شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
شبکه اجتهاد: گرچه در دید اولیه شاید نوشتن و گفتن، در این موضوع تکراری باشد، اما از آنجا که معاندین شرک آلود بودنِ نیات خود را در کسوت توحید، مخفی می‌کنند و دائما اباطیل خود را تکرار می‌کنند، برماست که سخن حق را نیز تکرار کنیم. ساختمان و بنای بر قبور صالحان و اولیاء از سه منظر کاملا قابل تثبیت است.
از نظر قرآن
در جریان نزاع میان مسیحیان و مشرکان در مورد اجساد اصحاب کهف، برخی گفتند مقبره، یا دیواری جلوی درب غار آنها ساخته شود: «فَقَالُوا ابْنُوا عَلَیهِمْ بُنْیانًا» (کهف/۱۸، ۲۱) تا از دید مردم مخفی بمانند. برخی دیگر پیشنهاد دادند تامسجد و معبدی بر روی قبور آنان ساخته شود. «لَنَتَّخِذَنَّ عَلَیهِمْ مَسْجِدًا».
مهم این است در قرآن اشاره‌ای به شرک بودن بنا و یا مسجد اصلا نشده است.
علامه طباطبائی در تفسیر المیزان می‌گوید: تصمیم بر آن شد که مسجدی بر روی قبور آنان ساخته شود.
آیه دیگری داریم و معنای کلی دارد که مظاهر و مصادیق و نشانه‌های الهی باید مورد اهتمام باشد؛ «و من یُعظّم شعآئرَ اللهِ فإنّها من تقوی القلوب» (حج/۳۲) می‌باشد.
در تفسیر مجمع‌البیان شعائر به معنای جایگاه عبادات است. که مناره؛ نشان است بر مسجد و محل عبادت، ونیز گنبد؛ نشان ازمکانی مقدس و مبارک است. بنابراین مزار اولیای الهی با گنبد وبارگاه از شعایر الهی است.
بررسی مسئله بر اساس حدیث
از طریق اهل سنت: در صحیحین آمده؛ اول کسی که آمد و بر روی قبر پیامبر دیواری نهاد و سنگ بنای حرم و بارگاه را بر قبر پیامبر ساخت عمر بن الخطاب بود _ فکان أول من بنی علیه جدارا عمر بن الخطاب.(طبقات لابن سعد۲۹۴/۲)
از طریق شیعه: «شیخ طوسی با اسنادش از أَبِی عَامِرٍ وَاعِظِ نقل میکند که از امام صادق (ع) در مورد زیارت امام علی (ع) و ساخت و بنا تعمیر حرم آن حضرت پرسیدم؟ امام صادق (ع) به سند متصل از پدرش تا رسول الله ، از حضرت رسول (ص) نقل نمود که چنین فردی از مخصوصین مورد شفاعت من خواهد بود. _ قُلْتُ یَا رَسُولَ اللَّهِ مَا لِمَنْ زَارَ قُبُورَنَا وَ عَمَرَهَا وَ تَعَاهَدَهَا؟ فَقَالَ لِی یَا أَبَا الْحَسَنِ… إِنَّ اللَّهَ جَعَلَ قُلُوبَ نُجَبَاءَ مِنْ خَلْقِهِ وَ صَفْوَهٍ مِنْ عِبَادِهِ تَحِنُّ إِلَیْکُمْ ..فَیَعْمُرُونَ قُبُورَکُمْ وَ یُکْثِرُونَ زِیَارَتَهَا تَقَرُّباً مِنْهُمْ إِلَى اللَّهِ وَ مَوَدَّهً مِنْهُمْ لِرَسُولِهِ. أُولَئِکَ یَا عَلِیُّ الْمَخْصُوصُونَ بِشَفَاعَتِی وَ الْوَارِدُونَ حَوْضِی وَ هُمْ زُوَّارِی غَداً فِی الْجَنَّهِ…» (وسائل۳۸۳/۱۴)
لذاست که جناب شیخ حر عاملی صاحب کتاب وسائل الشیعه بابی تحت عنوان «استحباب عماره مشهد امیرالمومنین و مشاهد الائمه» در کتابش باز نموده واحادیث متعددی را نقل نموده است.
این احادیث وقتی بدست فقیهی زبردست بمانند سیدِ صاحب مدارک افتاد، ایشان این استحباب بنا و ساخت مرقد را به قبور «علماء و صلحاء» هم سرایت داده که مورد تایید فقهاء بعدی قرار گرفت.
روایت معارض: در این بحث به یک روایت به ظاهر معارض با آن آیات قرآن و احادیث نقل شده داریم که برخی از نویسندگان مخالف و یا وهابی مسلک بر آن اصرار نی ورزند!
روایت چنین است؛ برادر امام کاظم (ع) از حضرت امام هفتم در مورد بنا روی قبر و نشستن و مرمت و گچ کاری سوال نمود و حضرت موسی بن جعفر (ع) نهی فرمودند. / لا یصلح البناء علیه ولا الجلوس ولا تجصیصه ولا تطیینه.(وسائل ۲۱۰/۳)
فقهاء و محدثین در این مورد پاسخ‌های مبسوطی ارائه نموده‌اند که یکی از آن پاسخ‌ها چنین این است این حدیث در مقابل انبوهی از روایات جواز بنا بر قبور اولیاء الهی وتحسین این عمل وحتی استحباب آن، قطعا دارای معنای خاصی می‌باشد و آن این است که اگر در شرائطی و یا در مکانی و یا طبق خرافه ای؛ قبر یک شخص برای گروهی «معبد» قرار داده شود و در نتیجه در مقابل توحید و مسجد قرار گیرد، مورد نهی است.
از نظر تاریخ
قبر حضرت داود(ع) در قدس و قبور حضرت ابراهیم، حضرت اسحاق، حضرت یعقوب و حضرت یوسف (ع) در شهرالخلیل بوده ودارای بنا و ساختمان است و محل عبادت بوده است.
در زمان پیامبر(ص)؛ اولین بنا یا مسجد بر روی قبور توسط ابوجُنْدُل بر روی قبر ابوبصیر صحابی ساخته شد و رسول خدا (ص) با وجود اطلاع، از آن کار جلوگیری نکرد.
بعد از پیامبر؛ قبور پیشوایان مذاهب فقهی اهل سنت نیزدارای گنبد و ساختمان بوده است.
قبر ابوحنیفه پیشوای حنفی در بغداد و قبر امام شافعی پیشوای شافعی‌ها در مصر و قبر احمد بن حنبل در بغداد و قبر محمد بخاری در سمرقند و … دارای گنبد و بارگاه است و محل زیارت علاقمندان از اهل سنت است.
جمع‌بندی این نوشتار کوتاه در این نکته است که؛ بنا و ساختمان و ساختن مسجد در کنار قبور انبیاء و اولیاء نه تنها کوچکترین مانع شرعی ندارد بلکه دارای محسّنات دینی و اخلاقی و تربیتی و حتی تاثیرات ژرف اجتماعی نیز می‌باشد.
استاد بزرگوارمان آیت‌الله جوادی آملی می‌فرمودند؛ هیچ فرقی از این نظر بین جِیشِ ابرهه و این وهّابی‌ها نیست! آنها آمدند کعبه را خراب بکنند، اینها هم آمدند با امامت بجنگند ولی نشد! حالا چهار تا آجر را برداشتند امّا بالأخره امامت سر جایش محفوظ ماند.
