شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
اختصاصی شبکه اجتهاد: آیت‌الله محمدمهدی شبزندهدار، استاد باسابقه خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم چندی است کتاب جدید «الفائق فی الاصول» را برای طلاب علاقه‌مند در مسجد اعظم تدریس می‌کند که مورد استقبال قرار گرفته است. او در راستای تکمیل نواقص موجود در اصول و همچنین ورود به مسائل جدید و یا کمتر کار شده فقه با تشکیل لجنه‌ای از اساتید حوزه علمیه وارد کار شده است تا با تولید کتب درسی، خلأ موجود را در سطح عالی حوزه علمیه را پُر نماید.
استاد شبزندهدار معتقد است مسائل جدید باید همواره مورد توجه اساتید قرار بگیرد اما انتقادهایی که «حوزه به مسائل جدید و مورد نیاز جامعه نمی‌پردازد» را قبول ندارد. عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم بیان داشت: برخی می‌گویند چرا در حوزه علمیه هنوز صلاه و حج بحث می‌کنند! این حرف درست نیست، چرا که الآن مراکز و مؤسسات مختلفی در قم هستند که روی مباحث جدید کار می‌کنند. اخیراً در حوزه علمیه قم «دفتر فقه معاصر» متشکل از اساتید با تجربه و شناخته شده دروس خارج راه‌اندازی شده است و بناست گام بزرگی در راستای تحول و بالندگی هر چه بیشتر دروس حوزوی بردارد. در ادامه بخش‌هایی از این گفتگو را می‌خوانید.
از امام(ره) انقلابی‌تر سراغ دارید؟
استاد شبزندهدار در پاسخ به اشکالات اخیر برخی افراد مبنی بر اینکه حوزه به نیازهای نظام توجهی ندارد و موضوعات درس خارج را مورد تحلیل و توجه قرا می‌دهند که چرا موضوع دروس، مسائل مورد نیاز نظام نیست و حوزه راه خودش را می‌رود، اظهار کرد: باید بین درس‌های کلاسیک و شاگرد پروری حوزه و بحثهای غیر کلاسیک تفکیک قائل شویم. این مسائلی که در حوزه رایج است مسائل کلاسیک است. مرحوم آیت‌الله مؤمن رضوان تعالی علیه از حضرت امام (ره) نقل می‌کرد که ایشان می‌فرمود: «اگر می‌خواهید درس خارج شرکت کنید یا طهارت بروید و یا بیع» آیا ما انقلابی‌تر از امام داریم؟ می‌توانیم ایشان را متهم کنیم که به مسائل مسلمین توجه نداشته است؟ ایشان در درس خارج چه مسائلی بحث کرد؟ امام مسائلی که طلبه پرور بوده، مکاسب محرمه، بیع، خیارات، خلل صلوه و طهارت را بحث کردند. می‌فرمود در این کتاب‌ها روایات زیادی وجود دارد و اعمال قواعد در آن فراوان است؛ این ابواب استدلال و قوه اجتهاد طلبه را رشد می‌دهد. اکثر بحثهای جدید این‌چنین است، به خاطر اینکه مباحث هنوز پختگی لازم را پیدا نکرده است و شاگرد پروری ندارد. مسائل جدید برای طرح در دروس خارج، هنوز عمق پیدا نکرده و باید در لجنه‌های علمی طرح و بحث شود. این لجنه‌های علمی از اساتید و فضلا تشکیل می‌شود. بعد از آن که مطلب پخته شد، می‌تواند موضوع درس خارج باشد و حتی کتاب قرار بگیرد.
مسائل مورد نیاز نظام باید در کمیته‌های تخصصی بحث و مطرح شود
این استاد خارج فقه حوزه علمیه قم، با بیان اینکه در ابواب فقهی مباحثی داریم که در ابتدای امر به صورت محدود مطرح بوده است اما حالا روی آن کار و تبدیل به کتاب شده است و در حوزه‌های علمیه مورد بحث قرار می‌گیرد، گفت: مسائل مورد نیاز نظام باید بحث و مطرح شود اما در کمیته‌های تخصصی که فضلایی وجود دارد؛ الآن در حوزه این لجنه‌های علمی تشکیل شده است.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم می‌گوید: این حرف که گفته شود چرا در حوزه علمیه هنوز صلاه و حج بحث می‌کنند، حرف درستی نیست؛ اما اینکه مسائل جدید باید همواره مورد توجه باشد حرف درستی است. اینکه حوزه این کار را نمی‌کند بازهم حرف نادرستی است، چرا که الآن مراکز و مؤسسات مختلفی است که روی مباحث جدید کار می‌کنند. اخیراً در حوزه علمیه قم دفتر فقه معاصر راه‌اندازی شده است. «دفتر فقه معاصر» متشکل از اساتید با تجربه و شناخته شده دروس خارج راه‌اندازی شده است و بناست گامی بزرگی در راستای تحول و بالندگی هر چه بیشتر دروس حوزوی بردارد. بنده هم در این بخش حضور دارم؛ الآن دو کتاب «الفائق فی الاصول» و «الرائد فی الاصول» بحث می‌شود و من هم در حوزه قم بحثی با این کتاب‌ها دارم. روشن است مباحث علمی طبعاً مطالبی است که احتیاج به تفکر و تأمل دارد و ان‌شاء‌الله خداوند لطف نمایید.
ما قدر حوزه علمیه را نمی‌دانیم!
