شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
هشتمین شماره دوفصلنامه علمی پژوهشی «مطالعات فهم حدیث» با هدف فهم عمیق و دقیق‌تر از احادیث، به صاحب امتیازی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره) قزوین، مدیر مسئولی دکتر مجید ملایوسفی و سردبیری دکتر فتحیه فتاحی زاده چاپ و منتشر شد.
به گزارش خبرنگار اجتهاد، دوفصلنامه علمی پژوهشی «مطالعات فهم حدیث» ویژه بهار و تابستان ۹۷ به صاحب‌امتیازی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره) با هدف بهره‌گرفتن از علوم سنتی همانند فقه، اصول، کلام، فلسفه، عرفان، ادیان، تاریخ و همچنین علوم جدیدی همانند مردم‌شناسی، جامعه‌شناسی، انسان‌شناسی، زبان‌شناسی، تحلیل گفتمان، تاریخ انگاره، در جهت فهم عمیق‌تر و دقیق‌تر از احادیث به عنوان پرکاربردترین منبع در استنباط معارف اسلامی اعم از اعتقادات، اخلاق و احکام شرعی منتشر شد.
مقالات هشتمین شماره «مطالعات فهم حدیث» عبارتنداز: «ارزیابی سندی و تحلیل محتوایی گونه‌های روایی ذیل آیه ۴۱ سوره حجر»، «تحلیل انتقادی دیدگاه یحیی محمد پیرامون علم رجال شیعه»، «تحلیل محتوای سه خطبه غدیر با رویکرد لایه شناسی مضمونی»، « درآمدی بر زبان حدیث، تحلیلی بر ضمنی شدگی اطلاعات در فرایند نقل حدیث»، «نقد اندیشه رجالی ارسال روایات بی واسطه حَریز از امام صادق (ع)»، «واکاوی باورهای بنیادین در روایات تفسیری سوره مومنون»، « بررسی و تحلیل روایات بداء در امامت اسماعیل بن صادق (ع)».
در ادامه نیم‌نگاهی خواهیم داشت به محتوای مقالات، که پس از معرفی اثر می‌توان با استفاده از لینک پایانی متن کامل مقالات را به‌صورت رایگان دانلود نمود.
ارزیابی سندی و تحلیل محتوایی گونه‌های روایی ذیل آیه ۴۱ سوره حجر/ حکیم وزیری، محمدعلی غیور، مهدی جلالی
در منابع کهن پیرامون آیه «هذا صِراطٌ عَلَی مُسْتَقیم» (الحجر: ۴۱) سه گونه روایی به چشم می‌خورد؛ گونه اول در مقام تاویل آیه و تطبیق آن با مصداق عینی، حضرت علی (ع) می‌باشد که نمونه‌های فراوانی از آن در تفاسیر روایی یافت می‌شود؛ گونه دوم ناظر به اختلاف قرائت، خوانش‌هایی دارای توجیه ادبی از آیه است که در مجموع چهار قرائت برای آن گزارش شده است اما آن خوانشی از آیه که با آیات مشابه (مرتبط)، سیاق عام آیات قرآن تایید گردد و از نقلی صحیح و معتبر برخوردار باشد، همان قرائت متداول در قرآن است. اما گونه سوم روایات، خوانشی از آیه است که در آن به نام علی (ع) تصریح شده است. این خوانش به این مقدار که علی (ع) مصداقِ تاویلی آیه باشد، خرسند و قانع نبوده و در صدد ارائه خوانشی از آیه بوده است که نام آن حضرت، ظاهر لفظ قرآن باشد که البته این خوانش از آیه، در میان شیعیان دستاویزی برای توهم تحریف قرآن نیز قرار گرفته است. در این مقاله با بهره گیری از روش سندپژوهی، تحلیل محتوا و سنجش و ارزیابی داده‌ها به این نتیجه دست یافتیم، هیچ یک از روایات دسته اخیر، برای ادعای گزاف تحریف قرآن، صلاحیت لازم را ندارند. دانلود اصل مقاله
تحلیل انتقادی دیدگاه یحیی محمد پیرامون علم رجال شیعه (با تاکید بر کتاب مشکله الحدیث)/ علی آهنگ، مهدی آریان فر
