شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
شبکه اجتهاد: آیت‌الله سید‌موسی شبیری‌زنجانی، مرجعی است که با رایزنی‌ها و چانه‌زنی‌های پشت‌پرده‌اش مشهور است. البته او از قبل انقلاب نیز فعالیت‌های سیاسی‌اش را در خفا انجام می‌داد. حال سفر اخیرش به تهران و انتشار عکسی از او با سران اصلاحات خبرساز شده است و آیت‌الله یزدی رییس جامعه مدرسین حوزه علمیه قم نیز با انتشار نامه‌ای سرگشاده انتقاداتی را به این دیدار مطرح کرده است.
جا پای پدر
آیت‌الله سال‌هاست به‌جای پدر، نماز جماعت مغرب و عشا در حرم فاطمه معصومه(س) و نماز ظهر و عصر در مدرسه فیضیه قم را برگزار می‌کند. هر چند که شهرت چندانی در میان عموم ندارد اما مطالعات رجالی او زبانزد دانشمندان شیعه است.
پدرش، مرحوم آیت‌الله سید احمد زنجانی درباره پسرش نوشته است: «… زمانی‌که ابرهای سیاست افق شهرهای دیگر را گرفت، ضرورت نیز مقتضی شد که در پناه حضرت معصومه(س) باشیم. الحمدلله بی‌بی عالم ما را در پناه خود به عزت و آبرومندی نگه داشت و خداوند عالم فرزندی به من مرحمت فرمود که عاجز از شکر نعمتش هستم(هشتم شهر رمضان)؛ رجاء دارم که در آینده، وجودش منشأ اثر مهم گردد.»
او یکی از هفت مرجعی بود که پس از درگذشت آقای محمدعلی اراکی از سوی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم معرفی شد که مدت زیادی از تن‌دادن به مرجعیت خودداری کرد اما امروزه یکی از مراجع معظم تقلید شیعه و منشأ آثار و خدمات مهمی در حوزه‌های علمیه است.
روشنگر راه طلاب پیر و جوان
مراجعه به منابع اصلی در نقل دیدگاه‌ها و مطالب، جست‌و‌جوی گسترده برای یافتن تمام احادیث در یک مسأله و یاری‌جستن از متخصصان برای تشخیص دقیق‌تر موضوعات احکام برخی از ویژگی‌های تدریس این عالم است؛ عالمی که به گفته شاگردان و یاران، اهتمام خاصی به گره‌گشایی از مشکلات مؤمنان دارد.
او خود در توصیه‌ای در این زمینه گفته است: «هر خدمتی که به مؤمنین و مردم کشور صورت می‌گیرد، خدمتی است که به مکتب حضرات معصومین(ع) می‌شود، چرا که این کشور خاص اهل‌بیت(ع) است و ان‌شاء‌الله عنایات آنان نیز شامل حال خدمت‌گزاران به ملت می‌گردد.»
این فقیه تاکنون آثار مکتوب فراوانی را به حوزه‌های علمیه و شاگردان مکتب امام صادق (ع) تقدیم کرده است که این آثار در موضوعات مختلف فقهی، اصولی، حدیثی، رجال، درایه و… روشنگر راه طلاب پیر و جوان است. همچنان‌که شاگردان او، از طیف‌های مختلفی‌اند از حجت‌الاسلام عبدالله نوری گرفته تا فرزندان رهبر معظم انقلاب.
چانه‌زنی‌های پشت‌پرده آیت‌الله
او از جمله فقها و مراجعی است که بسیاری از فعالیت‌های سیاسی‌اش در خفا صورت می‌گیرد، با این حال، امضای او در برخی از اعلامیه‌ها علیه نظام پهلوی دیده می‌شود. این مشی پس از آن هم از سوی او دنبال شد.
آیت‌الله شبیری از علنی‌کردن انتقادات و نظرات خود خودداری می‌کند اما به رایزنی‌ها و چانه‌زنی‌های پشت‌پرده باور دارد؛ همچنان‌که پادرمیانی‌اش برای آزادی شکوری‌راد از زندان و تعلیق حکم اعدام جعفری‌تبار یکی از مطالبی است که نقل شده و زمزمه‌هایش به گوش رسیده است.
برادرش آیت‌الله سیدجعفر شبیری‌زنجانی در توضیح این سبک رفتاری اخوی‌اش گفته است: «آیت‌الله شبیری معتقدند که تضعیف این نظام و تضعیف رهبری جایز نیست.