استاد شبزندهدار در پاسخ به این سؤال که «آیا حوزه نیازمند اصلاح درون سازمانی است»، اظهار کرد: من چنین تصوری ندارم که یک اصلاحی باید در حوزه انجام بشود! بحمدالله حوزه علمیه، شاید جزء بهترین مراکز تعلیم و تربیت جهان باشد. ما قدر حوزه علمیه را نمی‌دانیم. یکی از دوستان چند سال پیش جزوه‌ای ترجمه شده به زبان ژاپنی آورد که برای سال ۲۰۵۰ آموزش عالی کشور ژاپن تهیه شده بود. می‌گفت وقتی این جزوه را خواندم دیدم مُدلی از حوزه مرحوم شیخ عبدالکریم حائری مؤسس حوزه علمیه قم است؛ یعنی کشور ژاپن بعد از گذشت زمان‌ها و تجربه‌های متعدد و متراکم به این نتیجه رسیده است که اگر بخواهد یک حوزه‌‌ای مبتکر و دانشمندان واقعی تحویل جامعه دهد، راه درستش همانی است که در قم عمل می‌شده است.
مدیر مؤسسه و مدرسه بقیه‌الله قم افزود: متُدی که در حوزه علمیه هست در حقیقت متُد درستی است، اگرچه می‌تواند در بعضی از جهات آموزشی از روش‌های جدید استفاده کند. در واقع همان راهی که در حوزه برای فقه، اصول، تفسیر، رجال، فلسفه و کلام رفتیم، اگر همان را در حل مسائل جدید برویم و با همان روش مسائل را تحقیق و بررسی کنیم، به همان نتایج عالیه که تا به حال رسیده است، خواهیم رسید؛ یعنی به همان شکلی که در حوزه پیرامون یک مسئله فقهی، اصولی و تفسیری بحث می‌شود، با همان سبک مسائل متعدد مورد نیاز روز طرح و بررسی شود. منتهی اگر ما کمبودی داریم به خاطر این است که کمبودها را مطرح و یا دنبال نمی‌کنیم.
اگر کسی اهداف انقلاب را نمی‌شناسد و یا قبول ندارد، به درد حوزه انقلابی نمی‌خورد
عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام در بخش پایانی این گفتگو به تبیین «وظایف حوزه انقلابی» پرداخت و اظهار کرد: «حوزه انقلابی، استاد انقلابی و طلبه انقلابی» یعنی آرمان‌های اسلام و مذهب اهل‌بیت (علیهم‌‌السلام) را بشناسد و در راه تحقق آن از هیچ چیزی فروگذار نکند، به تمام معنی آنچه در امکانش هست هزینه کند و خالصانه برای خدای متعال باشد؛ بنابراین، اولاً اهداف اسلامی را بشناسد و آنچه مرضی خدای متعال است که می‌خواهد در حوزه‌های مختلف فردی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و همه ابعاد زندگی بشر در جامعه پیاده بشود، انجام دهد.
فقیه شورای نگهبان در ادامه خاطرنشان ساخت: تقدیرنامه‌ای امام جواد (صلوات‌الله‌علیه) برای علی بین مهزیار نوشته است. حضرت در آنجا به او می‌گوید که من چگونه از تو راضی هستم و می‌فرماید: «هیچ کار تو از نظر من مخفی نیست، می‌بینیم شب و روز را از هم نمی‌شناسی، گرما و سرما را از هم نمی‌شناسی و پیوسته در راه رسیدن به آن آرمان‌ها کار می‌کنی»؛ این فرمایش حضرت ملاک انسان انقلابی است. حضرت بقیه‌الله امروز از کسی می‌تواند راضی باشد که در راه تحقق آرمان‌های الهی -که این انقلاب برای او محقق شده است- از هیچ کوششی فروگذاری نکند و مخلصانه در این راه گام بردارد، این شخص می‌شود آدم انقلابی. چیزی دیگری نمی‌خواهیم. حالا اگر کسی اهداف انقلاب را نمی‌شناسد و یا قبول ندارد طبعاً به درد حوزه انقلابی نمی‌خورد. این فرد یا جاهل است و یا قاصر. شخص قاصر نه اهداف را می‌شناسد و نه در راه آن قدم می‌بردارد و نیز اسلام را در محدود به چیزی می‌داند، روشن است این به درد کار انقلابی نمی‌خورد. نه به این معنا که بی‌احترامی به او کنیم، او برای خود محترم است ولی به درد کار انقلابی نمی‌خورد. مگر هر کسی می‌تواند رئیس‌جمهور شود؟ مگر هرکسی می‌تواند نماینده شود؟ بالاخره شرایطی و توانایی‌هایی لازمی نیازمند است.
انقلابی معنایش این نیست که به دیگران و آراء او احترام نگذاریم
استاد شبزندهدار در خاتمه تصریح کرد: اگر به وصف انقلابی توجه می‌کنیم باید لحاظ کنیم، وصف انقلابی معنایش این نیست که به دیگران و آراء او احترام نگذاریم؛ اما تصدی امور را نباید به دست او داد و بگوییم تو مدیر حوزه باش و استاد و… این‌چنین نیست؛ بنابراین اگر بخواهیم انقلابی کار کنیم و این حرکت ادامه داشته باشد و به مقاصدش ان‌شاء‌الله برسیم، قهراً باید انسانی باشد که اهداف را بشناسد، راهکار را بلد باشد و به آن کار ایمان داشته باشند. شهید مطهری (ره) زمانی که به پاریس رفت چند جمله راجع‌به امام گفت. ایشان فرمود: «امام خمینی ایمان به راهش دارد، یعنی معتقد ۱۰۰ درصد است که این راه درست است. دوم، ایمان به مردم دارد که مردم در راه دین و آرمان حاضرند جان‌فشانی کند». آن‌وقت این شخص می‌تواند رهبری انقلاب را پیش ببرد.
