شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
شبکه اجتهاد: یکی از شان نزول طرح بحث حکمرانی این بود که دانشمندان رشته‌های مختلف بویزه علوم سیاسی متوجه شدند که دولت مدرن بیش از حد سنگین شده و نمی‌تواند به حل مشکلات بپردازد و این سبب نارضایتی مردم در سطوح مختلف می‌شود لذا به این بحث روی آوردند که بار دولت را باید سبک کرد و این از رهگذر مشارکت مردم، نهادهای مدنی و بازار قابل تحقق است.
در حکمرانی مثلثی مطرح می‌شود که یک ضلع، دولت، یک ضلع مردم و تشکل‌های مردم نهاد و یک ضلع بازار است که برای حل مشکلات این سه ضلع باید با یکدیگر مشارکت کنند. در ایران هم از دوره پهلوی اول، دولت ملی شبه مدرن شکل می‌گیرد و تمام تلاش خود را می‌کند تا همه امور را در ید قدرت خود بگیرد و وقتی متوجه می‌شود که دو مانع بزرگ در جامعه ایران برای گسترش قلمرو قدرت وجود دارد، شروع به سرکوب این بخش‌ها یعنی حوزه علمیه و بازار و عشایر می‌کند.
وقتی انقلاب اسلامی اتفاق می‌افتد، رهبری الهی در راس نظام سیاسی مستقر می‌شود اما ساختار موجود با کمی تغییرات به پس از انقلاب منتقل می‌شود. اما در دهه ۶۰، با تدبیر و ارتکاز امام خمینی (ره)، نهادهای جدیدی شکل می‌گیرد و اداره آن به مردم واگذار می‌شود.
در دهه ۷۰ با فشار طرفداران دولت ملی مدرن، فشار عظیمی به این بخش‌های مردم نهاد وارد شد که حذف یا دولتی شدند که نمونه آن ادغام جهاد سازندگی در وزارت جهاد کشاورزی است. از سوی دیگر بارها رهبر انقلاب ایده‌هایی را بیان می‌کنند تا بلکه ارتباط رهبری با بدنه جامعه برقرار شود اما ساختارهای متصلب دولت مدرن مانع می‌شوند.
این سؤال مطرح است که آیا فقه موجود توصیه می‌کند که کنشگران عرصه حکمرانی باید فقط مقامات حکومتی باشند یا آحاد مردم باشند؟ پاسخ این است که آحاد مردم باید در اداره امور جامعه مشارکت داشته باشند و فقه برای این منظور یک رهبر تعریف می‌کند.
دولت ملی مدرن در کشور ما فشار بسیاری به فقه وارد می‌آورد که تو باید خودت را با آن تنظیم نمایی و این همان نقطه‌‌ای است که ما می‌گوئیم دولت ملی مدرن دارد فقه را با مخاطره مواجه می‌کند.
یکی از چالش‌های پیش روی حکمرانی فقهی در ایران و از جمله در حوزه حکمرانی تقنینی، وجود دولت مدرن است. حکمرانی به این معناست که بعد از سیاستگذاری، این سیاست‌ها در جامعه تا پائین ترین سطوح جریان پیدا کند.
اگر به منطق حکمرانی در اسلام و سیره معصومان و رهبران انقلاب اسلامی توجه نکنیم، رابطه‌‌ای بین حکمرانی و دین نمی‌توان برقرار کرد. ما نیازمند بحث‌های بسیار زیادی در زمینه حکمرانی هستیم. در بحث حکمرانی می‌توانید وضعیت کلان کشور را یکجا رصد کنید که حدود ۷۰ بسته سیاستی از سوی رهبر انقلاب به مسئولان ابلاغ شده است اما مشکل اصلی اینجاست که بخشی از اینها به خوبی اتفاق افتاده و در بخش‌هایی هم اتفاق نیفتاده و با چالش مواجه شده است.
(ارائه در مراسم افتتاحیه چهارمین همایش فقه و قانون – قم، مرکز فقهی ائمه اطهار (ع))
