شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
اختصاصی شبکه اجتهاد: آیت‌الله سید حسن صالحی از اساتید نامدار سطوح عالیه حوزه علمیه مشهد بود. این مجتهد با تقوا بیش از نیم قرن در حوزه علمیه مشهد به تدریس پرداخت آنچنان‌که در بین طلاب و فضلای مشهد به «صالحی مدرس» معروف شد.
تدریس ایشان در این مدت نیم قرن از ابتدای جامع المقدمات آغاز شد و به تدریج تمام متون درسی حوزه یعنی سیوطی، مغنی، مطول، لمعه، قوانین، مکاسب، رسایل و کفایه تدریس شد. استاد صالحی این متون درسی را در دوره‌های متعدد تدریس نمود. بالاخص سطوح عالیه را مکرر تدریس نموده بود و تدریس خارج فقه و اصول را نیز چند سال آغاز کرد که متاسفانه سکته نمود و از تدریس باز ماند.
استاد صالحی آنقدر متون درسی حوزه را تدریس نموده بود که بیشتر متون درسی حوزه را حفظ شده بود و به اقرار شاگردان، درس را از حفظ تدریس می‌نمود. از جناب حاج شیخ علی محمدی شاهرودی شنیدم که وقتی در درس لمعه استاد صالحی حاضر می‌شد، ایشان بدون آن که کتاب را باز کند از حفظ تدریس می‌نمود.
تسلط استاد در فهم و احاطه به متون درسی آنچنان بود که مطالب سنگین علمی را با ساده‌ترین بیان منتقل می‌نمود و همراه با لطیفه‌هایی که شنیدن درس ایشان را شیرین‌تر می‌نمود و طلاب و فضلا را به درس و بحث ایشان مشتاق می‌نمود.
این استاد فرزانه در درس و بحث جدی بود و چنان مستغرق در مباحث علمی می‌شد و از آن لذت می‌برد که گویا در دنیا هم و غمی جز تحصیل و تدریس نداشت. این استاد فرهیخته به راستی عاشق تدریس بود به گونه‌ای که فرموده بود: «دوست دارم اگر بخواهم بمیرم در میان طلاب و در حال تدریس باشد». آری به راستی می‌توان ایشان را به عنوان اسوه و الگوی تحصیل و تدریس و ساده زیستی در حوزه علمیه معرفی نمود.
این استاد عالیقدر حوزه علمیه مشهد بسیار خوش اخلاق، شوخ طبع، متواضع و ساده زیست بود. از خودنمایی علمی و به رخ کشیدن علم و معلومات خود به دیگران خودداری می‌نمود و شهرت گریز بود.
هر روز صبح پیاده از منزلش به سمت حرم مطهر رضوی رفته و چند درس حوزوی تدریس می‌نمود. سپس برای اقامه جماعت در مسجد امام‌حسین(ع) (حاجی سرکه)، واقع در چهارراه خواجه ربیع (که نزدیک منزل ایشان بود) رفته و نماز ظهر و عصر را در آنجا اقامه می‌نمود. بعد از نماز و کمی استراحت و سپس به تدریس متون دیگری از دروس حوزوی در حرم مطهر رضوی می‌پرداخت.
مدتی قبل از اذان مغرب و عشا از محل تدریس خویش به سمت مسجد باز می‌گشت تا نماز مغرب و عشا را در آنجا به جماعت برگزار نماید. این کار سالیان بسیار آیت‌الله صالحی در حدود ۳۰ سال یا بیشتر آخر عمر ایشان بود. استاد صالحی معتقد بود: «پیاده‌روی نه تنها برای سلامتی بدن مفید است بلکه می‌تواند فرصتی مناسب برای مرور مطالب درسی قبل از تدریس باشد».
در نماز جماعت ایشان چند مرتبه در مسجد امام‌حسین(ع) شرکت و مشاهده کردم که مؤمنین و مؤمنات با عشق و علاقه فراوان در آن مسجد حاضر گردیده و با افتخار به آیت‌الله صالحی اقتدا می‌نمودند. جمعیت مشتاق در حدی بود که محل اقامه نماز مسجد با آنکه فضای نسبتاً بزرگی داشت اما زود پر می‌شد و در مواقعی جا برای نمازگزاران کم می‌آمد. در چند سال آخر عمر ایشان پیشنهاد توسعه مسجد مطرح شد که آیت‌الله صالحی از آن استقبال نمود و در حین توسعه و ساخت مجدد مسجد متأسفانه ایشان سکته نموده و از تدریس و تحرک و پیاده‌روی بازماند و چند سال آخر عمر خود را در منزل سپری نمود.
تولد: استاد صالحی در سال ۱۳۰۶ هش در روستای رخنه فریمان از شهرهای نزدیک مشهد در بیت علم و فقاهت و تقوا متولد شد.
خاندان علمی: پدر ایشان آیت‌الله سید عیسی صالحی از مجتهدان با تقوا بود. وی فارغ‌التحصیل حوزه علمیه مشهد و از شاگردان حاج‌آقا حسین قمی بود که پس از قیام گوهرشاد به فریمان بازگشت و امور مذهبی آن مناطق را بر عهده گرفت.
