شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
هدف از تشکیل این پرونده، پرداختن به زوایایی از کتب اربعه است که کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد. به قطع نزد کمی از دانشیان، این زوایا دیری است که پرداخته شده و مورد مطالعه قرار گرفته؛ اما فقط کمی از ایشان چنین‌اند.
اختصاصی شبکه اجتهاد: کتب اربعۀ حدیثی شیعه (الکافی، من لایحضره الفقیه، تهذیب الاحکام و الاستبصار فیما اختلف من الاخبار) را میتوان ارکان اربعۀ حدیث شیعه به ویژه در میدان فقه دانست. مطالعات و پژوهش‌ها و جستارهایی که پیرامون این کتب انجام شده، بسیار فراوان است؛ اما این پرونده به عرصه‌های مغفول و کمترکارشدۀ این کتب در حد توان و مجال توجه دارد.
برای محسوس‌تر شدن این ضرورت، باید اشاره کنیم که قرار است چه مطالعات و با چه محورهایی را ارائه دهیم؟
۱. دیباچۀ کتب؛ خوانشی درون‌متنی و برون‌متنی: متخصصین در عرصۀ فقه و حدیث اذعان می‌کنند که دیباچۀ این کتب، آنگونه که بایسته و شایسته است بررسی نشده است. خوانش دقیق متن دیباچه‌ها ما را به آنچه مولف در ذهن داشته واقف‌تر و فهم ما از محتوای کتب را دقیق‌تر می‌کند. بیش از این خوانش درون متنی، خوانش برون متنی و محیط شناسانۀ کتاب اهمیت دارد. اینکه مولف در چه بستر علمی-تاریخی (کلامی، فقهی، سیاسی) قلم زده و فرازهای مقدمۀ او اشاره به کدام پدیده‌ها و جریان‌های تاریخی دارد، تحفه‌ای است که حدیث‌پژوهان با رویکردهای تاریخی، بیشتر به اهمیت آن معترف‌اند.
در این پرونده به این زاویه‌های درون‌متنی و برون‌متنی تا حدودی پرداخته شده است.
۲. نُسَخ، شروح و حواشی کتب اربعه: این محور، از محورهای پُرحادثه و غم‌افزا در این پرونده است. نسخ خطیِ رها شده و شروح و حواشیِ ستم‌رفته، میراثی عظیم از جهت کمیت و کیفیت‌اند که دلسوز ندارند. وقتی با حواشیِ شگفت انگیزی که خود می‌توانند مایۀ دایره المعارف‌های حدیثی قرارگیرند بی‌مهری می‌شود، دل اهل پژوهش به درد می‌آید. متولیِ اِحیاء تراث چه کسانی هستند؟ چه کسانی باید باشند؟ اصلا دغدغه‌ای برای احیاء این حجم عظیم از میراثِ فرهنگیِ اسلامی_ایرانی وجود دارد؟
این پرونده، قطره‌ای از دریای این میراث مادی و معنوی را به بحث نشسته است. گزارشی از برخی نسخ و شروح ناب نیز در این مجال ارائه داده خواهد شد.
۳. مطالعات تطبیقی: توجه دادن به هم زمانی این کتب با کتب حدیثی عامه (هم دوره و یا قدیمی‌تر) از دیگر دغدغه‌هایی است که در این پرونده با مراجعه به صاحب نظران مطالعات تطبیقی، مورد تاکید قرار گرفته است.
علاوه بر این، مقایسه‌ی منهجی، ساختاری و محتوایی میان خودِ این چهار کتاب نیز می‌تواند از تفاوت‌ها و تشابهات این کتب با یکدیگر پرده بردارد. نشان دادن نوع ارتباط بین علم فقه و علم حدیث و تلاقی این دو علم در این کتب نیز بحث خواهد شد.
۴. خاورشناسان: دیرزمانی است که مطالعات حدیثی خود را حول این کتب، صاحبانشان و بستر تاریخی آن‌ها آغاز کرده‌اند. گاهی نیز فراتر از این، به مطالعه و شرح بخش‌هایی از کتب اربعه روی آورده و اقدام کرده‌اند.
توجه دادن به مزایا و معایب برخی از این پژوهش‌ها، بخشی از این پرونده را به خود اختصاص می‌دهد.
۵. این پرونده که در ایام روز بزرگداشت شیخ کلینی در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفته است، لذا به طور ویژه به آثار و افکار این اندیشمند فقیه و محدث نامی می‌پردازیم.
امید است این جٌستارها که به همت «شبکه اجتهاد» و ارائه‌ی جمعی از اساتید و گروهی از پژوهشگران حوزوی و دانشگاهی سامان یافته، گامی مؤثر در مسیر کامل شدن مطالعات حدیثی، فقهی، کلامی و تاریخی حول کتب اربعه باشد.
لازم به ذکر است، این پرونده با آثار و گفتاری‌های از اساتید: علی نصیری، مجید معارف، محمدحسن ربانی بیرجندی، محمدباقر ملکیان، احمد عابدی، حسین انصاریان، سید محمدهای گرامی، سیدعلی سجادی‌زاده، سیدعلی دلبری، محمدکاظم تقوی، محمدحسین اخوان، منصور گروسی، امیرحسین عرفان، محمد فایزی، حسین عاملی، عباس مفید، محمدجعفر اسلامی، مصطفی قناعتگر، مصطفی موحدی‌فر، مارسین کاوسکی، رابرت گلیو؛ پیش روی شما قرار می‌گیرد که با کلیک بر روی آن، متن کامل اثر قابل مطالعه است.
گفتگو: جایگاه دیباچه کتب اربعه در بازشناسی منهج و زمانه محمدون ثلاث/ گفتگو با دکتر مجید معارف
گفتگو: وضعیت نُسخ، شروح و حواشی من لایحضره الفقیه/ با محمدباقر ملکیان
گفتگو: جریان‌شناسیِ علمیِ کلینی؛ کلینی از بزرگان جریان مفضّل بن عمر است/ سید محمدهادی گرامی
گفتگو: شیخ کلینی لقبی یافت که در طول تاریخ کسی جایگزین ایشان نشد/ محمدحسن ربانی بیرجندی
گفتگو: مقایسه شیخ کلینی و شیخ صدوق/ محمدحسین اخوان
گزارش: کتب اربعه شیعه و کتب حدیثی اهل‌سنت، پیوند متن و سند/ مصطفی موحدی‌فر
گزارش: کلینی و نخستین گزیده‌های حدیثی شیعه دوازده امامی/محمد اسماعیل (مارسین کاوسکی)؛
گزارش: تأثیر فقه بر تدوین کتب اربعه حدیثی/ رابرت گلیو
گزارش: صافی در شرح کافی؛ معرفی یک شرح ارزشمند بر الکافی/ حسین عاملی
گزارش: تعامل کلینی با راویان واقفی در فروع کافی/ منصور گروسی
گزارش: شیخ صدوق و شیخ طوسی هرگز به دقت کلینی در فهم روایات نمی‌‌‌رسند/ احمد عابدی
گزارش: ترجمه‌های قبلی کتاب کافی قابل ارایه به نسل جدید نیست/ حسین انصاریان
گزارش: پژوهشی تطبیقی در احادیث بخاری و کلینی/ هاشم معروف الحسنی
گزارش: مقایسۀ جامع بخاری با کافی کلینی/ سیدعلی سجادی‌زاده