علم رجال یکی از دانش‌هایی است که زمینه حجیت حدیث را فراهم می‌سازد. از این رو جریان قرآنیون که از مخالفان سنت محسوب می‌گردد بخشی از شبهات و اشکالات خود را معطوف به این علم نموده است. این اشکالات در دو حوزه قابل بررسی است؛ اول: اشکالاتی که بر اصل علم رجال وارد می‌دانند همچون دخالت احساسات شخصی در جرح و تعدیل راویان و عدم اطلاع از احوال درونی آنها، دوم: شبهاتی که ناظر به علم رجال شیعه است و بیشتر توسط یحیی محمد در کتاب مشکله الحدیث مطرح گردیده است. مواردی نظیر: عدم حسی بودن جرح و تعدیل راویان به دلیل فاصله زمانی میان جوامع رجالی و عصر معصومین (ع)، کوتاهی و نارسایی عبارات رجال شناسان شیعه درباره راویان و در نهایت تعارض آراء بزرگان رجالی شیعه. در این نوشتار با دلایل متعدد عقلی و نقلی نشان داده شده که این شبهات و اشکالات، اتقان و استحکام لازم را جهت به چالش کشاندن علم رجال ندارد. در نتیجه بررسی روشمند و پاسخ هدفمند به این شبهات هدف اصلی این تحقیق است. دانلود اصل مقاله
تحلیل محتوای سه خطبه غدیر با رویکرد لایه شناسی مضمونی/ محمد جانی پور، فتحیه فتاحی زاده، سیده زینب حسینی زاده
خطبه غدیر به مثابه یکی از مهم ترین و آخرین سخنان پیامبر اکرم (ص)، پیام‌های مهمی را در خود گنجانده و مطالعه آن برای آشنایی با ماهیت دین اسلام و ارکان اصلی آن ضروری است. با این وجود، نقل تاریخی این خطبه در سه حجم متفاوت و نیز اختلاف در برخی مضامین و عبارات آنها، ضرورت تحلیل و بررسی محتوای این نصوص را مضاعف نموده است. در این پژوهش تلاش شده با بهره گیری از روش‌های تحقیق میان رشته ای و نوین، اولاً هرکدام از سه متن گزارش شده به عنوان خطبه غدیر، به طور جداگانه تحلیل و بررسی شود، ثانیاً با مقایسه تطبیقی این سه متن، میزان مشابهت‌ها و افتراق‌ها و لایه‌های همخوان و ناهمخوان را تعیین نموده، و ثالثاً با ارائه تحلیلی کمی و کیفی، مقدمات لازم برای نقد و بررسی محتوای این خطبه و نیز ورود به تحلیل‌های گفتمانی جهت شناسایی زمان پیدایش هر کدام از سه خطبه و زمینه‌های تاریخی انتشار آنها را فراهم نمود. به همین دلیل ضمن استفاده از روش «تحلیل محتوا» به عنوان یکی از روش‌های مناسب برای تجزیه و تحلیل متن، در گام اول با تکنیک «تحلیل مضمونی» هرکدام از خطبه‌ها به مثابه متنی مستقل، به طور دقیق و عمیق شناسایی و تجزیه شده، و در گام دوم با استفاده از تکنیک «لایه شناسی مضمونی» به مقایسه تطبیقی این متون پرداخته و لایه‌های همخوان و ناهمخوان را شناسایی نموده ایم. دانلود اصل مقاله
درآمدی بر زبان حدیث، تحلیلی بر ضمنی شدگی اطلاعات در فرایند نقل حدیث/ احمد زارع زردینی، کمال صحرایی اردکانی
یکی از مباحث مهم در متن پژوهی معاصر، زبان متن و نقش و اهمیتی است که در نقد، فهم و ارزیابی متون دارد. از مباحث مقدماتی در این زمینه چگونگی پژوهش درباره زبان متن است. مقاله حاضر راهی را برای مطالعه زبان متن بر پایه مساله ضمنی شدگی اطلاعات در فرایند نقل یک سخن یا گزارش تاریخی برای شناخت زبان احادیث پیشنهاد میکند. بر این اساس، در آغاز به تفکیک مطالعات زبان حدیث با رویکرد کلامی و زبان شناسی پرداخته و در رویکرد زبان شناسی به بررسی اطلاعات ضمنی به مثابه امری ادبی و سپس امری زبانی پرداخته است. در گام بعد به مهمترین عوامل ایجاد اطلاعات ضمنی از نگاه زبانی اشاره و کوشش نموده است تا ورود این ویژگی در متون روایات را نمایان سازد و نشان دهد یکی از مولفه‌های زبان حدیث، فراوانی اطلاعات ضمنی است. نوشتار حاضر نشان می‌دهد با کاربردی سازی مباحث زبان شناسی در مطالعات حدیثی می‌توان دریچه‌های جدیدی در حدیث پژوهی گشود. دانلود اصل مقاله
