درگذشت «صالح بن محمد اللُحیدان» مرد پرنفوذ وهابیت معاصر

شبکه اجتهاد: شیخ «صالح بن محمد اللُحیدان» یکی از مهمترین شخصیت‌های سیاسی – مذهبی عربستان، از عالمان طراز اوّل وهابیت و ریاست پیشین شورای عالی قضایی عربستان و از مردان درسایه وهابیت معاصر، در سن ۹۰ سالگی از دنیا رفت. در یادداشت پیش رو نکاتی از زندگی نامه، نقش او در تحولات وهابیت معاصر و آراء او اشاراتی خواهیم داشت.

یکم. صالح بن محمداللُحیدان، قاضی طراز اول سلفی؛ عضوپیوسته هیئت کُبارعلما، مدرس مشهور، خطیب و امام جمعه معروف در عربستان سعودی بود. او که فارغ التحصیل دانشکده «کلیه الشریعه و الدراسات الإسلامیه» در پایتخت عربستان بود؛ به واسطه استعداد خوب در تحصیل فقه و اصول حنبلی، بسیار سریع مدارج علمی را طی و به بالاترین مناصب قضایی نائل شد و نهایتا به ریاست و عضویت مستمر در شورای عالی قضایی عربستان منصوب شد.

اللُحیدان از بدو تشکیل «هیئت کبار علما» عضو مستمرآن بود و همزمان موسس، مدیرمسئول، سردبیر نشریه آن نهاد یعنی نشریه «الرایه الإسلامیه» بود. همچنین عضویت او در «رابطه العالم الإسلامی» نشانه دیگری از تأثیرگذاری او در تصمیم گیری‌های کلان وهابیت و جایگاه بی بدیل او در گسترش تبلیغات دینی سلفیت وهابی در جهان اسلام دارد.

دوم: برخلاف باور مشهوری که رهبری وهابیت بعد از مرگ بِن باز و ابن عُثیمین را به صورت موروثی به عبدالعزیز آل شیخ (از نسل محمدبن عبدالوهاب) مرتبط می‌دانند، در حقیقت مرجع اعلاء و محوری‌ترین شخصیت فعّال وهابیت سنتی در عربستان سعودی بر عهده «صالح بن فوزان الفوزان» است. به عبارتی حاکمان سعودی با شخصیت عبدالعزیز آل شیخ به صورت تشریفاتی و یک نماد صُوری از تفکر سَلفی نَجدی با عنوان چشم پر کن – مفتی اعظم عربستان – معامله می‌کنند و از آن سو به طور رسمی سکه وهابیّت، با امضاء و فتواهای صالح الفوزان در عربستان سعودی و سایر بلاد ترویج می‌شود. جالب اینجاست که سردمداران حکومت سکولار آل سعود، با ترفندی زیرکانه توزیع بودجه‌های مذهبی را برحسب اعلمیت مقامات علمی تقسیم نمی‌کنند تا به نوعی دولتی شدن نهاد دین را به رخ بکشانند و به نوعی تحوّلات وهابیت را تحت سلطه حکومتی خود مهار کنند. اینجاست که نقش شیخ «صالح بن محمد اللحیدان» و در سایه بودن وی خود را بهتر نمایان می‌کند. اللحیدان که عضوفعال «رابطه العالم الاسلامی» است؛ با ایجاد تصمیم سازی‌های وهابیت در بستر حکومت سکولار عربستان، اقدام به تاسیس مساجد، ترویج اسلام وهابی، رساندن خدمات اجتماعی به مسلمانان در بیش از ۴۰ کشور و در گستره جهان اسلام داشت. او از این بستر، بیشترین تأثیر را در ترویج اسلام سلفی، با کمک دلارهای نفتی سعودی انجام می‌داد و سهم سترگی از شیوع اسلام سلفی بر عهده اوست.