این اعتقاد ایشان است اما همان‌طور که آیت‌الله گلپایگانی اگر مطلبی داشتند محرمانه به امام(ره) نامه می‌نوشتند، اخوی هم همین‌طور، گاهی خصوصی مطالب را برای ایشان می‌نویسند.
یک‌بار سر مسأله‌ای با اخوی صحبت می‌کردم، اخوی قریب به این مضمون گفتند که ایشان(آیت‌الله‌خامنه‌ای) خیلی بزرگواری دارند و عدالت ایشان بسیار مناسب است.»
شاید اشاره به پادرمیانی آیت‌الله شیبری‌زنجانی درباره موارد ذکرشده خالی از لطف نباشد.
سال۸۹ بود که آیت‌الله شبیری‌زنجانی به‌دلیل آشنایی و سابقه دوستی با پدر علی شکوری‌راد(فعال سیاسی اصلاح‌طلب که اکنون دبیرکل حزب اتحاد‌ملت است) برای آزادی علی شکوری راد وساطت کرد.
طبق خبری که سایت «رجا» آن را به نقل از یکی از روزنامه‌نگاران معروف وابسته به طیف اصلاحات بازنشر داده است، زمانی‌که شکوری‌راد برای تشکر، خدمت ایشان رفت در میان صحبت‌هایش می‌گوید: «بد نیست کسی هم برای رهایی آقای بهشتی شفاعت کند» آیت‌الله شبیری پاسخ می‌دهد: «برای برخی باقی‌ماندن در زندان بهتر است و آنان‌که آزاد شده‌اند هم باید متنبه شوند و کارهای قبل را تکرار نکنند.»
همچنین جعفری‌تبار، شیخ استخاره که به اتهام جن‌گیری، سحر و جادو و دیگر‌جرائم به اعدام محکوم شده بود اما گفته می‌شود به‌دلیل ایراد فقهی که آیت‌الله موسی شبیری‌زنجانی به این حکم گرفته بود، این حکم تاکنون اجرا نشده و معلق مانده است.
او که از کم‌فروغ شدن موضوع «تقوا» در حوزه‌های علمیه انتقاد دارد در دیدار با آیت‌الله اعرافی، مدیر حوزه‌های علمیه کشور، می‌گوید: «محبوبیت طلبه‌ها کم‌شده است. این‌ها مصیبت‌هایی است که اگر چه سخت است اما باید قبول کرد».
دیدارهای متداول با رهبرانقلاب
دیدارهای متعدد مقام معظم رهبری با آیت‌الله سید‌موسی شبیری همیشه از موضوعات مورد توجه رسانه‌هاست. همچنان‌که برادرش درباره این دیدارها در گفت‌وگو با پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله خامنه‌ای (در خردادماه۹۰) گفته است: «آیت‌الله خامنه‌ای و آیت‌الله شبیری خیلی با هم صمیمی هستند. حدود دو سال پیش بود که نهار خدمت آقا بودیم و اخوی نیز آن‌جا بودند. آقازاده‌هایشان سر سفره بودند.
در یکی از این دیدارها، آقا به اخوی فرمودند که پسرهای من که طلبه شدند، به آن‌ها نگفتم طلبه بشوند، خودشان انتخاب کردند و البته من از انتخاب‌شان خوشحال شدم. زمانی که یکی از آن‌ها آمد به قم، من نگفتم بیاید درس شما، خودش درس شما را انتخاب کرد و من از این انتخابش هم خوشحال شدم.»
همچنین در طول سفر ۱۰روزه حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، از میان ۱۲تن از مراجع صاحب‌رساله در قم، که در محل سکونت رهبری با ایشان دیدار کردند، نام آیت‌الله شبیری زنجانی هم به چشم می‌خورد.
سفر معنی‌دار!
اخیراً آیت‌الله شبیری‌زنجانی نیز در سفری به تهران به دیدار رهبر انقلاب رفته است. در این سفر همچنین ایشان دیداری با شاگردانش داشته و بنا به دعوت عبدالله نوری در مراسم روضه وی شرکت کرده است که جمعی از اصلاح‌طلبان هم در آن جلسه حضور داشتند.
سایت «شفقنا» درحالی دیدارهای آیت‌الله شیبری با رهبری و اصلاح‌طلبان را مهم و معنی‌دار تلقی کرده است که با توجه به رویه این مرجعیت شیعه می‌توان دریافت که دیدار با رهبر انقلاب از برنامه‌های همیشگی ایشان بوده است. علاوه‌بر آنکه دید‌و‌بازدید میان علما امری رایج است و دیدار رهبری با مراجع نیز همواره رسمی متدوال بوده است.