نقد اندیشه رجالی ارسال روایات بی واسطه حَریز از امام صادق (ع)/ مصطفی همدانی
حریز بن عبدالله سجستانی در سند ۱۳۲۰ روایت حضور دارد و طبق ظاهر جوامع روایی، حدود ۲۰۰ روایت از این تعداد که بیشتر آنها مصدر فتاوای فقهی است را بی واسطه از امام صادق (ع) نقل کرده است. در همین حال کشی و نجاشی از یونس بن عبدالرحمن روایت کرده اند که حریز جز یک یا دو روایت از امام صادق (ع) نشنیده است. این گزارش سبب شده است برخی فقیهان نامدار و بسیاری از رجالیان متاخر از ظهور روایات بی واسطه ایشان در نقل مستقیم دست بدارند و حکم به ارسال این روایات کنند. تحقیق فرارو با هدف تبیین وضعیت ارسال یا اتصال در این قطعه از سند روایات یاد شده از روش اسنادی و تحلیل استقرائی بهره برده و نتیجه گرفته است سخن یونس درست نیست؛ زیرا اولاً، سند روایت کشی و نجاشی مخدوش است؛ و ثانیاً، قرائنی در روش حریز در نقل روایات پیش گفته وجود دارد که به وضوح نشان می‌دهد ایشان دست کم هجده روایت را شخصاً و با روش «سماع» یعنی نقل بی واسطه از امام صادق (ع) متحمل شده است و از این رو حصر موجود در گزارش کشی و نجاشی بی اعتبار می‌شود و در نتیجه نمی‌تواند با ظهور روایات بی واسطه در نقل مستقیم معارضه کند. دانلود اصل مقاله
واکاوی باورهای بنیادین در روایات تفسیری سوره مومنون/ زهرا عمرانی پور، ثریا قطبی
هرچند روایات تفسیری از منظرهای گوناگون مورد توجه واقع شده اما تحلیل ابعاد و مولفه‌های آن از پژوهش‌های جدید در عرصه تحقیقات حدیثی است که با مطالعه ای روشمند در مضامین روایات تفسیری درصدد کشف عناصر محتوایی این دسته از روایات می‌باشد. از آنجا که تمسک به قرآن و سنت مبتنی بر فهم این دو ثقل گرانبهاست در نوشتار حاضر تلاش شده تا با روش تحلیل محتوا و به شیوه استقرائی و با واحد تحلیل مضمون روایت، مولفه‌های اعتقادی روایات تفسیری سوره مومنون در تفاسیر روایی شیعه را مورد مداقه قرار داده و به این پرسش پاسخ دهد که بر اساس روایات تفسیری سوره مومنون کدامین عناصر بنیادین اعتقادی از سوی معصومین (ع) جهت تعالی بخشی و هدایت انسان به سوی کمال بکار رفته است؟ این پژوهش با طبقه بندی موضوعی مضامین اعتقادی روایات تفسیری به واکاوی باورهای بنیادین در سوره مومنون پرداخته تا در نهایت ساختار اساسی حاکم بر روایات تفسیری سوره مومنون را در بعد اعتقادی آشکار سازد. دانلود اصل مقاله
بررسی و تحلیل روایات بداء در امامت اسماعیل بن صادق (ع)/ رسول محمد جعفری/ دانلود اصل مقاله
اجتهاد یادآوری میکند، دوفصلنامه علمی- پژوهشی «مطالعات فهم حدیث» به صاحب امتیازی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره) قزوین، مدیر مسئولی دکتر مجید ملایوسفی و سردبیری دکتر فتحیه فتاحی زاده چاپ و منتشر می‌گردد.
علاقه‌مندان می‌توانند برای تهیه این دوفصلنامه با شماره تلفن ۳۳۹۰۱۳۵۱ (۰۲۸) و تلفن همراه: ۰۹۹۰۰۴۱۵۳۳۸ تماس حاصل نمایند.