سوم: یکی از فتواهای پر سروصدای «محمدبن صالح اللحیدان» در مورد ممانعت او از رانندگی زنان به دلیل آسیب رسیدن به عملکرد تخمدان‌های زنانه بود. برخلاف باور مشهور که عموما از جامعه عربستان پمپاژ می‌شود، بسیاری از شهروندان عربستان سکولار و تقریبا با اسلام سلفی رابطه‌ای جز رابطه «مناسکی» ندارند و وهابیت را در چند مراسم دینی محدود کرده‌اند. در همین راستا و در پی ایجاد کمپین‌های مخالفت با محدودیت زنان و آزادی زنان در عربستان، بسیاری از زنان سعودی اقدام به رانندگی و انتشار گسترده عکس و فیلم‌های آن در فضای مجازی به جهت استیفای حقوق خود نمودند. واکنش اللحیدان در مواجهه با این کمپین بسیار عجیب و درس آموز بود. وی در پاسخ به فتوایی اعلام کرد که زنانی که بیش از حد رانندگی می‌کنند، در معرض آسیب رساندن به تخمدان و رحم خود هستند و بالتبع نوزاد معلول به دنیا می‌آورند. در ادامه وی ضمن پیشنهاد به عدم رانندگی توسط بانوان به آنها توصیه کرد که تنها در صورتی می‌توانند رانندگی کنید که در بیابان باشید و همسرتان مصدوم شده باشد. زنان مجرد و بی سرپرست در این فتوا بی پاسخ بودند و صالح آنها را از رانندگی منع می‌کرد.

در فتوایی عجیب دیگر اللحیدان حکم قتل مدیران شبکه‌های مستهجن را صادر کرد و بدین خاطر از منصب خود عزل شد. وی سال گذشته با ابراز این نظر که ریختن خون مدیران آن دسته از شبکه‌های تلویزیونی که برنامه‌های غیر اخلاقی پخش می‌کنند، مجاز است، بحث‌های گسترده یی را برانگیخت.

چهارم: برخلاف اساسنامه «رابطه العالم الاسلامی» که اللُحیدان عضو فعال و تاثیرگذار در آن بود و در متن آن سفارش به همبستگی جهان اسلام شده است، وی بر این باور بود که همگرایی با شیعه امری ناصحیح و جنگ سوریه، جنگ با روافض و جهادی مشروع است.

وی می‌گفت: جهاد در سوریه که عمدتا اعضای آن علوی یا نصیری هستند و نسل آنها به شیعیان فاطمی مصر و دوازده امامی‌های ایران باز می‌گردد! اینجا بود که اللحیدان منقاد می‌شد که بایست بر علیه آنها جهاد کرد. وی می‌گفت: حزب بعث سوریه قصد بازگشت اعراب به گذشته را دارد و آنان برای نایل شدن به این هدف تا حدودی موفق بوده‌اند و به دلیل اینکه ریشه آنها از روافض است، باید علیه آنها جهاد مسلحانه کرد.

در مورد مخالفت با اخوان المسلمین صالح اللحیدان بر این باور بود که هر که خود را منتسب به اسلام بداند، اما با اهل تسنن مخالفت ورزد مطمئنا جزء ۷۲ فرقه شکست خورده به شمار می‌آید و اخوان المسلمین نیز به همین دلیل جزئی از این ۷۲ فرقه است. وی صراحتا می‌گفت: اخوان المسلمین، از اهل حق نبوده و هیچ ارتباطی با امت اسلامی ندارد.

پنجم: مهمترین کتاب اللحیدان کتاب «فضل دعوه محمدبن عبدالوهاب» است. این کتاب در پی معرفی شایستگی‌ها و دفاع از سیره محمد بن عبدالوهاب در انتشار توحید و دعوت به آن و سرکوب شرک و انذار از آن رفتار مشرکانه و ترغیب به توحید اوست؛ اما شاید کتابی کمتر توجه شده که شخصیت و سلوک او را بهتر و دقیق‌تر ترسیم کرده است، کتاب «إیضاح الدلاله فی وجوب الحذر من دعاه الضلاله» باشد. اللحیدان در این اثر با معرفی انواع ضلالت و گمراهی به واکاوی نشانه‌های آن و شیوه‌های وسوسه انگیز ضلالت در دوران معاصر می‌پردازد و آن را به سبک و سیاق «محمد بن عبدالوهاب» معرفی و سلفیان را نسبت به آنها نهیب می‌زند.

النهایه: با توجه به ضرورت شناخت دقیق از اسلام سلفی و عدم وجود متنی قابل اعتماد به زبان فارسی در مورد زندگی نامه، شخصیت و نقش اندیشه‌های او، پیشنهاد تنظیم گزارشی از آرا وسیره و اندیشه‌های محمدبن صالح اللحیدان به پژوهشگران وسلفی پژوهان مورد تأکید است.

آدرس سایت و موقع الرسمی شیخ صالح بن محمد اللُحیدان

نویسنده: حجت‌الاسلام سیدعلی بطحائی – مسلمنا