شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
آیت‌الله سیستانی با تفکیک پارادایم مبتنی بر مناسبات عبد و مولی از پارادایم قانونی، بر تحلیل مسائل اصولی در پارادایم قانونی تأکید دارند.
به گزارش خبرنگار اجتهاد، نشست علمی- پژوهشی «تأثیر اختلاف گفتمان در استنتاج‌های اصولی» با حضور حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر محمد غفوری‌نژاد، عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب قم و جمعی از پژوهشگران و فضلا در تالار شیخ طوسی بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی برگزار شد.
حجت‌الاسلام غفوری‌نژاد، در این نشست به طرح موضوع تاثیر اختلاف گفتمان در استنتاج‌های اصولی، پرداخت و عنوان کرد: با درآمدی بر پیشینه بحث اختلاف گفتمان این سؤال پیش می‌آید که در مباحث اصولی، کلام چه کسانی از بزرگان و اصولیان شیعه مطرح بوده‌اند.
او، با بیان اینکه نخستین شخصیت اصولی که می‌دانیم به بحث اختلاف گفتمان‌ها در دانش اصول توجه نشان داده آیت‌الله سیستانی است، اظهار داشت: ایشان با تفکیک پارادایم مبتنی بر مناسبات عبد و مولی از پارادایم قانونی، بر تحلیل مسائل اصولی در پارادایم قانونی تأکید دارند.
عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب قم افزود: این بحث در پژوهش‌های اصولی استاد سید احمد مددی، از شاگردان برجسته آیت‌الله سیستانی، تکمیل‌شده و علاوه بر دو پارادایم فوق، گفتمان‌های ارجاع اراده تشریعی مولی به اراده تکوینی، عرف عام، گفتمان مبتنی بر دلالت‌های ظریف لفظی، گفتمان کلامی و گفتمان فلسفی به آن افزوده شده است.
غفوری نژاد با اشاره به اینکه گفتمان حاکم بر مباحث اصولی را می‌توان در ۷ فضای گفتمانی جست، به شرح هر یک از گفتمان‌ها و وجوه تمایز آن‌ها و تأثیر آن‌ها در تحقیقات اصولی پرداخت و افزود: نخستین گفتمانی که می‌توان پژوهش اصولی را در آن انجام داد، گفتمان ارجاع اراده تشریعی به اراده تکوینی است. یعنی ما برای تحلیل یک مسئله اصولی این اراده را به اراده تکوینی ارجاع کنیم.
این استاد حوزه و دانشگاه، «گفتمان مبتنی بر عرف عام» به معنی فهم عرف عام از سخنان شارع، «گفتمان مبتنی بر مناسبات عبد و مولا» که سخن گفتن و بازشناسی این گفتمان در کلمات آیت‌الله سیستانی است، «گفتمان مبتنی بر دلالت‌های ظریف لفظی»، «گفتمان کلامی» که در این گفتمان معمولا مسائلی همچون ثواب و عقاب مطرح می‌شود، «گفتمان فلسفی» که در بحث اجتماع امر و نهی نمود یافته و «گفتمان قانونی یا حقوقی» که بر اساس دیدگاه‌های آیت‌الله سیستانی و استاد مددی این است و باید در پژوهش‌های اصولی گفتمان غالب باشد، را از دیگر اصول گفتمان حاکم بر مباحث اصولی دانست.
اهمیت شناخت و تمایز گفتمان‌های حاکم بر علم اصول
در ابتدای این نشست حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی شریعتی‌تبار مدیر گروه فقه و اصول بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، به اهمیت شناخت و تمایز گفتمان‌های حاکم بر علم اصول تأکید کرد و این موضوع را حائز اهمیت خواند.
رئیس سابق بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی، گفت: علم استنتاج، یک ابزار برای استنباط احکام شرعی است و برای استنباط احکام در علم فقه و اصول نقش محوری ایفا می‌کند.
او عنوان کرد: علم استنتاج بسیار ارزشمند است و در دامن فرهنگ تمدن اسلامی به وجود آمده است. این علم، بالنده شده، مراحل مختلف را طی کرده و در دوران اخیر توسعه یافته است.
شریعتی تبار ادامه داد: گاهی اختلاف در برداشت از دین به وجود می‌آید. برخی اوقات این اختلاف به صورت گفتمانی است و گاهی اختلاف از روی تفسیر به رأی و با روش‌های غیر معمول انجام می شود که این کار مذموم است.
این پژوهشگر برجسته در خاتمه اظهار کرد: در علم اصول، گفتمان‌های مختلفی وجود داشته است برخی رویکرد فسلفی را در اصول فقه بروز و ظهور داده اند.این حاکمیت فضاهای گفتمانی در علم اصول و استنتاجات اصولی آثار مختلفی دارد.
گفتنی است، حجت‌الاسلام غفوری نژاد در پایان به پرسش‌های اساتید حاضر پاسخ گفت. این نشست در روز دوشنبه ۲۲ اسفند ۹۶ در سالن شیخ طوسی بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس در مشهد برگزار شد.
