قوانین کافی مبتنی بر فقه نسبت به آب و خاک نداریم

رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس نبود قوانین کافی مبتنی بر فقه نسبت به آب و توزیع آن را مشکلی اساسی دانست و افزود: فقه و قانون باید ورود بیشتر و دقیق تری در خصوص آب و خاک پیدا کنند.

به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین احمد مبلغی، رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی در سومین جلسه هیئت اندیشه ورز کشاورزی با عنوان آب و خاک که به صورت مجازی برگزار شد، گفت: فعال نشدن فقه و قانون در حوزه آب و خاک می‌تواند مسیر توسعه و پیشرفت مناطق مختلف کشور به ویژه در کشاورزی را با مشکل مواجه کند.

اهمیت فقه آب

رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی به نگاه دو تن از فقهای به نام شیعه یعنی شیخ طوسی از قدما و شهید صدر از متاخرین نسبت به ملکیت آب اشاره کرد و گفت: نظر این دو فقیه (که برگرفته از روایت نبوی و ادله دیگر است)، این بوده که آب در حال جوشیدن و نیز آب در حال جریان، ملکیت بردار نیست.

وی ادامه داد: بر اساس دیدگاه این دو فقیه، تنها آن مقدار از این آب‌ها که برای استفاده برداشته می‌شود تحت تملک در می‌آید؛ بنابراین آب‌های سطح زمین، همچون چشمه‌ها، نهرها و نیز آب‌های زیر زمینی همچون چاه برای همه می‌باشد.

مبلغی اظهار داشت: به اعتقاد این دو فقیه، اگر کسی درون خانه خود چاهی حفر کند، آب روی چاه که از آن استفاده می‌کند برای ایشان است ولی اصل آب در حال جوشش چاه که وصل به آب زیر زمین است، تحت مالکیت شخص در نمی‌آید؛ بلکه آن آب بر اساس روایت نبوی برای همه است.

استاد حوزه علمیه قم ادامه داد: باید توزیع و مصرف آب مبتنی بر نگاه‌های ویژه فقه و شریعت به آب باشد تا به هدر رفت آب، مصرف بی رویه و خارج از چارچوب و نابود کننده آن یا تبعیض آمیز نسبت به آن منتهی نشود.

نقش قانون در قبال آب و خاک

رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس افزود: متاسفانه قوانین کافی مبتنی بر فقه نسبت به آب و خاک نداریم و از آنجا که با گذشت زمان به جلو، روند کاهش یابی آب و خاک بیشتر می‌شود و حتی ممکن است زمانی برسد که آب و خاک حاصلخیر دست کم در مناطقی بسیار کم شود بنابراین فقه و نیز قانون باید نسبت به این موضوع ورود بیشتر و دقیق‌تری پیدا کنند.

وی با اشاره به اینکه امروزه برای مدیریت آب و خاک باید به سراغ فقه رفت و از آنجا کانال به قانون زد، گفت: اگر بر آب و خاک مدیریت کارآمد و علمی و همزمان مبتنی بر دین اعمال شود، می‌توان به یک نظام توزیع و مصرف درست برای آب نائل آمد.

مبلغی اضافه کرد: داشتن تعریف دقیق از میزان نیازمندی به آب برای کشاورزی، انسجام بخشی و بهنگام سازی تلاش و پیگیری نسبت به مسائل آب و خاک، تقویت مدیریت پویا و کارآمد آب و خاک بویژه در مصرف آب و توزیع آن، مبتنی سازی مدیریت و راهبردهای آب بر اساس وضعیت طبیعی چرخه وسیکل آب (میعانی بودن، تبخیر شدن، جامد شدن و میعانی شدن دوباره) از ضرورت‌های فراروی کشور است.

عضو مجلس خبرگان رهبری از دیگر ضرورت‌های لازم در این حوزه را ایجاد و تقویت آب و خاک، تقویت و توسعه معلومات و اطلاعات درست از وضعیت آب و خاک و مسائل مربوط به آن، داشتن برنامه لازم برای جلوگیری از هدر رفت آب، برنامه ریزی و مطالعات پیشینی و اقدامات تمهیدی برای جلوگیری از بحران سیل دانست.

رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس گفت: قرآن کریم در آیه‌های؛ وَهُوَ الَّذِی خَلَقَ مِنَ الْمَاءِ بَشَرًا(آیه ۵۴ سوره فرقان)، خَلَقْنَاکُمْ مِنْ تُرَابٍ (آیه پنجم سوره حج)، هُوَ الَّذِی خَلَقَکُمْ مِنْ طِینٍ(آیه دوم سوره انعام)، نسبت خلقت انسان را گاهی به آب، گاهی به خاک و گاهی به گلِ یعنی مخلوطی از هر دو می‌دهد.

استاد خارج فقه حوزه علمیه قم افزود: از این آیات استفاده می‌شود که آب و خاک از نظر قران، دو عنصر حیات بخش، مکمل یکدیگر و به موازات هم تامین کننده حیات و محیط زیست بشر هستند.

امروزه به فرهنگ آب نیازمندیم

مبلغی ادامه داد: اگر بخواهیم به اهمیت نقش خاک پی ببریم برای درک این اهمیت همین بس که نقش آفرینی آب در حیات بشر از گذر و بر بستر خاک انجام می‌گیرد؛ زیرا جذب، جمع آوری، ذخیره سازی، تصفیه آب، انتقال آب به موجودات زنده از کارکردهای خاک نسبت به آب است.

وی ادامه داد: حفظ و مدیریت آب از رهگذر حفظ و مدیریت خاک می‌گذرد و این دو عنصر چنان به هم پیوسته اند که گاهی با حفظ یکی دیگری را نیز حفظ و حیات پیدا می‌کند، ما اگر خاک را آباد کنیم و بیابان زدایی کنیم حیات بشر تامین می‌شود.

رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس با بیان اینکه امروزه به فرهنگ آب نیازمندیم، گفت: نظام ارزشی و فرهنگی مربوط به آب، هنوز در جامعه استقرار پیدا نکرده است، اینکه آب را چه اندازه باید مصرف کرد و به چه میزان باید به آن بها داد، نداریم و باید ارزش‌های آب را پاس بداریم و این ماده حیات بخش به بشر را به صورت راحت و بی رویه بر روی زمین این نریزیم و گاه کوچک به آن نیندازیم./ خانه ملت