شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
استاد دانشگاه باقرالعلوم(ع) از اجرای طرح کلان پژوهشی تاریخ در روایات خبر داد و تأکید کرد: در این طرح ضمن اینکه کوشیده‌ایم نوآوری و ابداعات روایات را برجسته کنیم ولی یادمان نرفته که با هدف برجسته‌سازی روایات اهل بیت(ع) این کار را انجام دهیم.
به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین محسن الویری، استاد دانشگاه باقرالعلوم(ع) در نشست علمی «معرفی کلان‌طرح تاریخ در روایات»، گفت: اگر بتوانیم روایات تاریخی را از منابع روایی مانند بحارالنوار استخراج و دسته‌بندی کنیم، منبعی بیکران در اختیار محققان قرار خواهد گرفت.
وی افزود: مراد ما از روایت تاریخی هم روایتی است که تمام یا بخشی از آن به صورت مستقل و آشکار و نه در پیوند با دیگر روایات و تامل ثانوی دارای دلالت تاریخی یا مفاهیم مرتبط با نظریات تاریخی باشد.
استاد حوزه و دانشگاه با بیان اینکه فلسفه تاریخ را اعم گرفته‌ایم، افزود: از باب تأکید دو نکته را ذکر می‌کنم، ما روایاتی را که در پیوند با سایر روایات و یا در سایه دیگر روایات مفهوم تاریخی پیدا می‌کند، کنار گذاشته‌ایم زیرا بر مستقل‌بودن تأکید داشتیم و اگر روایتی به صورت التزامی غیرمتنی دلالت تاریخی داشته باشد، آن را هم کنار گذاشته‌ایم.
وی تأکید کرد: نکته بسیار مهم در این زمینه آن است که در گردآوری و گزینش اطلاعات و دسته‌بندی، ضمن اینکه کوشیده‌ایم نوآوری و ابداعات روایات را برجسته کنیم، ولی یادمان نرفته که با هدف برجسته‌سازی روایات اهل بیت(ع) این کار را می‌کنیم.
استاد دانشگاه باقرالعلوم(ع) اظهار کرد: نخواسته‌ایم طوری طرح بحث کنیم که دیگران فکر کنند ما برای خودمان حرف زده‌ایم و در حقیقت مفاهمه ایجاد نشود. ما کاملاً با ذهن تاریخی پایبند به متن بوده و اینطور نیست که ابتدا عنوان داشته باشیم و روایات را زیر آن بریزیم، بلکه ابتدا روایات بررسی شده و بعد برای هر مجموعه، دسته‌بندی شده و عنوان قرار داده‌ایم.
دسته‌بندی مباحث تاریخی
الویری اظهار کرد: آنچه تا این لحظه مورد دسته‌بندی کلان قرار گرفته، چهار دسته «گزارشات کلان تاریخی»، «مباحث نظری تاریخ»، «نقل قول‌های تاریخی» و «پیش‌بینی‌های تاریخی» است. این دسته‌بندی، محتوای اصلی مباحث نظری برای تاریخ‌پژوهان بسیار مهم است؛ در ذیل هر بخش هم تقسیماتی وجود دارد. مثلاً در مباحث نظری تاریخی یکی عینیت واقعی بیرونی و دیگری نوع و زاویه نگاه ما به آن واقعیت تاریخی که به آن گزارش تاریخ گفته می‌شود، بخشی از تقسیمات است.
وی ادامه داد: مسائل مربوط به قوانین تاریخی، کنشگران تاریخی و مسائل مربوط به زمان به عنوان رکن تاریخ هم نوعی تقسیم‌بندی دیگر است؛ همچنین در قسمت فلسفه انتقادی تاریخ هم دو دسته مطلب داریم: معرفت و شناخت تاریخی و حکایت و روایت تاریخ. بخش دوم مبتنی بر تبانی رویداد است و از عالم ذر شروع شده و تا زمان متصل به زمان هر معصومی است که روایت از او انجام شده است. در بخش نقل قول‌ها هم جایی که امام معصوم(ع) از قبل از خود یعنی امام قبلی و با ذکر چند سلسله سند از پیامبر(ص) نقل می‌کند، برای ما مهم جلوه کرده است گرچه از ابتدا خیلی مدنظر نبود به همین دلیل یک‌بار بازخوانی کردیم.
این استاد حوزه و دانشگاه افزود: پیش‌بینی تاریخی هم، به دلیل اینکه از آینده بشر سخن گفته می‌شود، موضوع مهمی است. در کنار این چند محور دو دسته اطلاعات هم وجود دارد که حیف بود کنار گذاشته شود: یکی تاریخ اجتماعی و دیگری اماکن تاریخی؛ ما درصددیم تا نگاه تاریخی اهل بیت(ع) را به دست آوریم، نه اطلاعات تاریخی روایات؛ مثلاً اگر راوی، اطلاعاتی درباره اتاق و اندازه و شکل منزل یکی از ائمه(ع) داده، خیلی برای تاریخ مفید است ولی حکایتگر نگاه امام(ع) به تاریخ نیست لذا در تاریخ اجتماعی آن را بازگو کردیم. یا مثلاً کسی از امام(ع) سؤالی پرسیده، نحوه پاسخگویی امام خیلی مهم است ولی در راستای اهداف ما نبوده است.
توجه به اسناد روایات
الویری بیان کرد: در مباحث نبوت و امامت و فلسفه تاریخ، اگر گزاره‌ای در مورد جایگاه انبیاء بوده است، آورده‌ایم و اطلاعات در مورد عصر ائمه و معصومین مدنظر ما نبوده است. در جایی که امام(ع)، سلسله اسناد ذکر فرموده‌اند ما نخستین حلقه زنجیره اسناد را آورده‌ایم و سنجش روایات و صدق و کذب آن هم مورد بحث ما نبوده است.
استاد حوزه و دانشگاه تصریح کرد: مبنای کار ما اقناع جمعی بوده است و گاهی شاید بر سر یک روایت نزدیک به یک ساعت بحث می‌کردیم و در موارد اختلافی نظر اکثریت ملاک قرار گرفته است. این کار با حضور جمعی از دوستان از قبل دوره کرونا شروع شد و با کرونا به صورت مجازی انجام شد و تا پایان آذر امسال ۶۶ جلسه در این رابطه برگزار شد که چند نفر از دانشجویان دوره دکتری دانشگاه باقرالعلوم(ع) در این زمینه با بنده همکاری داشتند./ ایکنا
