بررسی فقهی تعارض خواست اکثریت و اقلیت در نظام اسلامی

سخاوتی در بررسی فقهی تعارض خواست اکثریت و اقلیت در نظام اسلامی گفت: منظور ما از اکثریت به معنای ارجحیت نیست بلکه هدف اهم و مهم است؛ اکثریت در دموکراسی نصف به علاوه یک است و در فقه شیعی مبانی مختلفی وجود دارد که فقها نیز خیلی به آن نپرداخته اند.

به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین نصرالله سخاوتی در سومین همایش ملی فقه حکومتی با عنوان «نقش مردم در نظام اسلامی» به بررسی فقهی تعارض خواست اکثریت و اقلیت در نظام اسلامی پرداخت و گفت: حفظ نظام از اوجب واجبات است و جوهره بحث سیاسی مراجعه به آراء اکثریت است.

مدیر گروه اندیشه سیاسی و انقلاب جامعه المصطفی‌، بررسی و ارائه راه حل برای تعارضات موجود میان اقلیت و اکثریت در جوامع اسلامی را از اهداف این مقاله خواند.

استاد حوزه علمیه قم ادامه داد: پرسش اصلی این پژوهش مبنی بر این است که دیدگاه فقه شیعی در مورد تعارض خواست اقلیت و اکثریت در نظام اسلامی چیست؟

وی افزود: این تزاحم و تعارض در در سه سطح مسائل بنیادی، کلان و خرد قابل بررسی است؛ اگر این تزاحم در امور بنیادی باشد اصلا قابل مسامحه نیست و اگر در مورد مباحث خرد باشد امکان تسامح وجود دارد؛ در موارد کلان هم باید بررسی شود که به چه صورت است.

سخاوتی ابراز داشت: درباره اکثریت باید گفته شود که منظور ما از اکثریت به معنای ارجحیت نیست بلکه هدف اهم و مهم است؛ اکثریت در دموکراسی نصف به علاوه یک است و در فقه شیعی مبانی مختلفی وجود دارد که فقها نیز خیلی به آن نپرداخته اند.

وی به بررسی تزاحم در خواست اکثریت و اقلیت در مسائل بنیادین پرداخت و گفت: چالش‌ها بر سر اسلام، اصل نظام و بر سر نظام اسلامی از چالش‌های بنیادی است؛ به طور کلی اگر چالش از سوی اقلیت باشد به معنای کودتا و طغیان و اگر از سوی اکثریت باشد، معنای انقلاب پیدا خواهد کرد.

استاد حوزه علمیه قم تصریح کرد: در چالش‌های بنیادی از اصل «وجوب حفظ نظام» تبعیت می‌شود؛ اصل «حاکمیت بر سرنوشت» و اصل «اجرا نمودن احکام اسلامی» از دیگر مواردی است که در این چالش بررسی شده است.

وی ادامه داد: این که ولایت شورایی و رأی اکثریت حاضر در شورا ملاک حجیت باشد، در فقه و شریعت حقه به شدت قابل مناقشه است؛ رهبری شورایی اگر چه ذاتا و عقلا محال نیست اما امکان عملی و عقلایی ندارد چون هم در آیات و روایات تأیید نشده و هم در سیره اهل بیت(ع) شاهد رهبری واحد هستیم.

مدیر گروه اندیشه سیاسی و انقلاب جامعه المصطفی(ص)، افزود: حتی کشورهایی مثل اتحاد جماهیر شوروی پیش از شکل گیری ادعا داشتند که بتوانند نیمی از دنیا را به شکل شورایی و تشکیل سندیکا اداره کنند اما پس از شکل گرفتن اتحاد جماهیر شوروی این راه را ادامه ندادند، چرا که امکان اجرایی شدن نداشت.

وی با بیان این که در مسائل خرد باید به نظر اکثریت اهمیت داده و مماشات به خرج داد، گفت: ممکن است برخی چالش‌های خرد رفته رفته به چالش‌های راهبردی بیانجامد که این مورد حائز اهمیت بوده و باید مورد بررسی قرار گیرد.

سخاوتی تأکید کرد: در موارد متعارض نباید به این گونه باشد که در صورت بروز هر مشکلی بلافاصله انتخابات برگزار کرد و باید به گونه‌ای رفتار شود که منافع اکثریت و اقلیت لحاظ شود.

وی در پایان بیان داشت: به طور کلی تزاحم در مسائل بنیادین قابل تسامح نیست، در مسائل کلان که اصل اسلام مورد نظر است نیز تسامح جایی ندارد؛ در مواردی که خرد بوده یا راهبردی هستند اما با اصل اسلام در تعارض نیستند، قابل بررسی و تسامح است./ رسا