شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم گفت: کسانی که به دنبال اسلامیزه کردن علوم انسانی هستند بیشتر دارای مطالعات فلسفی دارند و شاید اگر کسانی که مطالعات فقهی بیشتری داشتند در این صحنه وارد می‌شدند بر فقه تأکید بیشتری می‌شد.
به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین ابوالقاسم علیدوست، رئیس انجمن فقه و حقوق اسلامی حوزه علمیه قم، درباره ورود حوزه‌های فقه و فلسفه در جریان تولید علوم انسانی اسلامی به طلیعه گفت: رسالت و تعریف فقه با فلسفه متفاوت است و کاری که فلسفه در ارتباط با اسلامی سازی علوم انسانی می‌کند را فقه نمی‌تواند انجام دهد و کاری که فقه در این راستا انجام می‌دهد، فلسفه توانایی انجام آن را ندارد؛ بنابراین هر کدام از این حوزه‌ها مستقل از یکدیگر و دارای رسالت‌ها و تعاریف و کارکردهای متفاوت هستند. کلام و تفسیر و عرفان اسلامی هم می‌توانند به اسلامی سازی علوم انسانی کمک کنند که هر کدام هم دارای رسالت‌های مختص به خود هستند.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم مقایسه میزان تاثیرگذاری فقه و فلسفه را بر علوم انسانی اسلامی غلط دانست و ادامه داد: با این وجود فقه تاثیر بیشتری بر تولید علوم انسانی اسلامی دارد.
علیدوست با اشاره به اینکه جایگاه فقه نسبت به فلسفه در حوزه تفاوت چندانی ندارد، گفت: در گذشته با فلسفه مخالفت بیشتری می‌شد این در حالی بود که فقه دانش زندگی روزمره مردم به شمار می‌رفت و از بطن شریعت و اسلام بر آمده بود لذا همواره موقعیت فقه بالاتر از فلسفه بوده و امروز هم همین گونه است. فلسفه در بستر زمان موقعیت بهتری پیدا کرده و شاید دلیل آن احتیاجاتی است که زمان، خود را بر آن تحمیل کرده است.
اقتضائات جامعه جایگاه فلسفه را ارتقا داده است
برگزیده دومین دوره جایزه جهانی علوم انسانی اسلامی اضافه کرد: شبهات بوجود آمده و تغییرات حاصل شده امروز را به جز دانش فلسفه نمی‌توان پاسخ داد. موقعیت فلسفه نسبت به گذشته در وضعیت بهتری قرار دارد و دلیل آن هم اقتضائات امروز جامعه است.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در پاسخ به این سوال که چرا بیشتر معتقدان به تحول علوم انسانی تاکید بر فلسفه اسلامی دارند، گفت: مجال نوآوری و نظریه پردازی و اندیشه عقلانی در فلسفه بیشتر است و دگرگونی‌ها را می‌پذیرد اما فقه تابع اسناد شرعی است. پذیراتر بودن دانش فلسفه شاید از دلایل تاکید معتقدان علوم انسانی به فلسفه باشد. ضمن اینکه کسانی که به دنبال اسلامیزه کردن علوم انسانی هستند بیشتر دارای مطالعات فلسفی دارند و شاید اگر کسانی که مطالعات فقهی بیشتری داشتند در این صحنه وارد می‌شدند بر فقه تأکید بیشتری می‌شد. فلسفه دانش عقلی و مبتنی برگزاره‌های عقلی است و به همین علت بیشتر زمینه ورود برای آن در علوم انسانی فراهم بوده است.
فقه، دانش کاشف شریعت است
وی با بیان اینکه فقه حرف جدی برای کاربردی کردن نهایی علوم انسانی تولید شده بر اساس مبانی فلسفی اسلامی دارد، ادامه داد: فقه دانش کاشف شریعت است و همه ساحت‌های زندگی بشری را مورد نظر قرار می‌دهد به همین دلیل می‌تواند حرف‌های جدی برای گفتن داشته باشد. ورود فقه می‌تواند گاهی به بعضی از حوزه‌ها جزیی و گاهی کلان باشد.
رئیس انجمن فقه و حقوق اسلامی حوزه علمیه قم با اشاره به روند اسلامیزه کردن علوم انسانی در حال حاضر گفت: اسلامی شدن علوم انسانی در دهه‌های اول انقلاب جزو اندیشه‌های دست نیافتنی مطرح بود. من به یاد می‌آورم همان زمان که این مساله مطرح شد در جواب گفته شد که اگر ما توانایی ایجاد هواپیماسازی اسلامی را داشته باشیم می‌توانیم علوم انسانی اسلامی هم تولید کنیم. این اندیشه وجود داشت و نه تنها تفکر بعضی اذهان، بلکه تفکر غالب آن روز جامعه بود.
وی افزود: به تدریج اندیشه‌های اسلامی کردن علوم انسانی مطرح می‌شود و درباره آن کتاب‌ها و مقاله‌های مختلف به نگارش درآمد تا گفتمان اسلامی کردن علوم انسانی مطرح شد. اکنون نسبت به اوایل انقلاب وضعیت تغییر زیادی کرده است و کسی از عدم امکان اسلامی کردن علوم انسانی صحبت نمی‌کند.
ایجاد گفتمان اسلامی شدن علوم انسانی
علیدوست در پایان گفت: اسلامیزه کردن علوم انسانی دیگر با هواپیماسازی اسلامی مترادف نیست و مرزهایی برای این مسئله گذاشته شده است اما هنوز کار خاصی برای اینکه این علم به کلاس‌های درس وارد شود و گزاره‌های ما را متحول کند، انجام نشده است. از این جهت گفتمان اسلامی شدن علوم انسانی ایجاد شده اما عینیت دادن به آن باید در دهه‌های بعدی انقلاب انجام شود.
