایت احترام ایشان را کردم. روحش شاد و قرین رحمت الهی