توصیه فقیه: تفرقه‌افکنی؛ ممنوع
این فقیه عالی‌قدر در شرایط سخت این روزهای اقتصادی نیز ساکت نمانده است و در توصیه‌ای بر ضرورت وحدت و دوری از تفرقه‌افکنی تأکید کرده است. او در دیدار با آقای واعظی، رییس دفتر رییس‌جمهوری(تیرماه۹۷) تأکید کرده است که باید در کنارهم باشیم تا از همه مشکلات عبور کنیم. ایشان همچنین وجود اختلاف نظر در جوامع را امری کاملاً طبیعی دانسته و بیان داشته است: «این اختلاف نظرها اگر با حسن‌نیت و حسن‌نظر همراه باشد، بسیار هم سازنده است اما اگر این اختلاف‌نظرها به سمت تفرقه پیش برود، بسیار مضر خواهد بود.»
آیت‌الله شبیری‌زنجانی اعتقاد دارد: تفرقه‌افکنی روش فرعون بوده است که خداوند هم در قرآن کریم به آن اشاره کرده است که او برای پیشبرد نیات و اهداف باطل خویش مردم را فرقه‌فرقه می‌کرد و میانشان اختلاف می‌انداخت و از این اختلاف استفاده می‌کرد و دشمنان ما نیز امروز به‌دنبال یک چنین چیزی‌اند و ما نباید اجازه بدهیم آن‌ها چنین فضایی را به وجود بیاورند و باید در کنار هم متحد و منسجم از اسلام و کشور دفاع کنیم.
دفاع از ولایت‌فقیه
حجت‌الاسلام شایان، مدرس کتاب «قواعدالفقهیه» نقل کرده است که یک‌بار از آیت‌الله شبیری‌زنجانی راجع‌به عمربن حنظله و روایتش از ولایت‌فقیه سؤال کردم، که فرمودند: «عمربن حنظله ثقه است، ضمن اینکه برخی از اجلای محدثین متقدم که در نقل اخبار خیلی وسواس داشته‌اند اما از عمربن حنظله فراوان روایت نقل نموده‌اند که برمبنای رجالی روایت ثقات از اجلا از راه‌های دقیق برای احراز وثاقت روات است همچنین در میان کتب متقدمین دیده نشده کسی نسبت به ثقه بودن عمربن حنظله تشکیک کند، مضافاً بر اینکه مقبوله عمربن حنظله که موید ولایت مطلقه فقیه است، مورد عمل اصحاب بوده و دارای شهرت است و متخصصان امر می‌دانند حتی اگر روایتی ضعیف هم باشد، عمل اصحاب به آن جابر ضعف سند است چه برسد به اینکه ما نشان دادیم تک‌تک روات مقبوله(که نزد علمای ما تلقی به قبول شده) از اعلی‌درجه وثاقت و اعتماد برخوردارند. فلذا جای تشکیک باقی نمی‌ماند».
آنچه درباره سیره سیاسی ایشان بسیار برجسته به نظر می‌رسد، تأکید بر «وحدت» است. همین موضع مبارک و ارزشمندش موجب شده است که با طیف‌های گوناگونی تعامل داشته باشد، انتشار تصاویر و رسانه‌ای‌شدن برخی دیدارهایش (صرف‌نظر از محتوای این دیدارها)، عملا و شاید ناخواسته، محملی برای جنجال و سوءاستفاده شده است. از میان این دیدارها، انتشار تصاویر دیدار این مرجع برجسته با کسانی که وحدت نیروهای سیاسی نظام اسلامی را بر هم زده‌اند(طیفی از اصلاحات که در سال۸۸ با دشمن همراهی کرده و خلاف اصول نظام عمل کرده‌اند)، همچنین دیدار ایشان با مشهورترین نماینده تشیع موسوم به انگلیسی، می‌تواند بسیار حاشیه‌ساز باشد. به نظر می‌رسد اگر مصالحی چنین دیدارهایی را اقتضا می‌کند که ایشان بر آن واقف است، باید در رسانه‌ای‌شدن این دیدارها مدیریت درست‌تری از طرف اطرافیان ایشان صورت گیرد تا از طرفی یک جریان خاص این دیدارها را مصادره به مطلوب و برای خود مشروعیت دست‌و‌پا نکند و از طرف دیگر جریان‌های علاقه‌مند به نظام و رهبری با دیدن این تصاویر حساسیت‌شان برانگیخته نشود و آیت‌الله شبیری همچنان به‌عنوان شخصی دلسوز نظام، مرجعیت، رهبری و وحدت امت در اذهان بماند، همچنان که هست. صبح‌نو
