کاربردهای مذاق شارع در کتاب جواهرالکلام

این پژوهش با مبنا قراردادن کتاب جواهرالکلام، در صدد ارائه و بررسی نمونه‌های کاربردی مذاق شارع است. تجمیع و گردآوری فتاوای فقهی در این کتاب، زمینه گام بعدی؛ یعنی بررسی صحت و سقم استنباط‌های فقهی صاحب جواهر را فراهم‌ می‌آورد.

به گزارش شبکه اجتهاد، جلسه دفاعیه پایان نامه سطح سه حجت‌الاسلام سید رسول حسینی یگانه با عنوان «بررسی کاربردهای مذاق شارع در کتاب جواهرالکلام»، توسط استاد داور و ارزیاب حجت‌الاسلام والمسلمین سید علی دلبری، به همت اداره مدارج علمی معاونت آموزش حوزه علمیه خراسان در مرکز مدیریت به دو صورت حضوری و مجازی برگزار شد.

تدوینگر این پایان نامه نیز در این جلسه با بیان اینکه یکی از اصطلاحاتی که در عبارات فقهی فقیهان به چشم‌ می‌خورد مذاق شارع است، گفت: مذاق شارع راهی برای پی بردن به مقصد شارع قلمداد‌ می‌شود و در برخی منابع فقهی از این راه استفاده‌های فراوان شده است.

وی با اشاره به اینکه کتاب شریف جواهر الکلام نوشته فقیه عالی قدر و پرآوازه مرحوم آیت‌الله محمدحسن نجفی یکی از منابع فقهی که از مذاق شارع بهره برده است، تصریح کرد: این نوشتار صرف نظر از صحت و سقم استباط‌های مرحوم نجفی، با مبنا قراردادن کتاب جواهرالکلام، در صدد ارائه و بررسی نمونه‌های کاربردی مذاق شارع است. تجمیع و گردآوری فتاوای فقهی در این کتاب، زمینه گام بعدی؛ یعنی بررسی صحت و سقم استنباط‌های فقهی ایشان را فراهم‌ می‌آورد.

وی با اشاره به اینکه صاحب جواهر از بزرگانی است که از ابزار مذاق شارع بهره برده است و واژه‌هایی چون مذاق شریعت، مذاق فقه، مذاق اصحاب، مذاق قواعد شریعت، مذاق عامه، مذاق اهل کتاب و مذاق خصم، فراوان در کتاب وی دیده‌ می‌شود، گفت: بخش‌ مهمی‌ از مباحث‌ جواهرالکلام‌ را بحث‌ و تحلیل‌ درباره چگونگی‌ استنباط‌ احکام‌ فقهی‌ از احادیث‌ تشکیل‌ داده‌ است‌ که‌ عمدتاً به‌ بررسی‌ دلالت‌ احادیث‌ بر آن‌ احکام‌ و حل‌ تعارض‌ احادیث‌ با یکدیگر یا با ادله دیگر اختصاص‌ دارد.

حسینی یگانه با اشاره به اینکه آنچه در این نوشتار بررسی می‌شود شم الفقاهه یا همان مذاق شارع یا تفکیک حیثیات یا انتزاع روح نص است، ادامه داد: آوردن این سه عنوان تحت عنوان واحد، به دلیل نزدیکى و تلازم و به هم پیچیدگى این سه در یکدیگر است و اصل آن به تشخیص بالذات از بالعرض و اصیل از فرعى و هدف از وسیله و باطن از ظاهر احکام بازمى گردد. البته این کار آسانى نیست، بلکه به احاطه‌اى تام به کلیت اسلام، به خصوص به ابواب فقه و نفسى عارى از هوا و زاهد نسبت به دنیا نیازمند است؛ چه اینکه از نگاه صاحب جواهر، معرفت به مذاق شارع، روزی خداوند به فقیه است؛ اما این دشوارى چه در زمینه قانون وضعى و چه در زمینه شریعت به معناى استحاله و امتناع نیست و دلیل آن نیز وقوع این امر توسط بزرگانى از فقها است.

دانش آموخته حوزه علمیه خراسان، ابراز کرد: این پایان نامه در دو بخش تنظیم شده است. بخش نخست به چیستی مذاق شارع از نگاه صاحب جواهر، سیر تاریخی کاربرد مذاق، اعتبار و حجیت مذاق شارع و ادله آن پرداخته شده و بخش دوم نیز از سه فصل تشکیل شده است.

وی افزود: در فصل اول بخش دوم، با نگاهی مختصر به نمونه‌هایی از کاربرد مذاق توسط صاحب جواهر، موارد کاربرد مذاق شارع در فقه و شباهت‌ها و تمایزات مورد برسی قرار گرفته و در فصل دوم به بررسی فتاوای متاثر از کاربرد مذاق و فصل سوم به مذاق گرایی و آسیب‌های آن پرداخته شده است.

استاد داور این جلسه دفاع، با بیان اینکه انتخاب موضوع یکی از امتیازات ویژه برای پایان نامه‌ها محسوب‌ می‌شود، ابراز کرد: پژوهش حاضر با موضوع انتخابی، دارای امتیاز ویژه شده است.

گفتنی است، تدوینگر این پایان نامه از هدایت و راهنمایی حجت‌الاسلام والمسلمین سید عبدالهادی مرتضوی در مقام استاد راهنما و حجت‌الاسلام والمسلمین سید علی سجادی زاده در مقام استاد مشاور، بهره برده است.

منبع: حوزه علمیه خراسان