بسیاری از دروس خارج صرفاً نقل قول هستند نه درس اجتهاد!

استاد حوزه علمیه قم، تصریح کرد: خیلی  از دروس خارج اصولا درس اجتهاد نیست و صرفا بیان نقل قول است در حالی که اجتهاد به معنی حقیقی خود گویای تلاش شخص فقیه هست در میدان ارائه نظر جدید و نقد نظر دیگران و این دو شاخصه و وجه ممیزه اجتهاد پویا از غیر آن است.

به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین ابوالقاسم علیدوست در جلسه اخلاق که در مدرسه عالی خاتم الاوصیاء(عج) برگزار شد، با پاسخگویی به برخی شبهات درباره موضوع اجتهاد، با تمرکز بر تبیین جایگاه اجتهاد به عنوان شاخصه واقعی و والاتر در خدمت بهتر به دین به پاسخگویی پاره‌ای از پرسش‌های مطروحه در حیطه چرایی نیاز به رسیدن به مرحله اجتهاد پرداخت و در این باره برخی از موازین مهم و ضروری را تشریح کرد.

استاد علیدوست در ابتدای بحث خود به مشکل مشترک بسیاری از مراکز حوزوی اشاره  و اظهار داشت: در ابتدای سال جاری که در مراسم افتتاحیه تعدادی از مراکز در نقاط مختلف شرکت داشتم بسیاری از اساتید متفق القول بودند که بلااستثنا معضلی که هم اکنون در بسیاری از حوزه‌های علمیه وجود دارد این است که انگیزه طلاب کاهش یافته و به عبارتی با طلاب کم انگیزه مواجهیم که در این باره معقتدم چنانچه راه روشنی فراروی طلاب ترسیم شود به عنوان یک چشم انداز منسجم از سلسله فعالیتها و مطالعات می‌توان به نتایج مطلوب رسید و از کاهش انگیزه‌ها کاست.

تعریف علم اجتهاد و گستردگی حوزه تعریف

وی در جواب سوالی مبنی بر تعریف علم اجتهاد، گستردگی حوزه تعریف را یادآور شد و در این زمینه گفت: اجتهاد یعنی این که یک محقق به جایی برسد که بتواند ادله را مدیریت کند؛ از ادله استنباط کند؛ نظری را که دیگران می‌دهند، بگوید و آن‌ها را مورد نقد فنی قرار دهد  و خود نیز درعرصه نظریه پردازی نیز فعال باشد.وی اضافه کرد:اجتهاد در حقیقت نوعی مدیریت ادله است برای رسیدن به حکم مشخص.

استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم در ادامه افزود: گاه ممکن است در ظاهر در مورد مسئله‌ای به ادله معارض برسیم این جاست که نیاز به یک فقیه مجتهد است که جمع  تعارض ادله را در راه رسیدن به حکم واحد حل کرده و نتیجه مسلم ومشخصی را ارائه دهد.

عضو جامعه مدرسین در مقام تبیین جایگاه ارزشی یک مجتهد در صحنه‌های گوناگون اذعان داشت: صرفا فقیه مجتهد توانایی دارد تا به صورت تخصصی در حیطه‌های مختلف فقهی نظر دهد ادله را مدیریت کند و از درون تعارضات نظر صحیح را استخراج نماید اوست که می‌تواند نظر جدید دهد و با اشراف به نظر دیگران به نقد آنها بپردازد و در عرصه دفاع از ارزشهای دین و نشر و تبلیغ آن با دیدگاه عالمانه تر، زیباتر و رساتر فعالیت داشته باشد.

وی در رویکرد نقادانه در خصوص استخراج رگه‌هایی از نظرات ابداعی و استقلالی با ماهیت غیر تقلیدی در دایره دروس خارج، تصریح کرد: خیلی  از دروس خارج اصولا درس اجتهاد نیست و صرفا بیان نقل قول است در حالی که اجتهاد به معنی حقیقی خود گویای تلاش شخص فقیه هست در میدان ارائه نظر جدید و نقد نظر دیگران و این دو شاخصه و وجه ممیزه اجتهاد پویا از غیر آن است.