تحصیلات حوزوی: استاد صالحی دوران کودکی را زیر نظر پدر و مادری مؤمن و متدین سپری نمود و به سن نوجوانی رسید و علاقه‌مند به دروس حوزوی شد. ۱۷ ساله بود که در سال ۱۳۲۳ ه ش دروس حوزوی خویش را در حوزه علمیه مشهد آغاز و پس از سال‌ها تحصیل در معقول و منقول در همین حوزه مشهد به اتمام رساند. این جوان خوش استعداد با عزمی راسخ و همتی بلند دروس حوزه را نزد اساتید یکی پس از دیگری فرا می‌گرفت. ایشان در درس و بحث جدی بود و سعی می‌کرد مطالب درسی را به‌خوبی فراگرفته و از عمر خویش نهایت استفاده را ببرد لذا سعی می‌نمود متون درسی حوزه را با مطالعه و مباحثه و پرسش از اساتید همراه با تحقیق و پژوهش فراگیرد.
سیر تحصیلات حوزوی استاد صالحی: در سن ۱۷ سالگی و در سال ۱۳۲۳ ه ش جامع المقدمات را نزد حجج‌اسلام آقایان شیخ محمد موحدی و شیخ محمد خزاعی فرا گرفت. در سال بعد سیوطی، مغنی و مطول را نزد ادیب محمدتقی نیشابوری معروف به ادیب دوم فرا گرفت. فراگیری این دروس نزد ادیب نیشابوری دو سال به طول انجامید. لمعه و قوانین را نزد آیت‌الله میرزا احمد مدرس یزدی آموخت. مکاسب، رسائل و کفایه را نزد فقیه بزرگوار آیت‌الله شیخ هاشم قزوینی فرا گرفت. بخشی از کفایه را در محضر آیت‌الله میرزا حسین فقیه سبزواری آموخت. با تکمیل سطوح عالیه در سال ۱۳۳۳ ه ش به درس خارج راه یافت. در این سال در درس خارج آیت‌الله شیخ هاشم قزوینی شرکت نمود و مباحث اجتهاد و تقلید و نیز مبحث ولایت فقیه را از ایشان به صورت استدلالی فرا گرفت.
در سال ۱۳۳۳ ه ش آیت‌الله میلانی (رحمه‌الله‌علیه) از عتبات عالیات به مشهد آمد و به دعوت اساتید و علمای مشهد برای تدریس خارج در این شهر اقامت نمود؛ و درس خارج فقه و اصول خویش را آغاز نمود. طلاب و فضلای مشهد نیز حضور ایشان را مغتنم شمرده و در درس این فقیه عالیقدر شرکت نمودند. آیت‌الله صالحی نیز فرصت را غنیمت دانسته و در این سال در درس خارج فقه و اصول آیت‌الله میلانی شرکت نمود و سال‌ها با جدیت این درس را ادامه داد تا به درجه اجتهاد نائل آمد.
استاد صالحی علاوه بر فقه و اصول در معقول نیز دارای تحصیلات بود. حاشیه ملا عبدالله را نزد ادیب محمدتقی نیشابوری، منطق کبری و شرح تجرید را نزد آیت‌الله شیخ محمدرضا خدایی دامغانی و شرح منظومه را نزد آیت‌الله شیخ مجتبی قزوینی فرا گرفت. این استاد فرزانه تمام متون درسی فرا گرفته شده را در معقول و منقول تدریس می‌نمود.
آیت‌الله صالحی خاطرات خود از حوزه علمیه مشهد را بیان نموده که حاصل آن خاطرات و مصاحبه‌ها به صورت کتاب «مدرس صالح» منتشر شد. این کتاب به مناسبت بزرگداشت آیت‌الله صالحی در دانشگاه علوم اسلامی رضوی مشهد با حضور خود ایشان و اساتید و طلاب و فضلای حوزه مشهد رونمایی شد. در این کتاب مطالب بسیار ارزنده و انحصاری راجع به حضرت آیت‌الله میلانی و شاگردان ایشان و تحلیل شخصیت علمی و معنوی سایر علما و اساتید حوزه علمیه مشهد مطرح گردیده همچنین اوضاع فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی مشهد و حوزه علمیه آن توسط ایشان تحلیل گردیده است. مطالعه این کتاب را به همه محققین پیشنهاد می‌نمایم.
وفات: مرحوم آیت‌الله صالحی بامداد روز دوشنبه مورخ ۲۱ فروردین ۱۳۹۶ شمسی به علت کهولت سن و پس از تحمل یک دوره بیماری در مشهد دار فانی را وداع گفت و روز سه‌شنبه ۲۲ فروردین ۹۶ همزمان با سالروز ولادت امیرمؤمنان(ع) در جوار مضجع منور امام رضا(ع) به خاک سپرده شد.
لازم به ذکر است، دکتر سید عباس صالحی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی فرزند ایشان است.