راه رسیدن به اجتهاد

استاد علیدوست در پاسخ به سوالی  مبنی بر راه رسیدن به اجتهاد خاطر نشان کرد: این که برخی می‌پرسند راه رسیدن به اجتهاد چیست مثل این است که بگوییم چنانچه بخواهیم یک شیمیدان یا فیزیکدان خوبی شویم، چه باید کنیم؟ که در جواب باید گفت: ۱- باید کار کرد و سخت هم کار کرد ۲- تکیه به عوامل معنوی باید داشت؛ هماره باید دانست استمداد از حضرت باری و ذوات مقدس ائمه علیهم السلام و  توسل به آنان حامل برکاتی است ۳- شکور بودن؛ زیرا خدای متعال فیضش را گذاشته برای انسان‌های شکور؛ انسانهایی که هم از نعمتهای الهی  استفاده می‌کنند وهم این که قدردانند.

علیدوست با تبیین جایگاه واقعی موسسات و میزان تاثیرو نقش آن‌ها در ترسیم شاکله موفقیت طلاب، انتظار بیش از حد داشتن از موسسات را غیر واقعی دانست و تاکید کرد: حقیقت این است که در واقع، بسیاری از موسسات ارائه طریق می‌کنند نه ایثار الی المطلوب؛ از آن جمله موسسه خاتم الاوصیاء(عج) که با شناختی که از چالشهای فراروی یک طلبه داشتیم رهاورد آن برگزاری کلاسها و دوره‌هایی شد که در حال حاضر به عنوان مکمل دروس و فوق برنامه شاهد هستید که بر مبنای نیازسنجی‌ها تنظیم و برگزار شده است و چنین جریانی مبین این نکته است که باز هم بار اصلی و عمده کار روی دوش خود طلبه‌هاست.

این استاد درس خارج فقه و اصول، مدر رابطه با نوع نگرش طلاب نسبت به مطالعه و کیفیت و میزان آن برای یک طلبه ایده آل گفت: مهم این است که طلبه جاده مطالعه برایش صاف شده باشد، مطالعه برایش لذتبخش باشد و در این باره احساس تکلیف کند و به گونه‌ای با مطالعه برخورد داشته باشد که احساس کند با این کارش امام زمان (عج) برای او دعا می‌کنند.

رابطه بین اجتهاد و امر تبلیغ و میزان وابستگی و همبستگی این دو به هم از دیگر مطالبی بود که استاد علیدوست در این باره ابراز داشت: واقع امر این نیست که الزاما یک مبلغ باید مجتهد باشد چه بسا که یک روحانی ساده‌ای که در روستایی سواد آن چنانی هم ندارد، چنان خداوند برکت در کار او قرار دهد که حاصل تبلیغ او و خروجی کار شیخ انصاری، علامه طباطبایی و امام خمینی می‌شود.

بدون اجتهاد هم می‌توان تبلیغ کرد

این عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، افزود: موارد فوق بیانگر این است که بدون اجتهاد هم می‌توان تبلیغ کرد به هر حال توفیق دست خداست ولی واقعیت این است که در فضای طبیعی یک مجتهد پژوهشگر و اهل تحقیق بیشتر می‌تواند کار کند کما این که بهتر می‌تواند بنویسد و نهایتا بهتر می‌تواند صحبت کند.البته ناگفته نماند در مسیر فقاهت، اجتهاد شرط لازم هست ولی شرط کافی نیست.

علیدوست پایان بخش صحبت‌های خود را به ارتباط بین دروس و میزان ضرورت وجود برخی مواد درسی اختصاص داد و یادآور شد: همه دروس لازم است و درس زائدی وجود ندارد و همه به هم ربط دارند؛ این که برخی به این نتیجه می‌رسند که برخی کارها لازم نیست دلیلش این است که بسیط فکر می‌کنند ساده فکر می‌کنند و الا مثل دانش، مثل باری است؛ لا یتناهی است. اصولا علم انتها ندارد.

شایان ذکر است، سلسله بحثهای استاد علیدوست در سال جاری در مدرسه عالی خاتم الاوصیاء(عج) زیر مجموعه بیان مباحث اخلاقی است که جلسه مذکور بر پاسخگویی به شبهات در حیطه بحث اجتهاد و ضرورت آن، و بر اساس پاسخ به سوالات طلاب متمرکز بود.